کدام آتشفشان ها دیرتر فعال میشوند؟
برخلاف پیشرفتهایی که در علم صورت گرفته است، دانشمندان هنوز قادر نیستند زمان فورانهای آتشفشانی را تخمین بزنند و به همین دلیل نمیتوان مشخص کرد کدام آتشفشانها دیرتر یا زودتر فوران میکنند.
فورانهای آتشفشانی اخیر در هاوایی و گواتمالا نشان میدهد که سیاره ما میتواند خشم فروخفته خود را تقریبا در هر برهه زمانی رها کند. با اینکه پیشبینی این فورانها ساده نیست، اما برخی آتشفشانها نگرانکنندهتر از بقیه هستند. پیشبینی فورانهای آتشفشانی تقریبا مثل زمینلرزه غیرممکن است و دانشمندان هنوز به مرحلهای نرسیدهاند که بتوانند با قطعیت زمان فوران آتشفشانها را مشخص کنند، هر چند که پیشرفتهایی داشتهاند.
بن ادواردز (Ben Edwards)، استاد علوم زمین در کالج دیکنسون، معتقد است:
واژه تاخیر داشتن یا دیرتر، در فرهنگ لغت مردم معنای متفاوتی نسبت به مفهوم آن در واژگان زمینشناسی دارد. بهعنوان مثال، با توجه به مشاهدات صورت گرفته در یلواستون (Yellowstone)، این کوه آتشفشانی حدود هر ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار سال، یک فوران عظیم دارد، پس این احتمال میرود که طی ۱۰۰ هزار سال آینده، فوران بزرگ دیگری در آن رخ دهد. این زمان ظاهرا مدت زمان خیلی طولانی برای انسانها به حساب میآید، اما با توجه به عمر سیاره زمین که بالغ بر ۴٫۵ میلیارد سال است، صد هزار سال تقریبا خیلی زود فرا میرسد.
با توجه به پیشبینی کارشناسان درباره گدازههای آتشفشان کالدرا یلوستون که تا ارتفاع ۴۸ تا ۶۴ کیلومتری به بیرون فوران خواهد کرد، فورانهای خیلی بدی در این آتشفشان اتفاق میافتد. با اینکه شاید فوران عظیمی در یلوستون تا هزاران سال پیش نیاید، اما تحقیقات نشان میدهد فقط یکسال برای رویارویی با چنین واقعه فاجعهباری مهلت وجود دارد.
تریسی گرگ (Tracy Gregg)، زمینشناس دانشگاه بوفالو، معتقد است:
عملا غیرممکن است بتوان مشخص کرد احتمال فوران کدامیک از آتشفشانها بیشتر از بقیه است، اما در این زمینه صددرصد هم ناتوان نیستیم. با بررسی رفتار گذشته هر آتشفشان، از رفتارهای احتمالی آن در آینده اطلاعات بیشتری به دست میآوریم. فواصل وقوع فورانها در گذشته و شدت آنها را مورد مطالعه قرار میدهیم. سادهترین برداشتی که میتوان داشت این است که فرض کنیم آتشفشان همان رفتار همیشگی خود را ادامه خواهد داد.
این موضوع نشان میدهد که اطلاعات ما درباره اکثر آتشفشانهای فعال دنیا، بسیار کم است. حدود ۵۵۰ آتشفشان فعال روی کره زمین وجود دارد که بسیاری از آتشفشانهای موجود در بستر اقیانوس جزء آنها نیستند. این تعداد فقط شامل آتشفشانهایی است که در نزدیکی مناطق مسکونی کشورهای جهان اول مانند ایالات متحده، ژاپن و ایتالیا قرار دارد و طبق یک روال منظم، بررسی میشوند. فوران آتشفشان پیناتوبو در فیلیپین در سال ۱۹۹۱ را به یاد دارید؟ تا قبل از بروز علائم ناآرامی نظیر زلزلههای کوچکی که در اثر حرکت گدازهها در زیر زمین به وقع پیوست، هیچ کس تحقیقات زمینشناسی دقیقی در مورد گذشته این آتشفشان انجام نداده بود، بنابراین از نحوه فورانهای این آتشفشان اطلاعی نداشتیم. در واقع زمان، افراد متخصص و بودجه برای نظارت و بررسی همه آتشفشانهای فعال دنیا را نداریم.
آتشفشانهایی که تحت نظر داشتهایم، نظیر کوه تامبورا (Mount Tambora) در اندونزی و آتشفشان ایوو جیما (Iwo Jima) در ساحل جنوبی ژاپن، به احتمال زیاد همان مواردی هستند که اطلاعات کمی از آنها در دست داشتهایم.
ادوراردز میگوید:
با توجه به اینکه میدانیم در حال حاضر کدام آتشفشانها بیشتر مستعد فوران هستند، اما باید همه آتشفشانهایی را که طی ۱۰ هزار سال گذشته، فوران داشتهاند را تحت نظر داشته باشیم. در حالت ایدهآل باید بهتدریج این مناطق خطرناک را خالی از سکنه کرده و نظارت بر این آتشفشانها را افزایش دهیم. اما تخلیه مردم از این مناطق خطرناک در حرف سادهتر از عمل است.
همان طور که اشاره شد، بهسختی بتوان مشخص کرد که کدام آتشفشانها دیرتر فوران خواهند کرد، اما برنامه دهساله آتشفشان در انجمن بینالمللی آتشفشانشناسی و شیمی فضای داخلی زمین (IAVCEI)، آتشفشانهایی را که بیشترین نیاز را به نظارت و بررسی دارند، شناسایی کرده است. این آتشفشانها لزوما مواردی نیستند که احتمال فوران بیشتری دارند، بلکه آتشفشانهای ناآرام مستقر در مناطق مسکونی هستند که در صورت فوران میتوانند جریانی از گدازهها، ریزش خاکستر، رودخانهای از سنگهای خردشده، خاکستر و گازهای آتشفشانی، گلرود و... به راه بیندازند.
در لیست این انجمن، عدم حضور کوه فوگو (Mount Fuego) در گواتمالا به چشم میخورد که در سوم ژوئیه امسال، بیش از ۱۱۰ نفر را به کشتن داد. در واقع این لیست بهترین حدسها را زده و واقعیت تلخ این است که دانشمندان نمیدانند کدام آتشفشانها زودتر یا دیرتر از بقیه فوران خواهد کرد. بهعنوان مثال کوه سنت هلن (Mount St. Helens) علیرغم فوران وحشتناکی که در سال ۱۹۸۰ داشت، در این لیست قرار ندارد. دانشمندان میگویند این کوه در حالت ذخیرهسازی است و خطر فوران آن در آینده نزدیک منتفی است، هر چند همان طور که کوه فوگو نشان داد، نمیتوان بهطور قطع از این موضوع اطمینان داشت. کوه آتشفشان کیلاویا (Mount Kilauea) در هاوایی نیز در این لیست گنجانده نشده زیرا تهدید بزرگی برای زندگی انسانها محسوب نمیشود، جریان گدازهها و گازهای سمی این کوه قطعاً ناخوشایند است اما در مقایسه با آتشفشانهایی که میتوانند حجم عظیمی از خاکستر و خرده سنگ و مواد مذاب تولید کنند، این آتشفشان خطر چندانی ندارد.
گرگ، علاوه بر کالدرا یلوستون، نگران کوه رینیر در واشنگتن نیز است و میگوید:
این کوه ظاهرا هر چند هزار سال یکبار فورانهای مخربی را تجربه کرده و آخرین فوران وحشتناک آن به ۲۲۰۰ سال قبل برمیگردد. با این حال حتی فورانهای کوچک کوه رینیر میتواند خسارتهای فوقالعاده زیادی به این شهر بزند.
شکی نیست که کوه رینیر بهعنوان یکی از خطرناکترین آتشفشانهای دنیا محسوب میشود و با توجه به حجم زیاد تکههای یخ، تهدیدی جدی برای کل دره Puyallup River و ۳٫۷ میلیون نفر ساکن منطقه سیاتل به حساب میآید. آتشفشانهایی که ادواردز در صدر لیست نظارتی خود قرار داده شامل کاتلا و هکلا در ایسلند، ویلاریکا و لایما در شیلی، Klyuchevskoy در روسیه، ونیامینوف در آلاسکا و اتنا در سیسیل میشود. او میگوید:
این کوهها، همگی آتشفشانهایی پوشیده از برف یا یخ هستند که احتمال منطقی فوران آنها طی ۱۰ تا ۵۰ سال آینده وجود دارد. مطمئن باشید که اگر هر یک از این کوهها فوران کنند، تمام تلاشم را به کار میبندم تا مسیر تحقیقات را بهسمت تعامل آتشفشان و یخ سوق دهم.
فوران کوههای پوشیده از برف و یخ واقعاً ترسناک است، زیرا آبهای مذاب میتواند گلرودهایی بسیار عظیم ایجاد کنند که شامل آب گلآلودی از خرده سنگهای به جا مانده از بتن مرطوب میشود.
اما همان طور که گرگ پیشتر ذکر کرد، برخی از آتشفشانهای دردسر آفرین، شاید همان مواردی باشد که کمترین اطلاعات را از آنها داریم یا خیلی مشکوک نیستند. به هر حال انتظار میرود که علم در نهایت بتواند راهی برای پیشبینیهای قابل اعتمادتر درباره فورانهای آتشفشانی ارائه کند.
دیدگاه