ایران در مسیر جذب گردشگران جاده ابریشم
بر اساس اعلام سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) ایران در سال گذشته میلادی ۴٫۱ میلیون گردشگر ورودی داشته که کمتر از نصف میزان پیش از همه‌گیری کرونا، یعنی در سال ۲۰۱۹ است. این عدد حدود ۰٫۴ درصد از بازار گردشگری جهان را شامل می‌شود و نشانگر آن است که ایران، به‌عنوان کشوری با پتانسیل‌های بالا در حوزه گردشگری عملکرد مطلوبی نداشته است.
برای عبور از این شرایط و با توجه به نگاه منفی غرب به وضعیت سیاسی و اجتماعی ایران، دولت سیزدهم تغییر رویکرد در زمینه جذب گردشگر داشته است؛ تلاش‌های دولت رییسی در ماه‌های اخیر حاکی از جذب گردشگران بیشتر از روسیه و چین است.
از سوی دیگر میانجی‌گری پکن باعث شده که یخ روابط تهران و ریاض آب شود و صحبت‌هایی در خصوص راه‌اندازی خطوط هوایی مستقیم بین ایران و عربستان نیز مطرح شود. در اوایل آبان‌ماه علیرضا عنایتی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در ریاض با «صالح الجاسر» وزیر حمل و نقل و پشتیانی عربستان ملاقات کرد. در این ملاقات موضوعات مشترک و همکاری‌های دوجانبه مورد تاکید قرار گرفت؛ از جمله آن، می‌توان به فعال شدن موافقت‌نامه هوایی ١٣٧٨ و برقراری پرواز بین ایران و عربستان اشاره کرد.
دولت ایران به‌تازگی اقداماتی را نیز برای بهبود روابط سیاسی با مصر داشته است؛ در کنار خبرهایی در خصوص ممکن شدن سفر به مصر برای ایرانیان و امضای توافق‌نامه بین بخش خصوصی گردشگری ایران و مصر، رئیس‌جمهوری در حاشیه نشست اضطراری سران کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی و اتحادیه عرب در ریاض عربستان با عبدالفتاح السیسی، همتای مصری دیداری داشت که احتمال تلطیف فضای سیاسی بین دو کشور را قوت بخشید.
علاوه بر تمام این موارد، مطرح شدن نام ۶۸ کشور برای لغو روادید در جلسه هیئت دولت، می‌تواند ما را به این جمع‌بندی برساند که دولت ایران به‌نوعی دنبال احیای جاده باستانی «راه ابریشم» و جذب گردشگران ورودی در سطح گسترده است.
آغاز تلاش‌ها برای احیای گردشگری
بر اساس گزارش پایگاه خبری «گالف تودی» (Gulf Today) تلاش‌هایی برای احیای گردشگری در ایران آغاز و اقداماتی برای جذب گردشگر از امارات متحده عربی و قطر به جزایر کیش و قشم انجام شده است. از سوی دیگر، به‌رغم تنش‌های اخیر بین باکو و تهران، دولت ایران همچنان به‌دنبال جذب گردشگران بیشتری از کشورهای همسایه خود یعنی آذربایجان و ارمنستان است.
تجربه سال‌های گذشته نشان داده که در صورت فراهم بودن شرایط، امکان جذب گردشگران سلامت از جمهوری آذربایجان وجود دارد. همچنین وجود ژئوپارک ارس و صومعه سنت استپانوس در ایران زمینه مناسبی را برای جذب گردشگران ارمنی فراهم می‌کند.
می‌توان گفت نتیجه سیاست احیای راه ابریشم در فضای امروز بازار گردشگری ورودی ایران تاحدودی قابل‌مشاهده است. در تورهای گردشگری برخلاف دهه‌های گذشته دیگر چندان خبری از صحبت‌های راهنمایان آلمانی زبان و ایتالیایی زبان نیست و می‌توان جریان غالب گردشگران عرب زبان، چینی و روسی را مشاهده کرد.
گردشگران عرب زبان را که عمدتا برای زیارت یا درمان به ایران می‌آیند، می‌توان بیشتر در مشهد، قم و برخی استان‌های غربی کشور دید. جاذبه‌های تاریخی ایران در اصفهان، شیراز، یزد و کرمان اما این روزها جولانگاه گردشگران عمدتا چینی و گاه روسی است. به این ترتیب می‌توان گفت ترکیب جمعیتی گردشگران ورودی به ایران از اروپا به چین، روسیه و کشورهای عربی در حال تغییر است.
در استان‌های شمال و شمال غربی ایران نیز می‌توان انتظار داشت که گردشگرانی از کشورهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان حضور یابند و جزایر ایرانی خلیج فارس پاتوق همسایگان جنوبی شوند تا به این ترتیب مسیر جاده ابریشم، رنگی شرقی‌تر از همیشه به خود بگیرد و بازار گردشگر ورودی به ایران تغییر کند.
آنچه که مسلم است، این تغییر مستلزم توجه به تامین زیرساخت‌ها و منابع انسانی لازم است. انجام پژوهش برای فهم سلایق جامعه جدید گردشگران ورودی، تامین نیازها و سلایق آن‌ها و البته تربیت کارکنان و راهنمایان گردشگری مسلط به زبان‌های چینی، روسی، عربی، ترکی و ارمنی شاید گام‌های نخست در مسیر موفقیت و اثر بخش شدن سیاست شرقی شدن جاده ابریشم باشد.
منبع عکس کاور: friendlyiran.com، عکاس: نامشخص