باداب سورت خشک شده، در مقایسه با پاموکاله ترکیه

خبر کوتاه بود و جانکاه؛ «باداب سورت خشک شد». خبری ناگوار که از دیروز ذهنم را به خود مشغول کرده است. هر چند که این خبر آن طور که در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد هم نبود، اما اگر با خودم روراست باشم، چندان هم غیرمنتظره نبود و مطمئن بودم روزی این اتفاق می‌افتد، اما نه به این زودی و نه چنین در بی خبری! این روزها که به دلیل انواع بحران‌های سیاسی و اقتصادی همه سرگرم اخبار قیمت دلار و سکه و... هستند، کمتر کسی حواسش به بحران‌های زیست محیطی است. همه می‌دانند که بحران آب داریم و این بحران جدی است، اما کمتر درباره پیامدهای فاجعه‌بار آن شنیده‌ایم. در حالی که این مشکل کاملا جدی است و باید سریع‌تر راهکارهای عملی برای مهار آن بکار گرفته شود، برخی مسئولین و نمایندگان مجلس به شکلی کاملا غیرمسئولانه از این فرصت برای کوبیدن بر طبل اختلافات قومی و جمع‌آوری رای برای انتخابات دور بعدی استفاده می‌کنند.

کم‌آبی پیامدهای اسفبار بسیاری دارد، اما یکی از مهم‌ترین این پیامدها از بین رفتن مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی بی‌نظیر در نیا است. این مساله باعث نادیده گرفتن سرزمینی کهن با جاذبه‌های بی‌نظیر طبیعی و فرهنگی و در نهایت تمدنی کهن در سرزمین ما است که همواره تداوم داشته و حتی در سیاه‌ترین روزهای این مرز و بوم نیز این تداوم به دشمن تحمیل شده است. هر تمدنی عناصر و نمادهایی دارد که به منزله پایه‌های آن هستند و تضمین‌کننده ادامه آن در آینده. از میان رفتن این عناصر و نمادها به مرور زمان پایه‌های تمدن را تضعیف می‌کند و باعث می‌شود این تمدن بیش از پیش از اصل خود فاصله بگیرد. مثلا کاری که طالبان در زمان جنگ داخلی افغانستان با تندیس‌های بودا در بامیان کرد، صرفا از بین بردن چند مجسمه تاریخی نبود، بلکه بخشی از تاریخ و تمدن این کشور را نابود کرد. کاری که داعش در عراق با موزه‌های این کشور کرد نیز با همین هدف بود.

امروزه کشورهایی که به منافع ملی می‌اندیشند، نه تنها به شدت مراقبند که این پایه‌های تمدن خود را حفظ و مراقبت و حتی تحکیم کنند، بلکه تا جایی پیش می‌روند که برای تثبیت تمدن‌شان و تضمین آینده آن به جعل و دروغ هم متوسل می‌شوند! محمدعلی فروغی، نخست وزیر ایران در آغاز حکومت رضاشاه، در خاطرات خود می‌گوید در زمانی که سفیر ایران در کشور تازه تاسیس ترکیه بوده، به دلیل آشنایی قدیمی که با آتاتورک داشته و آتاتورک وی را فردی عالم و صاحب کیاست می‌دانسته، هر از گاهی او را نزد خود دعوت می‌کرده و هم صحبت می‌شده‌اند. وی در این خاطره به نقل از آتاتورک می‌گوید: «شما ایرانی‌ها قدر ملیت خود را نمی‌دانید که ریشه داشتن در قسمتی از زمین چه نعمت عظیمی است و ملیت زمانی مصداق پیدا می کند که آن ملت را بزرگان ادب و حکمت و سیاست و در معارف و تمدن بشری سابقه ممتد باشد. شما قدر بزرگان خود را نمی‌دانید و عظمت شاهنامه را در نمی‌يابيد که این کتاب سند مالکیت و ملیت و ورقه هویت شما است و من ناگزیرم برای ملت ترک چنين سوابقی دست و پا كنم».

شاهنامه سند تداوم فرهنگ و تمدن ایرانی است، مولوی نیز! البته این روزها آن را با نام مِولانا مصادره یا برای خود «دست و پا کرده‌اند».

_{باداب سورت - منبع:ایرنا}

هر ملت و تمدنی چه به شکل اصیل و چه به شکل «دست و پا شده» برای خود عناصر و نمادهایی دارد که هویتش را می‌سازد و اگر این‌ها نباشند، پیوند اجتماعی مردمانش سست خواهد بود، حافظه تاریخی مشترک ندارند و به راحتی از هم گسسته می‌شوند. در این مقاله قصد نداریم لایه‌های زیرین بحران‌های کشور را بیرون بکشیم و در آخر هم حکمی صادر کنیم؛ فقط می‌خواهیم باداب سورت را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر طبیعی و اقلیمی بخشی از ایران که منحصربه‌فرد بوده و ارزش جهانی دارد و نمونه حفاظت‌مان از این اثر طبیعی، با چشمه‌های پلکانی پاموکاله در ترکیه و شیوه حفاظت از آن مقایسه کنیم و فقط کمی چشمان‌مان را باز کنیم که چطور تیشه به ریشه خود می‌زنیم!

باداب سورت

باداب سورت در زبان مردم محلی به معنی اثر آب گازدار است. این حوضچه‌های طبیعی در روستای اورُست منطقه‌ی کیاسر استان مازندران واقع شده‌اند. استخر‌های طبیعی بسیار شگفت‌انگیزی که از سنگ‌های تراورتن شکل گرفته‌اند و در ارتفاعات بالای کوهستانی قرار دارند. این نوع از چشمه‌های پلکانی طبیعی تنها در معدود نقاطی از کره‌ی زمین وجود دارند اما باداب سورت به خاطر رنگ زیبای نارنجی‌اش که در نتیجه‌ی غلظت بالای رسوبات دارای اکسید آهن به وجود آمده، منحصر به فرد است. چشمه‌های باداب سورت ایران در بلندای ۱۸۴۱ متری از تراز دریا قرار گرفته است. اطراف چشمه پوشیده از درختچه‌های زرشک وحشی و ارتفاعات بالاتر پوشیده از جنگل‌های سوزنی برگ است.

باداب سورت پس از پاموکاله در ترکیه دومین چشمه آب شور بزرگ جهان است و پس از دماوند به عنوان دومین میراث طبیعی ایران در فهرست آثار ملی ثبت شده است. اما این میراث طبیعی در حال نابودی است. شهریور سال ۱۳۹۴ شورای تامین ساری، ورود به چشمه‌های باداب سورت را ممنوع اعلام کرد. انگیزه، احیا و ترمیم طبیعی حوضچه‌ها در یک دوره تنفس موقتی بود. اما پس از ۷ ماه این ممنوعیت برداشته شد و به گفته شاهدان عینی، این دوره ممنوعیت نه تنها اثر مثبتی روی آن نگذاشت که شرایط بدتر از گذشته هم شد.

_{باداب سورت - عکاس: لاچین رضاییان (خبرگزاری مهر)}

اما آیا واقعا محروم کردن گردشگران از دیدن یکی از برترین جاذبه‌های طبیعی کشور، راهکار صحیحی است؟ اجازه بدهید پیش از پاسخ به این سوال، شما را با چشمه‌های پلکانی پاموکاله در نزدیکی شهر دنیزلی ترکیه آشنا کنیم.

پاموکاله

پاموکاله که از ترکیب دو واژه پاموک و کاله ایجاد شده به معنای «قلعه پنبه‌ای» است. چشمه‌های پلکانی این منطقه که در کنار شهر باستانی هیراپولیس واقع شده در فاصله ۲۰ کیلومتری از شهر دنیزلی در جنوب غربی این کشور است.

پادگانه‌های پاموکاله از سنگ آهک درست شده‌اند؛ همچنین سنگ‌های رسوبی بسیاری از ته‌نشین شدن مواد معدنی در چشمه‌های آب گرم به وجود آمده‌اند. در این منطقه ۱۷ چشمه‌ی آب گرم وجود دارد که دمای آن‌ها بین ۹۵ تا ۲۱۲ درجه‌ی فارنهایت متغیر است.

سالیانه هزاران نفر به این منطقه زیبا از سراسر جهان سفر می‌کنند و تعداد افرادی که در آن به شنا و آب تنی می‌پردازند، چندین و چند برابر باداب سورت در ایران است؛ با این حال اینجا همیشه تمیز، پر آب و کاملا سالم است.

_{پاموکاله، دنیزلی، ترکیه}

این چشمه‌های پلکانی یک منبع درآمد بزرگ برای صنعت گردشگری ترکیه است و مجموعه توریستی و تفریحی اطراف آن در حال گسترش است. در پایین دست این چشمه‌ها چندین و چند پارک آبی و بازارچه ایجاد شده که به توسعه گردشگری این منطقه کمک بسیار زیادی کرده است.

تفاوت راهکارها

زمانی که می‌خواهید وارد مجموعه توریستی پاموکاله شوید مبلغی به عنوان ورودی از شما اخذ می‌شود و راهنمایان گردشگری به شما توضیح می‌دهند که این یک جاذبه طبیعی مهم برای جهانیان است و چگونه باید رفتار کنیم که آسیبی به آن وارد نشود. از همین در ورودی که حدودا ۱۰ دقیقه تا سالن تئاتر هیراپولیس و پس از آن چشمه‌های پلکانی فاصله دارد، هیچ وسیله نقلیه‌ای از جمله موتورسیکلت و دوچرخه و خودرو امکان ورود ندارند و همه پیاده هستند. بد نیست بدانید که یکی از مهم‌ترین علل آسیب به باداب سورت ورود موتورسیکلت‌ها و دوچرخه‌ها و ویراژ دادن آنها روی پلکان‌های باداب سورت است.

_{باداب سورت در فصل خشک سال}

در داخل مجموعه تفریحی پاموکاله انواع بازارچه‌ها، پارک‌های آبی، کافه‌ها و رستوران‌ها وجود دارند که بسیار به اشتغال‌زایی و ایجاد درآمد برای مردم این منطقه کمک کرده است. از سویی حضور ماموران محافظ این منطقه توریستی در سرتاسر مسیر و خصوصا در کل محوطه چشمه‌های پلکانی، تضمین کننده امنیت گردشگران و مهم‌تر از همه حفظ و نگهداری این منطقه زیبای توریستی است.

در هنگام ورود به چشمه‌های پلکانی شما به هیچ عنوان حق ندارید کفش بپوشید و باید پس از تحویل کفش‌ها به صندوق امانات، پابرهنه وارد شده و آب‌تنی کنید و در صورت عدم رعایت این قانون ماموران به شما هشدار می‌دهند و در صورت سرپیچی از آنجا اخراج می‌شوید. مسافران حق ندارند هیچ خوراکی، نوشیدنی یا وسیله دیگری را با خود به داخل استخر‌ها ببرند، چرا که هر نوع وسیله اضافی خطری بالقوه برای این جاذبه طبیعی محسوب می‌شود.

_{پاموکاله، دنیزلی، ترکیه}

چینش تفریح‌ها در طول مسیر این جاذبه نیز جالب توجه است. شما در ابتدا فروشگاه‌ها را می‌بینید که می‌توانید در هوای گرم و مدیترانه‌ای این منطقه از آنها خوراکی، آب و نوشیدنی خرید کنید تا در طول مسیر از آنها لذت ببرید. اولین جاذبه‌ای که می‌بینید، در بالای یک تپه سالن تئاتر شهر هیراپولیس با مجسمه‌های زیبا و آثار نفوذ فرهنگ روم شرقی در این منطقه است. پس از آن می‌توانید از معبد آپولون، موزه باستان‌شناسی هیراپولیس و... دیدن کرده و در آب‌های چشمه‌ها آب‌تنی کرده، استراحت کنید. در پایان نیز از مسیری که در کناره‌های آن چندین و چند پارک آبی وجود دارد پایین بیایید و در انتها از بازارچه صنایع دستی خرید کنید. بی‌شک روی این چینش تفریحات فکر شده است تا هم برای گردشگر خاطره خوشی به جای بگذارد و هم بیشترین منافع از حضور مسافر در این منطقه عاید صنعت توریسم این کشور شود.

این شرایط را مقایسه کنیم با باداب سورت که به معنای واقعی کلمه بی در و پیکر است و حتی در ۷ ماهی که ورود به آن ممنوع اعلام شد به راحتی طبیعت‌گردان غیرحرفه‌ای در آن رفت و آمد می‌کردند و حتی تورهای مسافرتی به این منطقه برگزار می‌شد و همچنان زخم بر پیکر کم‌جان این جاذبه که از کم آبی رنج می‌برد، وارد می‌شد. قطعا بررسی راهکارهای حفاظت از این منطقه پیچیده‌تر و دقیق‌تر از آن است که در یک مقاله بگنجد. این کار نیاز به بررسی متخصصان دلسوز و همفکری آنان دارد، اما آنچه مسلم است این است که راهکار نهایی توسعه این منطقه گردشگری است. قطعا در این راه چالش‌های فراوانی از جمله مساله بی‌آبی، خصوصا در فصول خشک سال وجود دارد، اما در صورت توسعه باداب سورت و تلاش برای حل مسایل این جاذبه دیدنی که یکی از جاذبه های طبیعی ایران است، می‌توان از آن محافظت کرد و حتی ماندگاری آن را تضمین کرد. تا زمانی که این منطقه توسعه پیدا نکند، نه می‌توان جلوی ورود گردشگر به آن را گرفت و نه محافظت از آن در شرایط اقتصادی امروز، توجیهی پیدا می‌کند.

یادمان باشد که نمی‌توانیم مردم را از دیدن دومین جاذبه طبیعی ثبت شده ملی منع کنیم، اما می‌توانیم با سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی نه تنها باداب سورت را نجات دهیم، بلکه آن را به یک منبع درآمد عالی در راستای توسعه صنعت گردشگری تبدیل کنیم. برای مشکلات باید تفکر کرد و راهکار ارائه داد، اگر بلد نیستیم این کار را انجام دهیم، حداقل تقلید کنیم!