گردشگری مذهبی؛ شاخه ای پرسود از صنعت گردشگری

سفر کلمه‌ای است پرمعنا که از ابتدای خلقت انسان، او را همراهی کرده است. در دنیای امروز، این واژه‌ی‌ کوچک را به نام گردشگری می‌شناسند و آن را صنعتی ارزشمند در جهان می‌پندارند. پدیده‌ای که می‌توان آن را یکی از سودآورترین صنایع در عرصه‌ی بین‌المللی معرفی کرد. البته رسیدن به این مهم، نیازمند تحقیق، مطالعه، برنامه‌ریزی و تلاش بی‌وقفه و مدبرانه‌ی مسئولان و در کنار آن‌ها مردم است.

مقاله‌های مرتبط:

• گردشگری حلال در ایران؛ نیازمند شناسایی در عرصه‌ جهانی
• گردشگری مذهبی چیست؟

گردشگری یکی از نیازهای جسمی، روحی و فطری بشر است و در ابعاد مختلف زندگی نقش قابل توجهی را ایفا می‌کند. قطعا خلق انسان با چنین نیازهایی، بیهوده نبوده و با نگاهی حتی گذرا به تمامی مکتب‌های الهی، به ویژه دین اسلام، اهمیت این مقوله مشخص می‌شود.

نتایجی که طی تحقیقات اساتید گردشگری بدست آمد، بعد دیگری از گردشگری که اتفاقا از قدمتی به طول تاریخ خلق بشریت برخوردار است، نمایان کرد. همانگونه که می‌دانید، گردشگری را می‌توان در انواع مختلفی از جمله گردشگری طبیعی، گردشگری سلامت، گردشگری تاریخی، گردشگری ورزشی، گردشگری الکترونیکی، گردشگری حلال و ... بیان کرد. اما آنچه که می‌توان به عنوان نقطه‌ی قوت برخی از کشورها از جمله کشورهای اسلامی درنظر گرفت، شکل دیگری از گردشگری به نام گردشگری مذهبی است.

گردشگری مذهبی، شاخه‌ای از صنعت گردشگری است که موانع آب‌وهوایی نمی‌تواند باعث توقف آن شده و با تغییرات فصلی و تحولات آب‌وهوایی، تغییری در تعداد گردشگران و بازدید ایشان از شهرها و اماکن بوجود نخواهد آمد. در این راستا می‌توان از کشور عربستان سعودی و دو شهر مقدس مکه و مدینه نام برد. این دو مکان نمونه‌ی بارزی در این صنعت به شمار می‌رود که با وجود تغییرات آب‌وهوایی، همواره مملو از گردشگر و زائر از سراسر جهان است.

گردشگری مذهبی رابه طور کلی می‌توان این گونه تعریف کرد:

توریسم مذهبی، عبارت است از بازدید گردشگران از اماکن مقدس نظیر زیارتگاه‌ها، مقابر امام‌زاده‌ها و اماکنی همانند آن. توریست مذهبی، گردشگران فرهنگی هستند که برای زیارت اماکن، آثار، یادمان‌های مذهبی، انجام اعمام مذهبی و دینی، ترویج و آموزش و گذران اوقات فراغت در مکان‌ها و مراکز مذهبی جهان سفر می‌کنند.

از ویژگی‌های دیگر گردشگری مذهبی می‌توان به مراجعه‌ی مکرر گردشگران از اماکن مذهبی اشاره کرد، به گونه‌ای که این افراد، یک بار رفتن به مکان مورد نظر را دلیل عدم مراجعه‌ی بعدی خود نمی‌دانند و ممکن است بارها به بازدید از آن مکان بپردازند.

بنابراین این شاخه از گردشگری، که قدمت آن که مطابق با قدمت دین در دنیای بشری است، مسئله‌ای است که در تمامی ملل، به ویژه ملل اسلامی، از اهمیت فراوانی برخوردار بوده و اگر در مسیر درست قرار گیرد، سودی مثال‌زدنی را برای فرهنگ و اقتصاد آن‌ها به ارمغان خواهد آورد. البته نباید فراموش کرد که گردشگری مذهبی تنها مختص به سرزمین‌های اسلامی نیست؛ بلکه تمامی کشورها با ادیان الهی مختلف را شامل می‌شود.

اسلام تنها دین نیست، بلکه روشی برای زندگی است. دینی است که به تمامی وجوه انسان پرداخته و برنامه‌ی مشخص و کاربردی را برای وی، ارائه داده است. گردشگری امری است ستودنی و نعمتی است از طرف پروردگار که به انسان‌ها عطا شده است. حال با توجه به این مسئله، ضرورت توجه و اهمیت قائل شدن به صنعت گردشگری، بیش از گذشته در سرزمین‌های اسلامی، نمود پیدا می‌کند تا کشورهای اسلامی به ویژه ایران، بتواند با راهکارهای مناسب و برنامه‌ریزی‌های صحیح و اصولی، گام بزرگی را در رابطه با این صنعت پردرآمد، برداشته و نام خود را در سطح جهانی، پرآوازه سازد. برای رسیدن به این مهم، مسئولین حوزه‌ی گردشگری ملزم به تفکر در عوامل تاثیرگذار بر گردشگری مذهبی و نیز شناخت و بررسی مهم‌ترین عامل هستند.

کشور ایران به دلیل بهره‌مندی از تاریخی کهن، تمدنی چندین هزار ساله و نیز حضور پیروان ادیان مختلف، میزبان اماکن مذهبی بسیاری است که در جای‌جای خاک آن قرار گرفته و به نقل از سازمان یونسکو، در بین ۱۰ کشور اول جهان، به دلیل حضور آثار تاریخی و فرهنگی قرار دارد. همچنین این سازمان جهانی، ایران را یکی از ۵ کشور برتر دنیا به دلیل تنوع اقلیمی و آب‌وهوایی و اکوتوریسم یا همان طبیعت‌گردی معرفی کرده است.

طبق گزارشات و آمارهای موجود، حدود ۱۰ هزار مکان مذهبی در کشور وجود دارد که از این تعداد، آرامگاه‌های مطهر امامزادگان بالغ بر ۵ هزار و ۸۰۰ بقعه است. همچنین بیش از ۳ هزار اماکن مذهبی دیگری مانند کلیسا، کنیسه، آتشگاه و نیایشگاه نیز شناسایی شده است که می‌تواند نقش بسزایی را در جذب توریست، ایفا کند.

خوبشختانه امروزه برخلاف دهه‌ی ۱۹۶۰ میلادی که تنها بر آثار مثبت گردشگری تبلیغ و تاکید می‌شد، در مورد جنبه‌های مثبت و منفی این امر، در کنار یکدیگر صحبت می‌شود. در این میان کشورهای اسلامی که از مزایا و پتانسیل‌های بیشتری نسبت به سایر کشورها در خصوص گردشگری مذهبی برخوردار هستند، باید به دنبال راهکاری مناسب باشند تا بتوانند از پیامد‌های منفی آن کاسته و در عوض، باعث رشد و تقویت اثرات مثبت این مقوله شوند.

ایران نیز به عنوان یکی از سرزمین‌هایی که از جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی بی‌شماری برخوردار است و در زمره‌ی سرزمین‌های پرجاذبه قرار دارد، می‌تواند از پتانسیل‌های متعدد مذهبی موجود در مناطق مختلف خود استفاده کرده و به یکی از جاذبه‌های اصلی گردشگری مذهبی در سراسر جهان، به ویژه خاورمیانه تبدیل شود و علاوه بر توریست‌هایی که از سراسر جهان به واسطه‌ی بازدید از آثار تاریخی کم‌نظیر با معماری ایران کهن، به این سرزمین سفر می‌کنند، پذیرای جمع زیادی از گردشگران مذهبی نیز باشد و گام بلندی در ارتقای این صنعت سودآور بردارد.