زندان برنجه تکاب؛ زندانی که هیچ راه فراری ندارد
زندان برنجه یکی از دیدنی‌های روستای برنجه در استان آذربایجان غربی است. این جاذبه‌ی منحصربه‌فرد، در ۲۸ کیلومتری شهر تکاب قرار دارد و از آثار ملی طبیعی ایران به شمار می‌رود.
نام شهر تکاب استان آذربایجان غربی با نام یکی از آثار جهانی ایران یعنی تخت سلیمان پیوند خورده است؛ اما در این شهر جاذبه‌های اسرارآمیز و شگفت‌انگیز دیگری نیز وجود دارد که دیدن آن‌ها و نشستن پای افسانه‌های روایت شده در موردشان حتما جذاب خواهد بود. زندان سلیمان یا زندان «دیو» در نزدیکی تخت سلیمان، زندان «نبی کندی» در روستایی به همین نام و زندان برنجه از جمله این مکان‌های تماشایی هستند.
زندان برنجه، جاذبه‌ای طبیعی و اسرارآمیز است که در نزدیکی روستای برنجه قرار دارد. نام زندان برنجه با داستان‌ها و افسانه‌های زیادی پیوند خورده که اهالی و محلی‌ها نسل به نسل تعریف کردند. کجارو در این سفر خود قصد دارد به تکاب سفر کند و از شگفتی‌های زندان برنجه برایتان بگوید.
پس در سفر به خطه‌ی شمال غربی ایران، تکاب‌گردی و دیدن زندان برنجه هم‌سفر و هم‌پای کجارو باشید.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
- زندان برنجه کجاست؟
- چرا به این مکان، زندان برنجه می‌گویند؟
- زندان برنجه، پدیده‌ای زمین‌شناسی
- نکته‌های ایمنی برای بازدید از زندان برنجه
- تهدیدهای زیست‌محیطی زندان برنجه
- چگونه به زندان برنجه برویم؟
- دیدنی‌های تکاب
- شعر زندانی
زندان برنجه کجاست؟
عکاس: آیدین مهربانی
می‌خواهیم به گوشه‌ای از ایران عزیزمان در شمال غرب و شهر تکاب برویم. به منطقه‌ای که به داشتن گودال‌های طبیعی و شگفت‌انگیز و البته افسانه‌ای معروف است. قصد داریم از یکی از زندان‌های تماشایی این منطقه دیدن کنیم. آیا اسم زندان را که شنید به یاد مکانی محصور شده با حصارها و دیوارهای بلند و برج‌های دیده‌بانی افتادید و مکانی مخوف، تاریک و ترسناک را تصور کردید؟ عجله نکنید! زندانی که قرار است به سراغ آن برویم نه برج و نگهبانی دارد و نه میله‌های آهنی و نه حتی زندانی‌ای که در آن نگهداری می‌شود. این مکان پیوندی از طبیعت، داستان‌ها و قصه‌های اهالی روستایی به نام برنجه است که نسل به نسل و سینه به سینه آن را حکایت کردند و حالا ما هم به آنجا می‌رویم تا پای روایت‌ها بنشینیم و گردشی متفاوت و هیجان‌انگیز را از زندان برنجه تجربه کنیم.
برای دیدن زندان برنجه باید بار سفر را ببندید و راهی شمال غرب ایران شوید. به استان آذربایجان غربی بروید و مسیر شهر تکاب را در پیش بگیرید. در ۲۸ کیلومتری شمال شهر و در دهستان چمن از بخش تخت سلیمان، نام و نشان روستای برنجه یا برنجک را جست‌و‌جو کنید و بعد از رسیدن به این روستا و پرس‌وجو از اهالی مهربان، زندان مخوف و اسرار آمیزی را در جنوب این آبادی خواهید دید که در مجاورت رودخانه و در آغوش دامنه‌ی کوه طویله سلیمان جای گرفته است.
بد نیست کمی هم در مورد روستای برنجه و اهالی آن بدانید. مردمان برنجه ترک زبان هستند و نام روستایشان به‌شکل پسوند در انتهای نام خانوادگی آن‌ها استفاده می‌شود. در این روستا، دیدنی‌های متعددی وجود دارد و برای یک گردش نیم‌روزه یا یک‌روزه شما را سرگرم خواهد کرد؛ مثل چاه‌های آتشفشانی که زندان برنجه یکی از آن‌ها است و طبیعت بکر و جذاب، گسل‌های عمیق و زیبایی که در اطراف روستا وجود دارد و محلی‌ها به آن «قورا خندقی» می‌گویند. در اطراف این پدیده‌ها بقایای معماری قدیمی نیز وجود دارد.
چرا به این مکان، زندان برنجه می‌گویند؟
معکاس: محمد قلم چی
زندان برنجه که به «برنجه درگاهی» و «دریای برنجه» نیز معروف است، نام مکانی است که اهالی روستای برنجه به این مکان داده‌اند و آن هم به‌دلیل داستان‌هایی است که پیرامون این مکان نقل شده است. برای مثال گفته شده است:
در گذشته خان‌های محلی برای تنبیه روستایی‌ها یا دشمنان خود، به پای آنان سنگی می‌بستند و آن‌ها را به درون این گودال عمیق می‌انداختند و به همین دلیل به این نام معروف شده است. فردی که به داخل این گودال انداخته می‌شد، حتی اگر جان سالم هم بدر می‌برد به‌علت آنکه قادر نبود از این گودال خارج شود و راه فراری نداشته است، جان خود را از دست می‌داد.
زندان برنجه، پدیده‌ای زمین‌شناسی
عکاس: آیدین مهربانی
در روستای برنجک پدیده‌های طبیعی و زمین‌شناختی حیرت‌انگیزی وجود دارد که زندان برنجه یکی از آن‌ها است. این پدیده‌ها چشمه‌های طبیعی و آهکی هستند که در این روستا چندین نمونه از آن‌ها دیده می‌شود. زندان برنجه دریاچه‌ای با آب سرد و دارای گاز کربنیک است و دیواره‌ی بلند و پر شیبی دارد که از لایه‌های نازک سنگ تراورتن تشکیل شده است. وجود همین آب‌های گازدار باعث خوردگی دیواره شده است و قطر آن را بیشتر کرده است. بزرگ‌ترین قطر دهانه‌ی بیضی شکل زندان برنجه ۱۰۰ متر، قطر کوچک ۵۰ متر و عمق آن به ۷۰ متر می‌رسد.
مساحت چشمه نیز از حدود نيم متر زير سطح آب افزايش پيدا كرده و حالتی قيفی شكل به خود می‌گيرد. تاکنون به‌علت عدم دسترسی، عمق و میزان آب موجود در دریاچه اندازه گیری نشده و در هر موقع از سال به آن دریاچه مراجعه کنید در آن آب خواهید دید و جالب است که بدانید هیچ‌گونه تغییری در کاهش یا افزایش سطح آن مشاهده نمی‌شود. دمای آب چشمه حدود ۳۰ درجه سانتی‌گراد است و در فصل زمستان یخ نمی‌زند، عمق آن نیز ممکن است حدود ۲۵ متر باشد. اگر در مورد سرنوشت آب زندان می‌خواهید بدانید، باید گفت که آب دریاچه‌ی زندان برنجه، بعد از گذشتن از میان سنگ‌های رسوبی، آهکی و تراورتن به رودخانه‌ی روستا می‌ریزد. این آب خاصیت چرب و نرم کنندگی دارد که استفاده از آن، پوست دست و صورت را نرم و لطیف می‌کند.
اما زندان برنجه چگونه و چه زمانی شکل گرفته است؟ قدمت و تاریخ دقیق شکل‌گیری این زندان مشخص نیست اما احتمال می‌رود که هم‌زمان با پدیده‌های زمین‌شناسی دیگر تکاب مانند دریاچه‌ی تخت و زندان سلیمان (زندان دیو) ایجاد شده است.
در فاصله‌ی ۲۰۰ متری این مکان، گودال دیگری نیز وجود دارد که عمق آن کمتر از برنجه است و آب آن نیز خشک شده و با تجهیزات اندک کوهنوردی یا بدون تجهیزات نیز می‌توان در کف آن قدم گذاشت؛ ساختار زمین‌شناسی و سنگ‌های تشکیل‌دهنده این گودال نیز بسیار شبیه گودال برنجه است.
زندان یا گودال برنجه در سال ۱۳۹۴ به شماره‌ی ۲۹۵ در فهرست آثار طبیعی کشور به ثبت ملی رسید.
نکته‌های ایمنی برای بازدید از زندان برنجه
منبع عکس: خبرگزاری ایرنا (عکاس: مهدی رهنورد)
- وقتی به روستای برنجه برسید، برای دیدن زندان باید کمی پیاده‌روی کنید؛ پس کفش مناسب و وسایلی که نیاز دارید را به‌همراه داشته باشید.
- توجه کنید که هیچ‌گونه حفاظی در اطراف این پدیده طبیعی وجود ندارد و باید نکات ایمنی هنگام رفتن به کناره‌های دهانه آن را رعایت کنید و اگر کودک همراه‌تان است، کاملا مراقب آن‌ها باشید.
- پایین رفتن از دیواره‌های بلند زندان برنجه بدون تجهیزات کوهنوردی غیرممکن است و وجود آب‌های گازکربنیک‌دار در ته دهانه چشمه موجب خردگی بیشتر و سستی دیواره‌های آن شده است. پس بدون داشتن امکانات و مهارت کافی و صرفا برای هیجان و شوخی، اقدام به پایین رفتن از دیواره نکنید.
- غواصی در زندان برنجه امکان‌پذیر است اما این کار را بدون داشتن وسایل لازم و تجربه و مهارت کافی انجام ندهید و برای حفظ محیط‌زیست، از آن خودداری کنید.
منبع عکس: خبرگزاری ایرنا (عکاس: مهدی رهنورد)
تهدیدهای زیست‌محیطی زندان برنجه
عکاس: فرزانه فرد
اگر به چشم‌انداز اطراف برنجه نگاه گنید، کوه‌ها و معادن سنگی متعددی خواهید دید. استخراج بی‌رویه این معادن بلایی است که به جان طبیعت این منطقه افتاده است. حتی یکی از این معادن در نزدیکی روستا و در فاصله ۱۰۰ متری از آن قرار دارد به‌طوری که سنگ‌های لاشه استخراج شده از آن ممکن است به پایین سقوط کرده و به منازل روستاییان و جان آن‌ها خسارت وارد کند. علاوه بر این، حفاری‌های افراد سودجو نیز در اطراف زندان برنجه طبیعت و مناظر آن را با خطر مواجه کرده است. پس باید در حفظ پدیده‌هایی این‌چنینی که شکل‌گیری آن‌ها میلیون‌ها سال طول کشیده و قابل جایگزینی نیستند، کوشا باشیم.
از رها كردن زباله و وسايل سبک وزن بدون حفاظ در كنار چشمه جدا خودداری کنید. وزش باد می‌تواند هرچه كنار چشمه قرار دارد را درون آن بياندازد.
چگونه به زندان برنجه برویم؟
عکاس: محمد قلم چی
برای رسیدن به این مکان در مسیر حرکت به سوی تخت‌سلیمان و پس از طی کردن حدود ۲۰ کیلومتر و گذر از روستاهای اغول‌بیگ و قره‌بلاغ، به دو راهی می‌رسید که در کنار روستای همپا قرار دارد. اگر این دو راهی را به‌سمت روستای برنجه که یک مسیر خاکی است طی کنید، پس از حدود پنج کیلومتر به روستای برنجه می‌رسید؛ در مسیر رفتن به زندان برنجه معادن زیادی را دل کوه خواهید دید که چشم‌نوازی می‌کنند.
بعد از رسیدن به روستا برای رفتن به پای زندان برنجه باید خودروهای خود را در روستا پارک کنید و با پای پیاده و پس از یک کوهپیمایی نیم‌ساعته و طی کردن حدود دو کیلومتر از دامنه زیبای کوه طویله، خود را به گودال برنجه برسانید.
به گفته‌ی مردم محلی از تخت سلیمان نیز می‌توان پیاده یا سواره با طی کردن حدود هشت کیلومتر از طریق کوه طویله سلیمان و دهکده قزل قشلاق به این مکان رسید.
دیدنی‌های تکاب
مقاله‌های مرتبط:
اگر به تکاب و زندان برنجه سفر کردید و مسیر دور یا نزدیک برای رسیدن به این خطه از کشورمان را طی کرده‌اید، پیشنهاد می‌دهیم برای کامل شدن قاب خاطرات تکاب‌گردی، از سایر جاذبه‌های دیدنی این شهر نیز دیدن کنید.
تخت سلیمان یا آتشکده‌ی آذرگشسپ، زندان سلیمان یا کوه زندان دیو، کوه بلقیس، چملی گول یا تالاب چملی، روستای تاریخی یولقون آغاج، آبشار و چشمه‌های آبگرم قینرجه، آب‌های گرم احمدآباد و قلعه سردار افشار از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی شهر تکاب است.
عکاس: رضا الطافی، حسین رحمانی، آیدین مهربانی
اگر به زندان برنجه یا هر جای دیگر از ایران عزیزمان سفر کردید و دوست داشتید خاطرات شیرین و دلنشین سفرهای‌تان را با دیگران به اشتراک بگذارید می‌توانید آن‌ها را به‌همراه عکس‌های زیبا در قالب سفرنامه برای کجارو ارسال کنید تا به نام خودتان منتشر شود. از طریق این لینک می‌توانید با چگونگی سفرنامه نوشتن به سبک کجارو و ارسال آن آشنا شوید.
شعر زندانی
دل وحشت زده در سينه من می‌لرزيد
دست من ضربه به ديوار زندان كوبيد
آي همسايه زندانی من
ضربه‌ی دست مرا پاسخ گوی
ضربه دست مرا پاسخ نيست
تا به كی بايد تنها تنها
وندر اين زندان زيست
ضربه هر چند به ديوار فرو كوبيدم
پاسخی نشنيدم
سال‌ها رفت كه من
كرده‌ام با غم تنهايی خو
ديگر از پاسخ خود نوميدم
راستی هان
چه صدايی آمد؟
ضربه‌ای كوفت به ديواره زندان، دستی؟
ضربه می‌كوبد همسايه زندانی من
پاسخی می‌جويد
ديده را می‌بندم
در دل از وحشت تنهايی او می‌خندم
«حمید مصدق»
عکس کاور: رشیدپور
دیدگاه