۲۳ سفر ادبی همراه با نویسندگان بزرگ (قسمت اول)
نویسندگان آثار خود را با الهام از مکانهای واقعی مینویسند؛ مکانهایی که بازدید از آنها برای خوانندگان جذاب است. در این مقاله با نویسندگان بزرگ همراه میشویم و در چند سفر ادبی به برخی از مکانهای الهامبخش نویسندگان سری میزنیم.
نویسندگان گاهی در جستوجوی الهامی جدید یا حتی برای بروز آزادانه شخصیت خود از خانه دور میشوند و به شهری دیگر سفر میکنند. اما برخی دیگر، چنان به محل زندگی خود وابسته میشوند که نمیتوان تشخیص داد شهر بر نوشتههای آنها اثر گذاشته است یا نوشتههای آنها بر شهر.
در این مقاله همراه با نویسندگان بزرگ به سفری ادبی میرویم و تعدادی از مکانهایی را معرفی و بررسی میکنیم که نویسندگان با آثارشان به آنها، معنا و رنگ دیگری بخشیدند. برخی از مکانها معرف عشق نویسندگان به کتابخانهها، موزهها و بناهای تاریخی است و برخی دیگر تنها مسیرهای سادهای هستند که به شما اجازه میدهد تا پا جای قدمهای آنها بگذارید و مکانهای الهامبخش نویسندگان را خود تجربه کنید.
رود میسیسیپی در آثار مارک تواین؛ آمریکا
امروزه مناظر اطراف رود میسیسیپی در ایالت میسوری با تصاویری که مارک تواین در کتابهای «هاکلبری فین» و «ماجراهای تام سایر» به خوانندگان ارائه داده است، تفاوت زیادی دارد. زمانی که مارک تواین کتابهایش را در دهه ۱۸۸۰ مینوشت، شبکه حمل و نقل رودخانهای ضعیف بود و همین موضوع رود میسیسیپی را به مرزی تبدیل میکرد که دو قسمت آمریکا را از هم جدا میکند؛ در یک سو زمینهای کشاورزی و در سوی دیگر شهرهای بزرگ. البته هنوز میتوان در هانیبال، محل زندگی تواین، به تعدادی از مکانهایی سر زد که او در کودکی آنها را کشف و بعدها در آثارش از آنها استفاده کرد؛ بهعنوان مثال غارهایی که صحنه ماجراجوییهای تام و هاک در کتابهایش بودند. همچنین قایق رودخانهای به نام مارک تواین امروزه توریستها را در میسیسیپی میگرداند و آنها را به جزیره جکسون میبرد؛ جزیرهای که هاک و برده فراری همراه او، جیم برای اولین بار متوجه شکارچی تبهکاری میشوند که در تعقیب آنها بود.
سان فرانسیسکو در آثار امی تن؛ آمریکا
«محله چینیهای سان فرانسیسکو» (San Francisco's Chinatown) در ایالت کالیفرنیا صحنه و گاهی کاراکتر بسیاری از رمانهای امی تن بوده است. او نام شخصیت اصلی کتاب «باشگاه جوی لاک»، یعنی ویورلی پلیس جانگ را از نام خیابانی برداشت که خود و خانوادهاش در آن زندگی میکردند. بعدها با اقتباس از این کتاب، فیلمی موفق روی پرده سینما رفت. هر چند بخشهایی از محله قدیمی چینیها در سان فرانسیسکو امروزه محل سکونت ویتنامیها و حتی روسها شده است؛ اما خیابان ویورلی پلیس جانگ هنوز هم محل قرارگیری «معبد تین هاو» (Tin How Temple)، قدیمیترین معبد چینیها در آمریکا است. این خیابان، با نام خیابان بالکنهای رنگی نیز شهرت دارد؛ چراکه فروشگاهها و رستورانهای آن با رنگهایی روشن رنگآمیزی شدند.
دوبلین در آثار جیمز جویس؛ ایرلند
هر چند جیمز جویس نیمی از عمر خود را در پاریس سپری کرد، اما محل زندگی او در ایرلند، بیشترین تاثیر را بر آثارش گذاشت. امروزه تورهای جیمز جویس به شاخهای مستقل در صنعت گردشگری دوبلین تبدیل شده است. تورهای گردشگری متعدد، گردشگران را به نقاط الهامبخش جویس، مکانهای به تصویر کشیده شده در کتاب و کافههایی میبرد که بزرگ و کوچک، پیرامون آثار او نظرات خود را به اشتراک میگذارند. با پیادهروی از پلاک ۷ در خیابان اکلس، میتوانید قدمهای لئوپولد بلوم را در کتاب اولیسس دنبال کنید. «مرکز فرهنگی جیمز جویس» (James Joyce Cultural Centre) نیز با طراحی ورکشاپها، سخنرانیها و نمایشگاهها و با برقراری انواع فعالیتها از تورهای ساده گرفته تا مباحثههای عمیق، به تمام علاقهمندان آماتور و حرفهای جویس خدمترسانی میکند.
استانبول در آثار اورهان پاموک؛ ترکیه
در رمانهای اورهان پاموک، استانبول مدرن بدل به مکانی مالیخولیایی شده است که تنها با آسمان سرد زمستانی روشن میشود. او نه از تاریخ باشکوه ترکیه که درباره جزئیات ناگفته و محرمانه محلههای استانبول مینویسد. در داستان «کتاب سیاه» اورهان نمایی را به تصویر میکشد که در آن بطریهای پلاستیکی لابلای ویرانه کشتیهای بزرگ تجاری در بسفر حرکت میکنند. محله خود او، جهانگیر، نمونهای از تغییرات شهر است: دولت در دهه ۱۹۶۰ یونانیها را از این محله که در آن ساکن بودند، بیرون کرد و محله جهانگیر به مرور به محلهای بدنام تبدیل شد. امروزه هنرمندان و نویسندگان برای تماشای «موزه معصومیت» (Museum of Innocence) به این محله میروند. موزه معصومیت که نام خود را از یکی از کتابهای اورهان پاموک گرفته، موزهای واقعی است که گویی ضمیمه کتاب شده است. این خانه دو طبقه یادگارهایی از داستان عاشقانه کتاب را در خود دارد و هر صحنه آن، فصلی از کتاب را زنده میکند.
لاگوس در آثار چیماماندا نگوزی آدیچی؛ نیجریه
با توجه به آثار ادبی نیجریه، لاگوس شهری رمانتیک به نظر نمیرسد؛ بلکه با انبوهی از صداها، ترافیک و آلودگی نشان از زندگی تبآلود و پرجوش و خروش دارد. اما برای نویسندگان، لاگوس دارای جاذبهای قدرتمند است، جاذبهای که چیماماندا نگوزی آدیچی در کتاب «آمریکاناه» هنگام بازگشت کاراکترهای اصلی داستاناش بعد از مهاجرتی طولانی به شهر، آن را بهخوبی نشان داده است. آدیچی، لاگوس را صمیمی و بیغرض به خوانندگان خود عرضه میکند، تا آنجا که بهراحتی میتوان مکانی را که همسر اوبینز، کوسی، در داستان کتاب، آن طراحان پرمدعای مد را در جزیره یافت، تصور کرد. و به راستی جزیره ویکتوریا با بوتیکهای متعدد و جدید، مکانی برای خرید ثروتمندان به شمار میرود. پسزمینه داستان را در فصلهای لاگوس، مکانهایی مانند «مرکز خرید پالمز» (Palms Shopping Mall) در لکی و محلههای اعیانی پارکویو تشکیل میدهند؛ مکانهایی که تصاویری جدید را از رفاه و ثروت در شهری رو به رشد به نمایش گذاشتهاند. علاوه بر این، مکانهای گردش آدیچی نیز مانند مغازه جازهول و کتابفروشی ترا کالچر دیدنی است.
نیواورلئان در آثار نیو رایس؛ آمریکا
نیواورلئان در ایالت لوئیزیانا که از مدتها قبل انباشته از اشباح و تاریخ بوده است، با رمانهای آن رایس به کانونی برای تولد و پرورش داستانهای خونآشامی و جادوگران تبدیل شد. کتابهای او که در دهه ۱۹۸۰ بهشدت شهرت یافت، راه را برای «سوکی استاک هاوس» و «گرگ و میش» باز کرد. در رمانهای رایس، مردگان برخاسته از گور در قبرستان لافایته با جادوگران میفر و لستات خونآشام همراه شدند. خانه اولیه او در منطقه گاردن، در خیابان فرست، همان خانهای است که او بهعنوان محل زندگی جادوگران میفر از آن الهام گرفت. زمانی که رایس در این خانه سکونت داشت، از طرفدارانش در آن استقبال میکرد؛ اما این خانه مدتها است که دیگر میزبان طرفداران نیست و او اکنون در کالیفرنیا زندگی میکند. البته نماهای شهری که کتابهای رایس را انباشتهاند هنوز قابل بازدید است؛ بهعنوان مثال «خانه موزه گالیر» (Gallier House) و «هتل پونچاترین» (The Pontchartrain Hotel) که محل زندگی لستات بود.
ایالت مین در آثار استفان کینگ؛ آمریکا
کتابهایی مانند «غبرستان حیوانات خانگی»، «بخش سالم» و «کری» موجب شدهاند تا ایالت مین ترسناک و وحشتآور به نظر برسد. خانه استفان کینگ در شهر بنگر در ایالت مین قرار دارد و بسیاری از داستانهایش نیز در ایالت زادگاهش شکل گرفته است. «خانه استفان کینگ» (Stephen King's House) عمارتی ویکتوریایی است که با دیوارهای قرمزرنگ و حصار آهنی زنگزده در پیرامونش، تصاویری از خانه خانواده آدامس را در یاد بینندگان زنده میکند. با تورهای بنگر، از شهری که شخصیت دری در آن زندگی میکرد، میتوان بازدید کرد. همچنین مجسمه ۹ متری شخصیت پائول بونیان، غبرستان واقعی حیوانات خانگی و کافیشاپ سفر زمان در این شهر واقع شدند.
مسکو در آثار میخائیل بولگاکف؛ روسیه
آپارتمان اشتراکی میخائیل بولگاکف در خیابان بولشایا سادوویا در مسکو، نهتنها محل زندگی او، بلکه صحنه روایت برخی از داستانهای او نیز بوده است. معروفترین این صحنهها، مهمانی بزرگ شیطان در کتاب «مرشد و مرگاریتا» محسوب میشود، مهمانی که در آن تمامی شخصیتهای تاریک تاریخ بشر حضور داشتند. از آنجا که جماهیر شوروی، بولگاکف را مخالف انقلاب روسیه میدانست، دیوارهای خانه او در دهه ۱۹۹۰ به محلی برای شعرنویسی معترضان دولتی تبدیل شد. امروزه این مکان «موزه میخائیل بولگاکف» (Mikhail Bulgakov's Museum) نام دارد و یک کافه نیز در آن تعبیه شده است.
انگلستان در آثار جین آستن
میراث جین آستن در شهرستانهای انگلیس بهخوبی حفظ شدهاند. خانه او در چاوتون، جایی که در سال ۱۸۱۷ با ۴۶ سال سن درگذشت، به «خانه موزه جین آستن» (Jane Austen's House Museum) تبدیل شده است. در این موزه از اشیای الهامبخش او در داستانهایش و همچنین وسایل شخصی او با دقت نگهداری میشود. در شهرستان باث، «مرکز جین آستن» (The Jane Austen Centre) محل دائمی نمایشگاههایی درباره نوشتههای او و زندگی شخصیاش، و برگزارکننده تورهای پیادهروی جین آستن است. این نویسنده کلاسیک ۲۵ سال اول زندگیاش را در استیونتون گذراند و بخش اعظم رمانهای «غرور و تعصب» و «عقل و احساس» را در این شهر نوشت. هر چند خانه کشیشی پدر او ۲۰۰ سال پیش توسط برادرش نابود شد؛ اما «کلیسای سنت نیکولاس» (Church of St Nicholas) با ۸۰۰ سال قدمت، همچنان پابرجا است. این کلیسا همانجایی است که خانواده او به برای عبادت به آن مراجعه میکردند و الهامبخش او در تجسم جشنهای بزرگ عروسی بود.
کوبا در آثار ارنست همینگوی
با وجود تحریم اقتصادی که دههها در کوبا ادامه داشت، این کشور با آغوشی آرام و مادرانه پذیرای ارنست همینگوی بود و او، از این جزیره و آبهای اطراف آن برای داستانهایش الهامهای بسیاری گرفت. همینگوی که خانه کوبایی خود را خیلی دوست داشت، با تلاش برای اقامت در آن روابط خود را با آمریکا سرد و تیره کرد. داستانهای «پیرمرد و دریا» و «زنگها برای که به صدا درمیآیند» را همینگوی در خانه فینکا ویجیا و در حومه هاوانا نوشت. در همین خانه، او بچههای محله را جمع میکرد تا با پسران او بیسبال بازی کنند. «موزه همینگوی فینکا ویجیا» (Finca Vigia) به گونه طراحی شده است تا این خانه را به همان شکلی که همینگوی در آن زندگی میکرد، حفظ کند. همچنین در هاوانا هر مکانی که با او ارتباطی داشته است، سعی دارد خودنمایانه آن را علنی کند؛ بهعنوان مثال در کافهای که پاتوق همیشگی او بوده است، مجسمهای برنزی از همینگوی برپا کردهاند.
قاهره در آثار نجیب محفوظ؛ مصر
نجیب محفوظ با توصیفات واقعی و دقیقی که از فضای شهری قاهره در کتابهای سهگانه قاهره ارائه داشته، جایگاه خود را در نقشه ادبی محکم کرده است. این کتابها، داستان یک خانواده را در زمان اشغال مصر توسط انگلیسیها در نیمه قرن بیستم دنبال میکند. محفوظ نام کتابهای سهگانه را از خیابانهای واقعی شهر برداشته است: «بین القصرین»، «قصر الشوق» و «السکریه». اولین رمان با صداهایی شروع میشود که هنگام شب در بین القصرین به گوش میرسد؛ صدای قهوهخانهها و کافههایی که امینه، یکی از شخصیتهای داستان میتواند آنها را بهخوبی بشنود؛ اما از پشت پردهای که او را پنهان نگه داشته، نمیتواند آنها را ببیند. گردشگران میتوانند از این قصرها دیدن کنند؛ گرچه قاهره امروزی بسیار شلوغتر از توصیفات کتاب است. بخشی از زندگی گذشته را که همچنان از آن روزگار حفظ شده است میتوان در «کافه نجیب محفوظ» (Naguib Mahfouz Cafe) در «بازار خان الخلیلی» (Khan Al-Khalili) پیدا کرد، بازاری که صحنه بسیاری از نوشتههای محفوظ به شمار میرود. همچنین این کافه به گردشگران همان غذاها و نوشیدنیهایی را ارائه میدهد که شخصیتهای کتابهای محفوظ آنها را سفارش میدادند.
توکیو در آثار هاروکی موراکامی؛ ژاپن
هاروکی موراکامی رمان «پس از تاریکی» را با مکالمهای میان یک زن و مرد جوان، در یکی از شعبههای رستوران دنیس در توکیو آغاز میکند. رستورانهای زنجیرهای دنیس در ژاپن از نمونههای آمریکایی خود مرغوبتر به نظر میرسند و برای آنکه پاتوقی برای جوانان باشند، معمولا در ساعات دیرتری از شب آغاز به کار میکنند. برای دوستداران موراکامی، مهمتر از هر مکانی در توکیو، جاده مجی جینگو گاین است، جادهای که در کتاب «از دو که حرف میزنم از چه حرف میزنم»، نقش عمدهای دارد. این جاده از کنار «استادیوم بیسبال جینگو» (Jingu Baseball Stadium) میگذرد و این استادیوم همانجایی است که الهامبخش هاروکی موراکامی برای شروع نویسندگی بوده است.
دیدگاه