آلودگی هوا، بهای گران توسعه
آلودگی هوا، معضلی که امروزه شهرهای بزرگ و صنعتی دنیا با آن دست به گریبان هستند، پدیده‌ی تازه‌ای نیست و سابقه‌ای طولانی دارد. در این مقاله با تاریخچه‌ی مختصری از آلودگی هوا، تعریف آلودگی و روش‌هایی برای مقابله با آن آشنا می‌شویم. با کجارو همراه باشید.
دانشمندان تصور می‌کردند تا قبل از انقلاب صنعتی، جو این سیاره، پاک و دور از آلودگی بوده است اما بررسی حباب‌های حبس شده در یخچال‌های طبیعی، این حقیقت را آشکار کرد که بشر ۲۰۰۰ سال است که گازهای گلخانه‌ای تولید می‌کند.
در کنار تمام پیشرفت‌های شگفت‌انگیز تکنولوژیکی، آنچه که انقلاب صنعتی میانه‌ی قرن نوزدهم برای ما به بار آورد، منابع جدید آلودگی هوا و آب بود.
اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم میلادی و در جریان انقلاب صنعتی، زغال‌سنگ به میزان زیادی به عنوان سوخت مورد استفاده قرار می‌گرفت. زغال‌سنگ، سوخت محبوب صنایع آن دوران بود و تا صدها سال بعد، همچنان محبوبیت خود را حفظ کرد. حتی امروزه نیز یکی از اصلی‌ترین سوخت‌های فسیلی در صنایع چین، ایالات متحده و هند، زغال‌سنگ است.
این آلودگی در شهرهای بزرگ و صنعتی به حدی رسید که در لندن، طی مه‌دود بزرگ در سال ۱۹۵۲ میلادی، تعداد چهارهزار نفر در مدت چند روز در اثر غلظت بالای آلاینده‌های هوا جان باختند. در جریان این واقعه به دلیل استفاده‌ی بیش از اندازه از زغال‌سنگ و در اثر سرمای هوا و پدیده‌ی وارونگی، مه‌دود غلیظی همه شهر را فرا گرفت. علاوه بر کسانی که جان خود را از دست دادند، بیش از ۱۰۰ هزار تن هم بیمار شدند. از این فاجعه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین فاجعه‌های زیست‌محیطی و بدترین فاجعه‌ی مرتبط با آلودگی هوا در بریتانیا یاد می‌شود.
از اواسط قرن بیستم میلادی، تاثیرات این آلودگی‌ها و تغییرات، در کشورهای سراسر دنیا لمس شد. به تدریج، فعالیت‌ها و جنبش‌های متعددی برای مبارزه با این آلودگی شکل گرفت، رویدادهایی از جمله روز زمین و کنفرانس‌ها و گردهمایی‌های زیادی به امید یک هوای تازه‌تر، در گوشه و کنار دنیا برگزار شد.
تعریف آلودگی هوا
آلودگی هوا عبارت است از وجود هر نوع آلاينده اعم از جامد، مايع، گاز يا تشعشع پرتوزا و غيرپرتوزا در هوا به تعداد زیاد و در مدت زمانی كه كيفيت زندگی را برای انسان و ديگر جانداران به خطر اندازد يا به آثار باستانی و اموال، خسارت وارد کند.
آلاینده‌های هوا
آلاینده‌های اولیه
آلاینده‌هایی که به طور مستقیم از منبع آلوده‌کننده وارد هوا می‌شوند شامل: منوکسیدکربن، اکسیدهای ازت، اکسیدهای نیتروژن، هیدروکربن‌ها و ذرات معلق.
آلاینده‌های ثانویه
آلاینده‌هایی که به طور غیرمستقیم از ترکیب آلاینده‌های اولیه با اجزای طبیعی اتمسفر یا آلاینده‌های دیگر، در اثر واکنش‌های فتوشیمیایی یا هیدرولیز (ترکیب با آب) حاصل می‌شوند. شامل: ازن، پیروکسی اسیتیل نیترات، پیروکسی بنزنوییل نیترات و غیره.
منابع آلودگی هوا و سهم آن‌ها در تولید آلاینده‌ها
۱. وسایل نقلیه: %۵۷-%۸۰
۲. صنایع و نیروگاه‌ها: %۱۸-%۱۷
۳. فعالیت‌های گرمایش خانگی: %۷-%۱۸
اثرات زیان‌بار آلودگی هوا
سالانه ۳ میلیون نفر در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند که ۹۰ درصد آنان در کشورهای توسعه یافته هستند. در بعضی کشورها تعداد افرادی که در اثر همین عامل جان خود را از دست می‌دهند، بیشتر از قربانیان سوانح رانندگی است. این مرگ‌ومیر به طور خاص مربوط به بیماری‌هایی چون آسم، برونشیت، تنگی نفس و حملات قلبی و آلرژی‌های مختلف تنفسی است.
هزینه‌های درمانی بیماری‌های ناشی از آلودگی نیز بسیار قابل توجه است.
باران اسیدی
یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا باران اسیدی است. باران‌های اسیدی از گازهای سولفور دی اکسید و از خانواده‌ی نیتروژن اکسید که از دود اگزوز اتومبیل‌ها و کارخان‌ها ایجاد می‌شود، به وجود می‌آید. این گازها در اتمسفر زمین با بخار آب واکنش داده و اسیدهایی مانند سولفوریک اسید و نیتریک اسید را تشکیل می‌دهند. یکی از مشکلات جدی محیط زیست که امروزه بشر در اکثر نقاط جهان با آن درگیر است، باران اسیدی است که دارای نتایج زیان‌بار اکولوژیکی است.
آلودگی هوا، مشکلات دیگری چون کاهش بازده زمینهای کشاورزی، آسیب‌های جبران‌ناپذیر به اکوسیستم، کاهش تنوع زیستی و تخریب آثار و بناهای تاریخی را به دنبال دارد.
چه باید کرد؟
تلاش برای کاهش آلودگی هوا، باید از تک‌تک افراد جامعه شروع شود؛ کارهای کوچکی که تاثیراتی بزرگ بر بهبود شرایط هوا دارند:
- صرفه‌جویی در مصرف انرژی
- کاهش استفاده از وسایل نقلیه‌ی موتوری شخصی با جایگزین کردن وسایل نقلیه‌ی عمومی، دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی
- خرید محصولات دوستدار محیط زیست
- کاشت درخت
- ترک سیگار
توصیه‌هایی برای کاهش خطرات آلودگی هوا در روزهای آلوده
گروه‌های آسیب‌پذیر جسمی مانند بیماران تنفسی و قلبی عروقی، زنان باردار، کودکان، بیماران مزمن و صعب‌العلاج و سالمندان، بیشتر در معرض خطر قرار دارند و بهتر است در چنین شرایطی کمتر از خانه خارج شوند.
افرادی که دچار بیماری‌های زمینهای تنفسی هستند در روزهایی که غلظت آلاینده‌ی ذرات معلق بیش از حد استاندارد است، از حضور در اماکن عمومی تا حد امکان خودداری کنند.
از انجام فعالیت‌های ورزشی در روزهای آلوده خودداری کنید. زیرا با افزایش فعالیت بدنی، نیاز به اکسیژن نیز افزایش می‌یابد و تنفس در هوای آلوده علاوه بر انباشت ذرات معلق در ریه، روند اکسیژن‌رسانی کافی در خون و بافت‌ها را نیز مختل می‌کند.
افرادی که مدت زمان زیادی به ناچار در معرض هوای آلوده قرار دارند از جمله ماموران نیروی انتظامی و پلیس، کارکنان پایگاه‌های اورژانس، هلال احمر، کارکنان شهرداری‌ها و خدمات شهری و همچنین کودکان و افراد سالخورده باید از وسایل حفاظت تنفسی (ماسک) مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی استفاده کنند.
در روزهای آلوده مصرف لبنیات مثل دوغ و ماست و روزانه حداقل یک لیوان شیر را در برنامه‌ی غذایی خود بگنجانید.
سیستم ایمنی بدن را با اصلاح رژیم غذایی و مصرف ویتامین C تقویت کنید.
کلم بروکلی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. این گیاه شگفت‌انگیز علاوه بر تاثیرات ضد سرطانی، از شما در برابر آلودگی هوا محافظت می‌کند.
دو عضو بدن وظیفه‌ی پاکسازی آلودگی‌های وارد شده به بدن را بر عهده دارند: ریه و کبد. برای کمک به این دو عضو بدن، مصرف این مواد غذایی را فراموش نکنید: پونه‌ی کوهی، پرتقال، گریپ فروت، چغندر، هویج، سیب، کلم، آووکادو.
در صورت امکان، در منزل از دستگاه‌های تصفیه‌ی هوا استفاده کنید.
دیدگاه