استان کرمان را بهتر بشناسیم

استان کرمان پهناورترین استان کشور و نگین کویر فلات ایران است که در جنوب شرقی کشور قرار دارد. این استان در سال ۱۳۱۶ به استانی مستقل تبدیل شد و شامل ۲۳ شهرستان، ۷۳ شهر، ۵۷ بخش و ۱۶۲ دهستان است. انار، بافت، بردسیر، بم، جیرفت، کرمان، شهربابک، سیرجان، رفسنجان، فهرج و کهنوج از جمله‌های شهرستان‌های استان هستند.

استان کرمان با مرکزیت شهر کرمان دارای بیش از ۶۶۰ اثر ملی ثبت شده است، همچنین ۶ اثر آن در میراث جهانی یونسکو ثبت شده و از این نظر رتبه اول را در ایران از آن خود کرده است.

استان کرمان آثار تاریخی بسیاری دارد که از این میان بازار بزرگ کرمان دارای شهرت جهانی بوده و طولانی‌ترین راسته بازار ایران است.

_{عکس از Elly Vos}

اقتصاد

استان کرمان از اقتصادی پویا برخوردار بوده و در زمینه کشاورزی و انواع صنایع رونق بسزایی دارد. صنایع استان به دو دسته صنایع دستی و ماشینی تقسیم می‌شود. صنایع ماشینی استان در سه دسته کارگاهی کوچک، متوسط و بزرگ قرار می‌گیرد که سیمان، خانه‌سازی، مواد غذایی و لبنیات، نوشابه‌سازی، قند، زغال‌سنگ و مس که معروفیت جهانی دارد از جمله این صنایع هستند.

_{عکس از هادی کریمی}

قسمت اعظم مواد اولیه مورد نیاز صنایع کشور از معادن این استان تامین می‌شود. معادن سرشار از آهن در سیرجان، زغال‌سنگ، مس و دیگر فلزات گرداننده چرخ صنعت استان کرمان و ایران هستند. لازم به ذکر است که از بارزترین ویژگی‌های اقتصادی استان کرمان، منابع مس سرچشمه رفسنجان است، کارشناسان این معدن‌ها را از غنی‌ترین و خالص‌ترین معادن مس درجهان می‌دانند.

تاریخچه

سابقه سکونت و استقرار انسان در این سرزمین به هزاره چهارم قبل از میلاد می‌رسد. کرمان در دوره‌های قبل از اسلام،‌ «بوتیا» و «کارامانیا» نام داشته است. به عقیده برخی دیگر کرمان دگرگون شده کلمه «کریمان» است، گروهی دیگر آن را مشتق از «کارمانیا» قدیم به معنی «جایگاه دلاوری و نبرد» می‌دانند.

_{عکس از مانی حجلی}

«گواشیر» و «بردشیر» مرکز کرمان در قدیم بود. نام کرمان از نام یکی از ده شاخه اصلی پارسی‌ها گرفته شده است که در پی مهاجرت به قسمت جنوب ایران آمدند که عبارت بودند از: پاسارگادی، مارافی، کرمانی، ماسپی، پانتیالی، دروسی، دایی، مردی، دروپیکی و ساگارتی.

کرمان در زمان حکومت هخامنشیان بخش عظیمی از شهر ساتراپی فارس محسوب می‌شد. با پایان یافتن حکومت هخامنشی، اسکندر مقدونی به این سرزمین حمله کرد و لشگر اسکندر مقدونی به‌مدت دو ماه در این سرزمین ماند که در پی آن کرمان و مردمش خسارت‌های سنگینی را متحمل شدند. سیرجان (شیرگان باستان)، شهربابک، بردسیر، بافت، گُواشیر (کرمان امروزی)، فهرج (پهره باستان) و ارگ بم، نرماشیر، راین، جیرفت و رفسنجان از شهرهای قدیمی این ایالت هستند.

_{عکس از Mosi}

جغرافیا

استان کرمان در جنوب شرقی فلات مرکزی ایران قرار دارد و با وسعت با ۱۸۳۲۸۵ کیلومتر مربع اولین استان پهناور ایران به شمار می‌رود. همسایگان این استان از شمال استان خراسان جنوبی، از غرب استان‌های یزد و فارس، از جنوب هرمزگان و از شرق استان سیستان و بلوچستان است.

_{عکس از zarinpour mvmco} 

دنباله رشته‌کوه‌های زاگرس و رشته‌کوه مرکزی ایران، ارتفاعات استان را تشکیل می‌دهد که از چین‌خوردگی‌های آتشفشانی آذربایجان آغاز می‌شود و تا بلوچستان امتداد می‌یابد و دنباله آن را در فلات مرکزی، حوزه‌های پست داخلی و کویر چندین بار قطع می‌کنند. دشت‌های وسیع استان به‌وسیله رشته‌کوه‌های مرکزی در این منطقه از یکدیگر جدا می‌شوند. این رشته‌کوه‌ها دنباله کوه‌های جندق و بیابانک هستند که تا کرمان و بم گسترش یافته‌اند. رشته دوم کوه‌هایی هستند که از یزد تا کرمان و چال جازموریان کشیده شده‌اند و به موازات رشته اول امتداد دارند. 

ارتفاعات استان کرمان بیش از ۱۴ قله با ارتفاع بیش از ۴۰۰۰ متر هستند که بهشت کوهنوردان نامیده می‌شوند. مرتفع‌ترین قله استان کرمان کوه هزار است که چهارمین کوه مرتفع ایران نیز است و ۴۵۰۱ متر ارتفاع دارد و در جنوب غربی شهر راین قرار دارد. کوه شاه بافت نیز با ارتفاع ۴۴۰۰ متر در ۱۴ کیلومتری شمال بافت واقع شده است.

_{عکس از حمیدرضا عرب‌پور}

بلندترین شهر کشور و بام ایران شهر لاله‌زار در استان کرمان است که ۲۷۷۵ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

اقلیم

این استان از اقلیم متفاوتی برخوردار است. آب و هوای خشک در نواحی شمال و شمال غربی، آب و هوای گرم و مرطوب در جنوب و جنوب شرقی و آب و هوای سرد و کوهستانی درجنوب غربی و مرکز استان حاکم است.

بارندگی در مناطق جنوب شرقی و شمال شرقی استان بیشتر به‌صورت باران و در نواحی مرکزی، جنوب غربی، غرب و شمال غرب استان به‌صورت برف است.

همچنین بادهای مختلف برون منطقه‌ای و محلی، استان و اقلیم آن را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

_{عکس از هادی شریعتی}

مردم‌شناسی

بنا به سرشماری سال ۱۳۹۵، ۳٬۱۶۴٬۷۱۸ نفر در این استان زندگی می‌کنند. این استان دارای بیشترین جمعیت زرتشتیان ایران است. مردم استان کرمان به زبان فارسی با لهجه کرمانی تکلم می‌کنند. اقوام گوناگونی در این استان زندگی می‌کنند: در شهرستان‌های ریگان، فهرج، رودبارجنوب، قلعه گنج و منوجان در جنوب شرقی استان کرمان اقوام بلوچ سکونت دارند. در شهرستان‌های سیرجان، بافت و جیرفت مردم لر زندگی می‌کنند. مردم ترک در بافت و سیرجان و عرب‌ها در شهر بابک، جیرفت و بافت زندگی می‌کنند. جمعیت چند هزارنفری از زرتشتیان و اقلیتی از کلیمیان (یهودیان) نیز در کرمان زندگی می‌کنند.

جشن سده و مراسم شب نهم محرم از مراسم‌های استان کرمان است که جشن سده کرمان در سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار فرهنگی ملی ایران ثبت شده است.

_{عکس از ابوذر احمدی‌زاده (جشن سده کرمان)}

لباس محلی

لباس های محلی ایران وسیله‌ای برای نشان دادن آداب و رسوم هر منطقه و با توجه به منابع موجود در آن منطقه است. در این میان استان کرمان هم لباس محلی مخصوص به خود را دارد. لباس محلی کرمان به سه دسته محلی، بلوچی و زرتشتی تقسیم می‌شود.

چارقد، پیچه، چادر دلاغ، شلیت، پیرن، پیراهن شش ترک، یل، پیراهن چین پیله‌ای، ساغری ، قندره ، کفش‌های گیوه‌ای و گالش پوشاک محلی زنان کرمانی است.

پوشاک مردان محلی از کلاه گرد نمدی، کلاه دوره‌ای (شاپو، کلاه پهلوی، عمامه و کلاه بافتنی (کاموایی))، پیراهن، قبا، سرداری، جلیقه، شال کمر، پیراهن، قبا، گیوه، ساغری، ارسی، زنگال، قندر و شاپسند تشکیل می‌شود.

دور گوشو، چارقدو، کلاه چینو، لچک و شمیلوی کلاه‌دار نیز پوشاک نوزادان را شامل می‌شود.

سوغات و صنایع دستی

شیرینی کلمپه، قاووت یا قووتو، پسته و خرما از مهم‌‌ترین سوغات استان کرمان است. پسته کرمان به‌خاطر مرغوبیتی که دارد، به همه جای دنیا صادر می‌شود. شهرستان رفسنجان به‌عنوان بزرگ‌ترین منطقه پسته‌کاری در جهان، مرکز اصلی تولید پسته در استان است.

پته‌دوزی، گليم شيريکی پيچ و قالی از مهم‌ترین صنایع دستی استان هستند.

پته‌های کرمان از سابقه‌ای درخشان برخوردارند. سیاحان خارجی در سفر خود به ایران در دوران صفویه، از پته کرمان در سفرنامه‌هایشان نام برده‌اند.

گلیم شیرکی پیچ سیرجان و روستای دارستان به‌عنوان دهکده جهانی گلیم در سازمان علمی، فرهنگی سازمان ملل، یونسکو ثبت جهانی شده است.

قالی کرمان قدمتی برابر با قبل از دوران صفویه دارد. قالی کرمان به خاطر طرح‌ها و رنگ‌هایی که دارد، مشهور شده است. امروزه موزه‌های معتبر جهان، قالی‌های کرمان را به نمایش می‌گذارند.

دیدنی‌ها

سرزمین تاریخی کرمان سرشار از گنجینه‌های فرهنگی، تاریخی و معماری ارزشمندی است که در گذر زمان در این استان به وجود آمده است.

روستای میمند شهر بابک، قنات گوهر ریز جوپار، قنات اکبرآباد بم، قنات قاسم‌آباد بم، ارگ بم، باغ شاهزاده ماهان، دشت لوت در بین بخشی‌هایی از استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی، ارگ راین، مجموعه گنجعلی خان کرمان، مسجد جامع کرمان (مسجد جامع مظفری)، بازار بزرگ کرمان، باغ فتح‌آباد کرمان، موزه هنرهای معاصر صنعتی کرمان، یخدان مویدی کرمان، کلوت شهداد در جاده شهداد به نهبندان، گنبد جبلیه کرمان، عمارت موسی خان شهر بابک، غار ایوب شهر بابک، گنبد مشتاقیه کرمان (سه گنبدان)، کتابخانه ملی کرمان و قلعه دختر کرمان (آتشکده آناهیتا) از جمله این گنجینه‌های ارزشمند هستند.

_{عکس از سجاد سعید}

همچنین آبشارهای سیمک کرمان و جنگل پردیسان قائم کرمان، بزرگ‌ترین جنگل دست‌کاشت ایران از مکان‌های طبیعی این استان هستند.

روستای میمند، قنات گوهر ریز، قنات اکبرآباد، قنات قاسم آباد، ارگ بم، باغ شاهزاده ماهان و دشت لوت در یونسکو به ثبت رسیده‌اند.

همچنین روستای میمند، قنات گوهر ریز، قنات اکبرآباد، قنات قاسم‌آباد، ارگ بم، باغ شاهزاده ماهان، دشت لوت، ارگ راین، مجموعه گنجعلی خان، مسجد جامع کرمان، بازار کرمان، باغ فتح‌آباد کرمان، یخدان مویدی، گنبد جبلیه، عمارت موسی خانی، غار ایوب، گنبد مشتاقیه، کتابخانه ملی کرمان، در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند.

_{عکس از Job Han (کلوت شهداد)}

عکس کاور از Vit Lastovka