منحصر به فردترین معماری های زاها حدید را بشناسید

معمار افسانه‌ای زاها حدید به‌خاطر ساختمان‌های بسیار مدرنش (که در معماری‌هایش از فولاد، سیمان و شیشه استفاده می‌کند) در دنیا معروف است. همه آثار او با منحنی‌ها و اشکال هندسی شگفت‌انگیزشان شناخته می‌شوند. نوآوری‌های معماری حدید باعث شد تا لقب «ملکه منحنی» را به او بدهند؛ یکی از تحسین‌هایی که در سه دهه کاری‌اش به‌دست آورد. او در سال ۱۹۵۰ در بغداد به دنیا آمد و در سال ۱۹۷۲ به لندن رفت تا در مدرسه معماری انجمن معماری لندن، یکی از معروف‌ترین دانشگاه‌های معماری دنیا تحصیل کند. او در سال ۱۹۷۷ فارغ‌التحصیل شد و مدرک دیپلمش را گرفت. رم کولهاس، یکی از معروف‌ترین معماران هلندی و استاد حدید در دانشگاه، او را به‌شکل «یک سیاره در مدار خودش» توصیف می‌کند. در سال ۱۹۷۹، دو سال پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه معتبر معماری، شرکت خود به نام «Zaha Hadid Architects» را تاسیس کرد اما تحسین و تمجیدها به اینجا ختم نشد.

در سال ۲۰۰۴، حدید اولین زنی بود که برنده جایزه معماری پریتزکر شد. این جایزه یک جایزه بین‌المللی سالانه است که در دنیای طراحی به «جایزه نوبل معماری» معروف است. حدید در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱، به‌خاطر برتری در معماری، برنده جایزه Stirling از Royal Institute of British Architects یا RIBA شد. همچنین در سال ۲۰۱۶ اولین زنی بود که برنده مدال طلای RIBA شد.

متاسفانه در همان سال در اثر حمله قلبی در میامی درگذشت. این معمار با مرگش چندین پروژه‌ نیمه‌کاره را رها کرد که بسیاری از آن‌ها توسط شرکتش تکمیل شدند. در ادامه، کجارو به برخی از طراحی‌های منحصربه‌فرد زاها حدید می‌پردازد؛ معماری نوآوری که مجموعه‌‌ای فراموش‌نشدنی از عجایب در دنیا را به ما هدیه کرد. 

کجارو به هر یک از این ساختمان در مقاله‌ای جداگانه پرداخته است؛ بنابراین در صورت تمایل می‌توانید به آن‌ها مراجعه کنید.

۱. ساختمان آتش‌نشانی ویترا (Vitra Fire Station)، وایل آن در راین، آلمان

ساختمان آتش‌نشانی ویترا در شهر وایل آن در راین قرار دارد؛ شهری کوچک در آلمان واقع در مرز سوئیس و فرانسه. این ساختمان اولین پروژه طراحی حدید است که ساخته شد. ساختن آن در سال ۱۹۹۳ کامل شد. محوطه ویترا (Vitra campus) در سال ۱۹۸۱ دچار آتش‌سوزی شد و بیشتر مجموعه شامل ساختمان‌ شرکت‌ها از بین رفتند. ماموریت حدید این بود که یک ساختمان آتش‌نشانی طراحی کند. امروزه این محوطه دارای مجموعه‌ای از نمایشگاه‌هایی با طراحی‌ها و معماری‌های معاصر است. دیگر معماران معروفی که امکانات این مکان را طراحی کردند عبارت‌اند از فرانک گری (Frank Gehry)، تادائو آندو (Tadao Ando) و الوارو سیزا (Alvaro Siza).

سطوح سیمانی تیز و زاویه‌دار ایستگاه آتش‌نشانی ویترا، تحسین و تمجیدهای فراوانی از سراسر دنیا برای حدید به‌دست آورد و نام و سبک معماری او را روی نقشه جهانی قرار داد. این ساختمان دارای فضاهایی برای ماشین‌های آتش‌نشانی، دوش گرفتن، تعویض لباس و یک آشپزخانه کوچک برای آتش‌نشان‌ها است. با این حال، امروزه از اتاق‌ها برای رویدادها و نمایشگاه‌های موزه طراحی ویترا (Vitra Design Museum)، واقع در داخل خود مجموعه استفاده می‌شود.

۲. مرکز هنرهای معاصر سینسیتی (The Lois and Richard Rosenthal Center for Contemporary Art)، سینسیتی، آمریکا

مرکز هنرهای معاصر (CAC) در سال ۱۹۳۹، به‌عنوان یکی از اولین موسسه‌های وقف هنرهای بصری معاصر، تاسیس شد. CAC در سال ۲۰۰۳ به ساختمان جدیدی که زاها حدید طراحی کرده بود، یعنی مرکز هنرهای معاصر لویی و ریچارد، منتقل شد. موزه سیسیناتی اولین ساختمان حدید در آمریکا را به نمایش می‌گذارد. همچنین این ساختمان اولین موزه هنری بود که توسط یک زن طراحی می‌شد. زمانی که از این ساختمان رونمایی شد، نیویورک تایمز به‌خاطر نوآوری معماری‌اش، آن را «مهم‌ترین ساختمان آمریکایی پس از جنگ سرد» نامید.

سراسر طبقه هفتم موزه (که یادآور مکعب روبیک است، ولو بلندتر و باریک‌تر) و فضای گالری از سیمان و فلز به‌شکل‌ها، طول و ارتفاع مختلف با نورپردازی‌های متفاوتی ساخته شده است. خود زاها حدید این ساختمان را «جورچین» فضاهای نمایشی مختلف توصیف می‌کند. داخل ساختمان، راه‌پله‌های فولادی مشکی، گالری‌های نامنظم را به هم وصل می‌کند. طبقه همکف، برای عموم و اجتماع آن‌ها آزاد است.

۳. MAXXI: موزه ملی هنرهای قرن ۲۱ام، رم، ایتالیا

شرکت زاها حدید توانست با ساخت موزه هنری معاصر، اساس معماری کلاسیک رم را با موفقیت ارتقاع بخشد. این موزه در سال ۲۰۱۰، پس از یک دهه ساخت‌وساز به اتمام رسید. موزه ملی قرن ۲۱ام (MAXXO) که در محوطه پیشین ارتش ساخته شده است، برنده جایزه معماری Stirling شد. این جایزه هر ساله از طرف انجمن سلطنتی معماری بریتانیا به بهترین و جدیدترین ساختمان اروپایی که در انگلستان ساخته شده باشد، اهدا می‌شود. طبق شرکت حدید، سازه‌های سیمانی و فلزی «صندوقی برای حفظ اشیا نیستند؛ بلکه محوطه‌ای برای حفظ هنر هستند». ویژگی‌های نوآورانه آن شامل دیوارهای منحنی‌مانند، پله‌کان‌های سیاه معلق و سقف‌های باز با تیرآهن‌های باریک سیمانی و شیشه‌ای است که چون فیلتری مقابل نور طبیعی وارده به موزه قرار دارند.

۴. خانه اپرای گوانگ‌ژو، گوانگ‌ژو، چین

رونمایی از این سالن اپرای باشکوه در سال ۲۰۱۰ در استان گوانگ‌ژو در جنوب‌شرقی چین، برای حدید رسیدن به نقطه آغاز بود؛ طراحی دهه ۱۹۹۰ای او برای خانه اپرای Wales’ Cardiff Bay برنده یک رقابت بین‌المللی شد؛ اما در واقع به‌خاطر اختلافات حول این پروژه، هرگز به بهره‌برداری نرسید. خانه اپرای گوانگ‌ژو واقع در ۸۰ کیلومتری شمال‌غربی هنگ‌کنگ در شهر ساحلی گوانگ‌ژو، به‌خاطر ظاهر بیرونی‌اش که شبیه دو صخره کوچک در ساحل رودخانه Pearl است به «ریگ دوتایی» معروف است.

علاوه بر سالن چندمنظوره با ۴۰۰ صندلی که برای برنامه‌های هنری و کنسرت‌ها استفاده می‌شود، این خانه اپرا شامل یک تالار اجتماعات اصلی با ۱۸۰۰ صندلی با پنل‌های سنگ گچی (ماده معدنی از کلسیم سولفات) از شیشه - فیبر است. بر اساس شرکت معماری زاها حدید هدف از این پنل‌ها این است که به فضای داخلی سالن ظاهری «سیال» و یکدست» بدهند. سقف این تالار اجتماعات، پر از چراغ‌های کوچکی است که زمانی که نور کم می‌شود، شبیه به ستاره‌های آسمان شب، می‌درخشند.

۵. مرکز ورزش‌های آبی لندن، لندن، انگلیس

زاها حدید این مرکز ورزش‌های آبی را در سال ۲۰۰۴، یک سال پیش از برد میزبانی لندن برای المپیک و پاراالمپیک تابستانی ۲۰۱۲ ساخت. مرکز ورزش‌های آبی لندن پس از تکمیل در سال ۲۰۱۱، یکی از اصلی‌ترین محل‌های برگزاری شنا، شیرجه و شنای موزون طی رقابت‌های ۲۰۱۲ بود.

این محل برگزاری واقع در پارک المپیک ملکه الیزابت در East End در لندن، برای عموم آزاد است. از ویژگی‌های این مرکز دو استخر با استاندارد سایز المپیک، استخر شیرجه با دایوهایی با ارتفاع ۱ تا ۱۰ متر، یک باشگاه با امکانات بسیار، یک کافه و دیگر محوطه‌های عمومی است. طرح این مرکز الهام‌گرفته از جریان آب بوده و به‌قول شرکت زاها حدید دارای «یک سقف مواج است که مانند موج از زمین به سقف می‌رود». ۶۲۸ پنجره روی سقف و دیوار باعث شده تا نور طبیعی به محوطه اصلی استخر بتابد.

۶. موزه ریورساید (Riverside)، گلاسگو، اسکاتلند

درست است که حدید از دهه ۱۹۷۰ در انگلستان زندگی و کار کرد؛ اما اولین کار مهم انگلیسی‌ این معمار عراقی - بریتانیایی تا سال ۲۰۱۱ یعنی تا زمان افتتاح موزه ریورساید در گلاسگو، رونمایی نشد. ظاهر شیشه‌ای ساختمان به موزه حمل‌ونقل گلاسکو اضافه شد. این ساختمان شامل بیش از ۳۰۰۰ نمایشگاهی است که حمل‌ونقل، مهندسی، میراث کشتی‌سازی، واگن‌های قطار و اتومبیل‌های اسکاتلندی شهر را به نمایش می‌گذارد. سقف Z شکل Glascow’s River Clyde که از جنس روی و روکش‌کاری لیزری است با ارتفاع ۳۶ متر، مجموعه‌ای از شیارهای زیگزاگ‌مانند را تشکیل می‌دهد که نماد ارتباط میان شهر و قسمت ساحلی آن است.

۷. مجموعه ساختمانی Galaxy SOHO، پکن، چین

مجموعه Galazy SOHO یک اداره و یک مجوعه تجاری تفریحی در مرکز پکن است. این ساختمان حیرت‌انگیز که در سال ۲۰۱۲ به دست زاها حدید کامل شد (ساخته شده از بلوک‌های بتنی، آلومینیومی، سنگی، شیشه‌ای و فلزی) الهام‌گرفته از مقیاس بزرگ پایتخت چین است. تمام این مجموعه عاری از گوشه است و طبق گفته‌ی شرکت معماری زاها حدید، «نشان‌دهنده‌ی معماری سنتی چینی است که در آن حیاط‌ها، جهان درونی فضای باز نامحدود را خلق می‌کنند». شکل دره‌مانند ساختمان شامل چهار سازه‌ی کروی است که با سکوهای منحنی، حیاط‌ها و پل‌های پیاده‌رو به هم متصل می‌شوند. این ساختمان در کل دارای ۱۸ طبقه است که ۳ تای آن زیر زمین قرار دارند.

پکن در سپتامبر سال ۲۰۱۹ پذیرای یک طرح معماری دیگر از حدید بود: فرودگاه بین‌المللی دکسینگ که در زمان مرگش در حال تکمیل بود. این فرودگاه دارای ۷۹ گیت در پایانه اصلی است که می‌تواند سالانه ۴۵ میلیون بازدیدکننده را در خود جای دهد. تمام این فضاها در آینده به درد می‌خورند؛ زیرا تا سال ۲۰۲۵ جمعیت به سالی ۷۲ میلیون نفر افزایش می‌یابد.

۸. مرکز فرهنگی حیدر علی اف (Heydar Aliyef Center)، باکو، آذربایجان

زاها حدید این مرکز فرهنگی چشم‌نواز واقع در قلب باکو، آذربایجان را، در سال ۲۰۱۲ به‌عنوان نماد مدرنیته و پیشرفت پس از استقلال از اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱، ساخت. زمانی که از مرکز فرهنگی حیدر علی اف رونمایی شد، ساختمان صدف‌مانندش، که تعمدا متضاد با معماری رایج سبک شوروی ساخته شده بود، توجه همگان را به خود جلب کرد. همچنین اختلافات زیادی بر سر نام آن بود. نام این مرکز از نام رئیس‌جمهور سابق گرفته شده است که هدایت کشور را از سال ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۳ به عهده داشت و برخی او را سلطه‌جو می‌نامیدند.

این مرکز فرهنگی در بلوار حیدر علی اف قرار دارد؛ اتوبان اصلی باکو که فرودگاه بین‌المللی را به شهر قدیمی وصل می‌کند. از ویژگی‌های این ساختمان مواج فضاهای نمایشگاهی، یک کتابخانه، یک موزه و یک سالن کنسرت است که در آن برنامه‌های مختلف هنری، اجراها، کنفرانس‌ها و کارگاه‌های تاریخ آذری و فرهنگ معاصر، هم محلی و هم بین‌المللی برگزار می‌شود. اما برخی نمایش‌ها موقتی نیستند: آثار برخی هنرمندان معروف بین‌المللی مانند آنیش کاپور و یایویی کوزاما همیشه در معرض نمایش هستند که در سال ۲۰۱۴ موزه طراحی لندن آن را «طراحی سال» نامید و آن را به اولین پروژه معماری تبدیل کرد که در جشن معتبر سالیانه برنده عنوان کلی شد.