جایگاه گردشگری مذهبی؛ صنعتی پویا و رو به رشد در ایران
گردشگری مذهبی یکی از شکل‌های صنعت گردشگری در جهان است که در برخی از کشورها، دارای اهمیت بسیاری نسبت به سایر گونه‌های این پدیده‌ی ارزشمند است. برای بررسی وضعیت آن در ایران، با کجارو همراه باشید.
گردشگری، صنعتی است که تا پیش از وقوع جنگ جهانی اول و نیز به‌دلیل وجود طبقات مختلف اجتماعی، محققان و تحلیل‌گران اجتماعی، قادر به تفکیک و جداسازی آن نبودند. مسئله‌ای که خوشبختانه امروزه با توجه به معیارهای مختلف، صورت گرفته است و به شاخه‌های متنوعی از جمله گردشگری استراحتی، درمانی، مذهبی، اقتصادی، پزشکی، سلامت و... تقسیم شده اشت.
گردشگری مذهبی
گردشگری مذهبی، پدیده‌ای است که در بین تمامی شکل‌های مختلف صنعت گردشگری، برای برخی از ملل از اهمیت والایی برخوردار است و آن‌ها قسمت اعظمی از درآمد ملی خود را بواسطه‌ی بهره‌گیری از آن، به‌دست می‌آورند. این شکل از صنعت توریسم، به‌دلیل دارا بودن ویژگی‌های ساختاری و کارکردی خاص و منحصربه‌فرد، موفق به دستیابی جایگاه اصلی در متن گردشگری جهانی شده و تمامی ملل در سراسر دنیا را درگیر خود ساخته است.
انواع گردشگری مذهبی
کارشناسان، گردشگری مذهبی را به دو گروه زائران (افرادی که تنها به‌دلیل انجام امور مذهبی مسافرت می‌کنند) و گردشگران مذهبی (افرادی که هدف از مسافرت آن‌ها علاوه بر انجام امور مذهبی، بازدید از مکان‌های دیگر گردشگری چه مذهبی چه غیرزیارتی است)، تقسیم‌‌بندی کرده‌اند. جهانگردان نیز به دو گروه قابل تفکیک هستند. افرادی که جهت بازدید از مکان‌های مقدس در دین خود به مسافرت می‌پردازند و کسانی که هدفشان از مسافرت، بازدید از اماکن مقدس سایر ادیان است.
با در نظر گرفتن تمامی این تقسیم‌بندی‌ها، می‌توان به یکی از ویژگی‌های گردشگری مذهبی اذعان کرد و آن هم سودآور بودن این صنعت در سراسر جهان است. چراکه همانگونه که بیان شد، گردشگری مذهبی، مختص یک گروه یا افراد با دین و مذهب خاص نیست بلکه می‌تواند تمامی انسان‌ها را شامل شود و به‌دلیل وجود پتانسیل‌های متعدد توریسم مذهبی در ملل مختلف، از آن به‌عنوان پدیده‌ای کاملا سودآور یاد می‌شود.
گردشگری مذهبی در برخی از کشورهای اسلامی
در سراسر جهان، مذهب‌های گوناگونی وجود دارد که پیروان و مریدان متعددی را به انجام دستورات و آیین‌های خود، ملزم ساخته است. اما با توجه به آمار اعلام شده توسط محققان و نیز طبق تعداد جمعیت پیروان آن‌ها، به‌طور کلی ۵ مذهب اصلی در جهان شناسایی شده است که دین مسیحیت، دین اسلام، آیین بودا، هندو، دین یهود و دین زرتشت را شامل می‌شود. جالب است بدانید که ۵۵ کشور جهان را ملل مسلمان تشکیل داده و اکثر آن‌ها در قاره‌ی آفریقا و خاور میانه قرار دارد.
مقاله‌های مرتبط:
این در حالی است که اکثر این کشورهای اسلامی که می‌توان به مصر، مالزی، اندونزی، مراکش، تونس، لبنان و ایران اشاره کرد، با داشتن جاذبه‌های گردشگری تاریخی و مذهبی فراوان، نام خود را به‌عنوان پرجاذبه‌ترین سرزمین‌ها ثبت کرده و توانسته است هر گردشگر با هر سلیقه‌ای را به خود جذب کند. با توجه به گزارش‌ها اعلام شده توسط سازمان جهانی گردشگری، کشورهای عربستان، مصر و مراکش از جمله مناطقی بودند که توانستند در سال ۲۰۱۳ میلادی، نام خود را در ردیف نخست جذب گردشگر در بین کشورهای عربی منطقه ثبت کنند.
جایگاه گردشگری مذهبی در ایران
همانگونه که می‌دانید اکثر مردم ایران پیرو دین اسلام هستند و این مسئله با توجه به وجود جاذبه‌های متعدد گردشگری، بسیار قابل‌توجه و بااهمیت است. چراکه کشور ایران سرزمینی است با ویژگی‌های خاص و منحصربه‌فرد از جمله جغرافیایی وسیع، آب‌وهوایی متنوع و شرایط اکوسیستمی مختلف، وجود اقوام مختلف با فرهنگ‌‌های غنی، جاذبه‌های گردشگری تاریخی، طبیعی و فرهنگی بسیار که می‌توان در ۳۱ استان این کشور مشاهده کرد.
طبق آمار ارائه شده توسط سازمان یونسکو، ایران به‌دلیل دارا بودن همین ویژگی‌های ارزشمند، در میان ۱۰ کشور اول جهان قرار گرفته و بر اساس جاذبه‌های اکوتوریسمی و اقلیم گوناگون، در گروه ۵ کشور برتر جهان ایستاده است. با حضور اماکن مقدسه مرتبط با دین اسلام و دین‌های دیگری همچون مسیحی، یهودی و... در ایران، نه‌تنها این سرزمین کهن می‌تواند مقصد گردشگران مسلمان از سراسر جهان باشد، بلکه می‌توان آن را به‌عنوان یکی از مقاصد اصلی پیروان دیگر ادیان نیز معرفی کرد.
طبق اسناد معتبر تاریخی، در ایران نزدیک به ۳۳ آرامگاه پیامبران وجود دارد که می‌توان به مقبره‌ی دانیال نبی، حیقوق نبی، قیدار نبی، اشموییل، حضرت یوشع، حضرت خالدبن سنان عبسی، شعیای نبی، حضرت حجی، حضرت مردخای، حضرت قادر، حضرت روبیل، حضرت سلام، حضرت سلوم، حضرت سهولی و حضرت القیا اشاره کرد. در کنار مقابر انبیای الهی، بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) و مرقد مطهر حضرت فاطمه‌ی معصومه (س) و قرارگیری آن‌ها در شهرستان‌های مشهد و قم، باعث جذب میلیون‌ها مسلمان از سراسر دنیا به داخل کشور شده و بدین واسطه اقتصاد صنعت گردشگری را تا حد مطلوبی رونق بخشیده است.
همچنین وجود کلیساهای تاریخی، کنیسه، آتشگاه و نیایشگاه‌های متعدد در خاک این مرز و بوم برای جذب گردشگر و توریست از سراسر جهان بسیار بااهمیت است. زیارتگاه‌هایی محبوب و معروف که در جهان نیز از شهرت و آوازه‌ی قابل‌توجهی برخوردار است و می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای جذب مسافران خارجی در نظر گرفته شود. زیارتگاه چک چک در یزد، کلیسای وانک در اصفهان، «قره کلیسا» در آذربایجان‌غربی و «شموییل نبی» در ساوه از جمله این اماکن مقدس است که می‌توان حضور آن‌ها را نعمتی بزرگ برای رشد و توسعه‌ی صنعت گردشگری مذهبی کشور در کنار جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی، در نظر گرفت.
خوشبختانه مذهب در کشور ایران، از جایگاه والایی برخوردار بوده و نقش مهمی را در شکل‌گیری اکثر شهرها ایفا کرده است. شهرهایی مانند مشهد، قم، ری، شیراز، قزوین، نطنز، شاهرود، شوش، بسطام، لاهیجان، آمل، اردبیل، گنبد کاووس، ماهان و... از جمله مناطقی است که می‌توان مذهب را عامل اصلی شکل‌گیری، ایجاد و توسعه‌ی آن‌ها بیان کرد. در این شهرها، پتانسیل‌های بسیاری وجود دارد که می‌تواند کمک شایانی به جذب گردشگران مذهبی داشته و علاقه‌مندان به صنعت توریسم را به خود جلب سازد.
علاوه بر جایگاه دین در جذب گردشگری، کشور ایران با پیشینه‌ای کهن و تاریخی چندین هزارساله، همیشه مهد بزرگان علم و هنر از جمله حافظ شیرازی، سعدی، ابوعلی سینا، خیام و... بوده است و در دامان خود علاوه بر پرورش علما، دانشمندان، بزرگان و مشاهیر ایرانی، بزرگ‌مردان غیرایرانی را از سراسر جهان نیز پذیرا بوده است. علمایی که امروزه حتی با نبودشان، همچنان از آثار علمی، فرهنگی و اجتماعی آنان استفاده می‌شود و توریست‌های بسیاری را برای بازدید از مقابر ایشان به داخل خاک ایران روانه می‌سازد.
دیدگاه