از قبرستان‌های عمودی هنگ کنگ چه می‌دانید؟
عکاسی سنگاپوری، پنج سال از عمر خود را وقف عکاسی از قبرستان‌های عمودی هنگ کنگ کرد و در مجموعه عکس‌هایش نشان داد که مردن در چنین شهر شلوغ و گرانی تا چه اندازه پیچیده شده است.
دامنه‌ی کوه‌های هنگ کنگ با ردیف‌های بی‌شماری از سنگ قبر پوشیده شده است، به‌طوری که فقط تعداد کمی نقاط سبزرنگ در میان این همه بلوک خاکستری حکاکی‌شده با حروف چینی دیده می‌شود. در این دامنه‌های شیب‌دار، هزاران هنگ‌کنگی یا حداقل بقایای جسدشان مدفون است.
مقاله‌های مرتبط:
فینبار فالون (Finbarr Fallon) برای عکاسی از سری جدید عکس‌های خود موسوم به «فضای مرده»، تقریباً از همه‌ی قبرستان‌های هنگ کنگ دیدن کرده است و ازدحام بالای قبرها و اراضی شهری کوهستانی که این گورستان‌ها را احاطه کرده‌اند، به تصویر کشیده است. برخی از جالب‌ترین عکس‌های او، قبرستان‌هایی را در پیش‌زمینه نشان می‌دهد که شامل سنگ قبرهایی به‌اندازه‌ی مستطیل‌های کوچک هستند و در ردیف‌هایی منظم تا بالای کوه ادامه یافته‌اند، در حالی که آسمان‌خراش‌ها در پس آن‌ها خودنمایی می‌کنند. این عکاس که برای فشرده‌کردن پیش زمینه و پس‌زمینه و قراردادن آن‌ها در کنار هم از لنز زوم تله فوتو استفاده کرده است، می‌گوید:
تلاش کردم رابطه‌ی بین مرده‌ها و زنده‌ها را در یک قاب نشان دهم.
فینبار فالون همچنین برای گرفتن عکس‌های هوایی، از پهپاد استفاده کرد تا عظمت قابل‌توجه این قبرستان‌ها را به تصویر بکشد. در برخی تصاویر، بازدیدکنندگانی که از پله‌های این قبرستان‌های شیب‌دار بالا می‌روند، مثل نقطه‌های ریزی در این دریای سنگ قبر به نظر می‌رسند. او در یک مصاحبه‌ی تلفنی عنوان کرد:
واقعاً دلم می‌خواست نشان دهم که این اثر ماندگار تا چه اندازه شبیه به یک منظره بزرگ است، به همین دلیل مقیاس انسان را در کنار این چشم‌انداز فوق‌العاده عظیم قرار دادم.
فالون در سنگاپور زندگی می‌کرد و پس از آنکه حین گذراندن تعطیلات در هنگ کنگ، از قبرستانی در منطقه‌ی وان چای دیدن کرد، کار روی این پروژه را آغاز کرد. او از اینکه تا چه اندازه، محدودیت‌های فضای فیزیکی می‌تواند نحوه‌ی زندگی و مرگ ما را تحت‌الشعاع قرار دهد، شگفت‌زده شد و از همین رو در پنج سال آینده، چندین سفر دیگر به این شهر داشت تا به‌گفته‌ی خودش از «فرهنگ در حال تغییر مرگ» عکاسی کند.
کمبود فضای تدفین
فالون متولد انگلستان است، جایی که قبرستان‌ها اغلب مسطح، سرسبز و بزرگ هستند، درست مثل باغ‌های آراسته. هرچند در هنگ کنگ، وضعیت فشرده‌ی قبر مردگان منعکس‌کننده‌ی واقعیت‌های زندگی در اینجا است.
هنگ کنگ با داشتن ۷٫۵ میلیون نفر جمعیت، یکی از گران‌ترین شهرهای جهان به شمار می‌رود که خانه و زمین در آن قیمت‌های نجومی دارد. این بدان معنا است که شهروندان هنگ‌کنگی نه‌تنها در طول زندگی احتمالاً برای تأمین هزینه‌ی خانه‌شان در تلاش هستند، بلکه این اتفاق تا پس از مرگ نیز ادامه دارد. در حال حاضر گورستان‌های خصوصی در فهرست بخش‌های دائمی شهر، ۳۶ هزار دلار قیمت دارند و به‌گفته‌ی امی چو (Amy Chow)، استادیار دانشگاه هنگ‌کنگ که روی روند پیرشدن و مرگ تحقیق می‌کند، قبرها تا حدود چهار برابر قیمت ذکرشده نیز فروخته می‌شوند. قبرستان‌های عمومی ارزان‌تر هستند، اما عملاً همه‌ی قبرهای دائمی پر شده‌اند و در نتیجه فقط قطعه‌های قابل استفاده‌ی مجدد باقی می‌ماند که پس از ۶ سال نبش قبر اجباری می‌شوند. هرچند امروزه اکثریت قریب به اتفاق هنگ‌کنگی‌ها، گزینه‌ی سوزاندن جسد عزیزان خود را انتخاب می‌کنند. با این حال، پیداکردن مکانی در خاکستردان‌ها (گورهای لانه کبوتری روی دیوار) نیز چالش‌برانگیز شده است، به‌خصوص که هزاران خانواده در فهرست انتظار فضایی کوچک برای قراردادن گلدان خاکستر عزیزشان هستند و حتی ممکن است تا هفت سال هم منتظر بمانند.
حس‌وحال عکس‌های فالون ظاهراً گویای وضعیت ناخوشایند مرتبط با مرگ است. عکس‌های او مه‌آلود و کم‌رنگ و تقریباً غم‌زده است و عمداً در روزهای ابری عکاسی شده تا کلیات زیبایی‌شناسی این اتفاق را نشان دهد. فالون می‌گوید در سنگاپور نیز فضای دفن اجساد در حال تمام‌شدن است. به‌خاطر ساخت بزرگ‌راه‌ها و خانه‌های جدید روی قبرستان‌های بسیار قدیمی، هزاران قبر تخریب شده‌اند. او با اشاره به قبرستان‌های جدید مجازی در ژاپن که به مردم امکان می‌دهد تا به‌صورت آنلاین به مردگان خود احترام بگذارند، گفت:
فکر می‌کنم به‌دلیل محدودیت‌های مکانی در فضاهای روبه‌رشد شهری، کرد فیزیکی مرگ را کمتر خواهیم دید. مردم باید از سنت‌های خود عبور کنند و بپذیرند که هنگ کنگ در حال تغییر این روش است.
تغییر سنت‌ها و باورها
ابداع قبرستان‌های مجازی و ترجیح روزافزون برای سوزاندن اجساد، از تغییر فرهنگ مرتبط با مرگ در کلان‌شهرهای آسیایی نظیر هنگ کنگ، سنگاپور و توکیو حکایت دارد. اما کاهش تعداد قبرستان‌ها می‌تواند تهدیدی برای آداب‌ورسوم و باورهای سنتی مردم نظیر جشن کینگ‌مینگ باشد که در این تعطیلات سالانه‌ی چینی، مردم به دیدار قبر اجداد خود می‌روند و به آن‌ها ادای احترام می‌کنند. فالون می‌گوید:
بسیاری از فرهنگ‌های آسیایی، این آداب‌ورسوم را دارند؛ اما با نگاهی به آینده، به نظرم می‌رسد که شهرها باید در شیوه‌ی برخورد خود با مردگان، تغییرات چشمگیری را در پیش بگیرند.
آیین‌های مربوط به مردگان می‌تواند اهمیت بسزایی در فرهنگ‌های شرق آسیا داشته باشد، به‌ویژه به‌دلیل ارزش‌های گسترده و بسیار ارزشمند آموزه‌های کنفوسیوس در رابطه با فضیلت احترام به پدر و مادر. امی چو با بیان اینکه مردم در صورت پیدانکردن قبر یا مکانی در خاکستردان‌ها برای اعضای متوفی خانواده‌ی خود، ممکن است احساس شرمندگی یا گناه کنند، ادامه داد:
یافتن محلی دائمی برای پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ، راهی برای نشان‌دادن فضیلت احترام به آن‌ها به شمار می‌رود. یکی دیگر از اعتقادات دیرینه در فرهنگ چین این است که به‌منظور فنگ شویی مثبت، باید مردگان را روی کوه‌های روبه دریا دفن کرد. با توجه به تعداد کم این نقاط یا گرانی آن‌ها، برخی از شهروندان هنگ کنگ به‌دنبال نگه‌داری خاکستر جسد عزیزان خود در خانه‌های خود هستند؛ اتفاقی که برخلاف سنت‌ها است. شاید این روش برای خانواده‌ها راحت‌تر به نظر برسد؛ چراکه به‌جای رفتن به قبرستان می‌توانند در هر زمانی که دوست داشته باشند، به مردگان خود ادای احترام کنند. این اتفاقات که در اثر نبود فضای کافی رخ می‌دهد، در حال تغییر فرهنگ تدفین است.
در گذشته مردم می خواستند که در خانه‌های بزرگ با چشم‌اندازی زیبا زندگی کنند؛ اما از آنجا که نمی‌توانند به این خواسته‌ی خود برسند، پس به خود می‌گویند که لااقل این چهاردیواری را دارم. این طرز فکر، انتظارات آن‌ها نسبت به محل پس از مرگ‌شان را نیز شکل می‌دهد. اگر محل زندگی زنده‌ها به این اندازه کوچک است، پس آن‌ها توقعی هم برای مکان تدفین خود نخواهند داشت.
با وجودی که قبرستان‌های هنگ کنگ به‌لحاظ زیبایی‌شناسانه برای فالون جذابیت دارند، اما او امیدوار است از طریق کارش، این تغییرات فرهنگی را مورد بررسی قرار دهد. او که یک عکاس معماری است، مجذوب گونه‌شناسی فضایی این قبرستان‌ها شد. او گفته است:
روش ساخت و ایجاد ردیف‌های بتنی که از نظر مقیاس یک نوع سازه‌ی یادبود ایجاد کرده‌اند، چشم‌انداز فوق‌العاده‌ای را به تصویر می‌کشند. از نظر شکل معماری، اراضی موجود از طریق این تراس‌ها خودنمایی می‌کند و تجربه‌ی این تراس‌ها در سطحی شخصی بسیار جالب است.
دیدگاه