گزارش کجارو از اولین حضور گردشگری و صنایع دستی در اکس‍پوی تهران

امسال نیز چون سالیان گذشته، نمایشگاه بین‌المللی تهران میزبان رویداد توانمندی‌های صادراتی ایران بود. تفاوت امسال این نمایشگاه با سال‌های قبل، در سالن ۳۵ نمایشگاه دیده می‌شد؛ جایی که غرفه‌های صنایع دستی برپا بود و برگزاری نمایش و اجرای زنده ساز و آواز، رنگ‌وبویی متفاوت به این رویداد داده بود.

یک راهرو از سالن به اداره‌های میراث فرهنگی استان‌ها اختصاص داده شده بود و در آن سوغاتی‌ها، خوراکی‌های سنتی و صنایع دستی هر منطقه معرفی و فروخته می‌شد. در بخش مرکزی نمایشگاه، کانون جهانگردی به نمایندگی از وزارت گردشگری، پاویونی را با هدف معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری و معرفی جاذبه‌های گردشگری کشورمان، برپا کرده بود.

در این پاویون جامعه تورگردانان ایران، انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی، جامعه هتلداران ایران، انجمن اقامتگاه‌های بومگردی و پرتال ویزیت ایران در کانترهای جداگانه به ارائه خدمات و معرفی توانمندی‌های خود مشغول بودند.

آن‌طور که که برخی منابع به خبرنگار کجارو گفته‌اند، ۱۲۰۰ ویزا برای ورود بازدیدکنندگان خارجی متقاضی بازدید از نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران، صادر شده است و البته هیئت‌های ورودی نیز استقبال خوبی از سالن گردشگری و صنایع دستی داشته‌اند.

نمایش رنگارنگ سوغاتی و صنایع دستی

بخش اعظم و شاید ۹۰ درصد سالن گردشگری نمایشگاه، به ارائه صنایع دستی اختصاص دارد و چرم‌های دست‌ساز، قلمکاری، فرش‌دستبافت، میناکاری و محصولاتی از این دست در غرفه‌ها معرفی و فروخته می‌شود. در سالن استان‌ها، بازار فروش سوغاتی‌های هر منطقه نیز داغ است. از شیرینی‌های گیلان تا عطر گل‌های نرگس بهبهان و ک‍‍پوی دزفول در نمایشگاه ارائه می‌شوند.

از متصدی غرفه استان خوزستان در خصوص مواردی پرسیدیم که در این غرفه ارائه می‌شود. نامش «حمزه روستایی»، از صنعتگران استان خوزستان است و به فروش و عرضه عطرهای گل نرگس می‌پردازد.

روستایی توضیح می‌دهد که شهر بهبهان در استان خوزستان یکی از برزگترین نرگس‌زارهای ایران را دارد و هرساله کشت و برداشت گل نرگس در آن صورت می‌گیرد. اکنون چند سالی هست که شرکت آن‌ها با همکاری دانشگاه شهید چمران اهواز گل‌های نرگس را به عطر گل نرگس تبدیل کرده و ارائه می‌دهد. در ظرف کنار وی، دستگاه بخارسازی هست که بخار عطر نرگس را در فضا منتشر می‌کند و بوی بهشتی گل نرگس تمام اطراف را پر کرده است.

کیف‌های گلیمی دزفول نیز در این غرفه موجود است. محصولاتی نظیر احرامی و قالیچه‌های ورنی هم در غرفه عرضه می‌شوند. سوی دیگر غرفه به معرفی و فروش ک‍‍‍پوی دزفول اختصاص یافته است. در وسط این غرفه کوچک (نهایتا ۲۰ متری) هم کارهای خراطی و فیروزه‌کوبی و چرم پوست شترمرغ به نمایش و فروش گذاشته شده است تا تجلی هنرهای سنتی اصیل خوزستان به نمایش و عرضه گذاشته شود.

متصدی غرفه در پاسخ به این سوال که از حضور در نمایشگاه راضی بوده یا خیر می‌گوید:

استقبال‌ها خوب بود؛ به‌دلیل بالا بودن تنوع و بازار رقابتی موجود بین هنرمندان و صنعتگران مختلف استان‌ها، به عقیده خودمان بازدید از غرفه خوزستان بسیار مطلوب بوده است.

او همچنین از استقبال تجار خارجی در روزهای اول نمایشگاه می‌گوید و خاطرنشان می‌کند که خصوصا تجار قزاقستان، چین و عمان بیشتر علاقه نشان داده و ارزش‌ کارهای عرضه شده را بهتر درک کرده‌اند.

روستایی‌ می‌گوید:

به نظرم این نمایشگاه بیشتر ویترینی برای معرفی و نمایش محصولات مرتبط با هنرهای سنتی است تا شاید از این طریق، فعالان بتوانند محصولات را در آینده به تجار خارجی بفروشند.

در یکی از سالن‌های نمایشگاه موزه خیمه‌شب‌بازی عرفه بزرگی برپا کرده است و به معرفی انواع عروسک‌های ایرانی به‌عنوان بخشی از میراث ناملموس ایران می‌پردازد.

به پاویون گردشگری سر می‌زنم. آن‌طور که یکی از فعالان گردشگری حاضر در پاویون کانون جهانگردی به خبرنگار کجارو می‌گوید، فرصت استفاده از ارتباط با هیئت‌های خارجی کم‌وبیش در زمان بازدید هیئت‌های خارجی وجود داشته و گروه‌هایی که با تسلط به زبان انگلیسی، ارائه خوبی داشته‌اند از این فرصت بی‌بهره نمانده‌اند. با این وجود گلایه‌هایی در خصوص کم بودن زمان بازدید هیئت‌های خارجی هم مطرح می‌شود.

حضور پر رنگ هیئت‌های چینی و عمانی

آن‌طور که از شنیده‌ها برمی‌آید، هیئت‌های عمانی و چینی حضور پررنگ‌تری در سالن گردشگری و صنایع دستی نمایشگاه داشته‌اند. به هر روی حضور هیئت‌های خارجی در سالن گردشگری، فرصت مغتنمی را برای معرفی محصولات به فعالان صنعت گردشگری و صنایع دستی می‌دهد.

عبدالله عباس‌زاده، مسئول نمایشگاه‌های خارجی کانون جهانگردی، در توضیح شرایط و وضعیت حضور و اضافه شدن بخش گردشگری به نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران به خبرنگار کجارو گفت:

حوزه گردشگری یکی از حوزه‌‌هایی است که در بحث درآمدسازی حرف برای گفتن دارد. درآمد حوزه گردشگری به‌نوعی از واردات گردشگر است و می‌تواند انتقال سرمایه به کشور را در پی داشته باشد. به همین خاطر دوستانی که از حوزه‌های مختلف گردشگری وصنایع دستی، یعنی از طرف جامعه تورگردانان، انجمن صنفی اقامتگاه‌های بومگردی و جامعه هتلداران آمده‌اند. همه این فرصت را دارند که به هیئت‌های (خارجی) که به نمایشگاه آمده‌اند توانمندی‌های خود را نشان دهند؛ جلساتی در این زمینه داشته‌‌اند و ارائه‌هایی در خصوص ظرفیت‌های گردشگری ایران اجرا کرده‌اند.

وی با تشریح اقدامات صورت‌گرفته برای معرفی ظرفیت‌های گردشگری و صنایع دستی ایران به هیئت‌های خارجی گفت:

هر گروه (خارجی) که در حوزه‌های صنایع دستی، هتلداری، سرمایه‌گذاری و... می‌آمد، ارائه و تور لیدر خاص خود را برایش داشته‌ایم. برخی از گروه‌ها مثل گروه‌های عمانی و چینی ارائه انجام‌شده برایشان خیلی جذاب بود. درمجموع، در پاویون ایران برای (هیئت‌های) هفت کشور معرفی داشتیم.

عباس‌زاده در پاسخ به این پرسش که هیئت‌های حضور یافته در پاویون گردشگری که برای آن‌ها ارائه انجام شد، از چه کشورهایی آمده بودند، به خبرنگار کجارو گفت:

ارائه‌ها برای هیئت‌هایی از کردستان عراق، عمان، آلمان، چین و کشورهای مختلف بوده است. توجه داشته باشید که هیچ‌وقت در حوزه صادرات از این نگاه به موضوع نگاه نشده بود که در قالب گردشگری هم امکان و توانایی وجود دارد. در حوزه صادرات، معمول این است که اجناس صادر می‌شوند؛ اما در حوزه گردشگری این جریان معکوس است و این گردشگر است که سرمایه را وارد کشور می‌کند و نیاز به امکانات صادراتی خاصی وجود ندارد و صرفا باید تبلیغات کنیم. در نظر داشته باشید که به نسبت سایر اصناف شاید گردشگری خیلی راحت‌تر بتواند در بحث جذب سرمایه و صادرات موفق عمل کند.

مسئول نمایشگاه‌های خارجی کانون جهانگردی ادامه داد:

به نظرم، شاید سال‌های گذشته وزارت میراث فرهنگی با این نگاه موضوع را ندیده بود؛ اما امسال در نمایشگاه صادراتی حاضر شده و در قالب یک پاویون، تمام قسمت‌هایی را که فکر می‌کرد لازم است وارد کرد. با این وجود شاید نتوانیم در سال اول به آن تعالی لازم برسیم؛ اما همین مطلوب بود که همه آمدند و مشاهده کردند که در حوزه صنایع دستی و گرشگری یک سالن اختصاصی وجود دارد؛ به هر روی سالن ۳۵ نمایشگاه بین‌المللی در نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران، به میراث فرهنگی و گردشگری اختصاص داشت. جالب است بدانید تمام هیئت‌ها (خارجی) از این سالن بازدید داشتند و شاید علت نیز آن باشد که جذابیت‌های گردشگری با سایر بخش‌ها متفاوت است.

وی در توضیح موارد ارائه شده در پاویون گردشگری نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران گفت:

در اینجا نمایش، صنایع دستی، ورک‌شاپ و عرضه غذاهای سنتی برقرار بود و همین مسئله باعث شده بود که سالن تحت عنوان گردشگری، تنوع خاصی داشته باشد و از حالت خشک و صرفا صنعتی خارج شود.

با توجه اینکه این رویداد، نخستین تجربه حضور فعالان گردشگری و صنایع دستی در نمایشگاه صادرات است، شاید بتوان به این حضور نمره قبولی داد؛ با این وجود، آنچه که در سالن گردشگری به چشم می‌آید، حضور کم‌رنگ فعالان گردشگری از آژانس‌های مسافرتی و تورگردانان گرفته تا استارتاپ‌های حوزه گردشگری است.

اگر قرار است که بخشی از نمایشگاه اکسپوی تهران به حوزه‌های گردشگری و صنایع دستی اختصاص یابد، به نظر باید تعادل در ارائه غرفه‌ها رعایت شود. تبدیل صرف نمایشگاه به بازارچه فروش صنایع دستی و ارائه سوغاتی، طبیعتا مطلوب نیست و حتی می‌تواند اثرات منفی بر بازدیدکنندگان داشته باشد.

فراموش نکنیم که شرط افزایش فروش صنایع دستی، رونق گردشگری و ورود تورهای بین‌المللی به کشور است؛ پس اگر مسئولان امر واقعا به فکر بهبود وضعیت صنعت گردشگری کشور هستند باید تلاش خود را به کار گیرند تا در سال‌های آینده معرفی جاذبه‌های گردشگری، تورها، بسته‌های مسافرتی و خدمات گردشگری نقش پر رنگ‌تری داشته باشند و هدف از شرکت در نمایشگاه، صرفا فروش صنایع دستی یا سوغاتی نباشد.