صنایع دستی در برنامه هفتم دیده هم نشد
نقش کم‌رنگ صنایع دستی در برنامه پنج ساله توسعه، آینده هنرهای سنتی کشور را به مخاطره انداخته است.
غفلت از صنایع دستی در برنامه پنج ساله توسعه که ملاک سیاست‌گذاری در پنج سال آتی است؛ تولیدکنندگان و فعالان حوزه صنایع دستی را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
حدودا سه ماه پیش، یعنی در خرداد ماه امسال، معاون صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از اختصاص فصلی مجزا برای صنایع دستی در برنامه هفتم توسعه خبر داد.
در نشست اخیر معاون صنایع دستی با مدیران تشکل‌های تخصصی، این بار این مقام مسئول از رونق صنایع دستی با حمایت‌های مجلس و دولت در برنامه هفتم توسعه سخن گفت و مدعی شد رایزنی‌های خوبی در مجلس انجام شده و امید دارد این حوزه (صنایع دستی) با حمایت‌های مجلس و دولت، روزبه‌روز رونق بیشتری بگیرد.
این اظهارات اما در حالی مطرح شده است که نگاهی به لایحه برنامه هفتم توسعه مشخص می‌کند که در این برنامه اصولا هیچ اشاره مستقیمی به حوزه صنایع دستی نشده است.
چالش‌هایی که دیده نشد
بسیاری از تولیدکنندگان صنایع دستی ساکن روستاها یا شهرستان‌های محروم کشور هستند و کارگاه تولیدی آن‌ها در بسیاری از موارد، اتاقی کوچک یا گوشه‌ای از خانه‌شان است.
از سوی دیگر این هنرمندان با تولیدات خود هم هنرهای سنتی کشور را زنده نگه داشته و هم در زمینه اشاعه فرهنگ و هنر ایران‌زمین در عرصه بین‌المللی نقش دارند. همین دو علت باعث شده بود که در سال‌های گذشته با هدف کمک به اشاعه فرهنگ و هنر ایرانی و نیز کمک به اقتصاد جوامع محروم و محلی، مالیاتی از تولیدکنندگان صنایع دستی اخذ نشود. در برنامه هفتم اما در اقدامی دور از انتظار معافیت مالیاتی تولیدکنندگان صنایع دستی حذف شده است.
علاوه بر این، مشکلات سنتی فعالان صنایع دستی همواره وجود داشته و انتظار می‌رفت که در برنامه هفتم توسعه این چالش‌ها دیده شوند، اما این اتفاق نیز نیفتاده است.
فعالان صنایع دستی در سال‌های گذشته در عرصه تامین مواد اولیه با قیمت مناسب، تهیه بسته‌بندی استاندارد و برندسازی با مشکل جدی مواجه بوده‌اند. همچنین مطالباتی همچون تامین محل برای نمایشگاه‌های دائمی جهت فروش صنایع دستی و نیز لزوم توجه به معرفی هنرهای سنتی و صنایع دستی ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی همواره مورد نقد قرار گرفته است؛ اما این موارد هم در برنامه هفتم توسعه مورد توجه قرار نگرفته‌اند.
در برنامه هفتم توسعه در «عنوان»، دو ماده ۸۲ و ۸۳ به حوزه‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پرداخته شده است اما با خواندن متن این دو ماده متوجه می‌شوید که هرآنچه مطرح شده مربوط به حوزه گردشگری و میراث فرهنگی است و به‌جز ذکر نام صنایع دستی در عنوان، ردپایی از توجه به صنایع دستی در برنامه دیده نمی‌شود.
اعتراف وزیر به غفلت از صنایع دستی در برنامه هفت
اگرچه مریم جلالی، معاون صنایع دستی، همواره اصرار داشته که صنایع دستی در برنامه هفتم توسعه دیده شده، اما حتی خود وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز غفلت از صنایع دستی در برنامه هفتم توسعه را پذیرفته است.
خرداد ماه امسال (۱۴۰۲) وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با بیان اینکه متأسفانه به صنایع دستی در برنامه هفتم توسعه بی‌توجهی و در این زمینه غفلت شده است، گفت:
قرار شد هرجا غفلت ناخواسته‌ای صورت گرفته با هماهنگی سازمان مدیریت برنامه و بودجه در مجلس شورای اسلامی جبران شود.
وی درعین حال، خاطرنشان کرد:
غفلتی انجام شد و بحث صنایع دستی مورد بی‌توجهی قرار گرفته است که رئیس‌جمهوری هم در جریان هستند و قرار شد هر جا غفلت ناخواسته‌ای صورت گرفته با هماهنگی سازمان مدیریت برنامه و بودجه، آن غفلت در مجلس جبران شود.
ضرغامی تصریح کرد:
بنابراین در این حوزه با همکاری کمیسیون‌های مختلف مجلس این امر به نحو مطلوبی در مجلس جبران خواهد شد.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره لغو معافیت مالیات صنایع دستی نیز گفت:
موضع دولت دراین‌باره همچنان معافیت مالیاتی فعالان صنایع دستی است که نقش مهمی در رونق صنایع دستی دارند.
وی یادآور شد:
اگر در قوانین مختلف آسیب‌هایی به این معافیت وارد شود با هماهنگی‌هایی که با سازمان برنامه و بودجه و مجلس شورای اسلامی انجام خواهد شد این آسیب‌ها مرتفع می‌شود.
آیا اشتباهات قابل جبران است؟
با توجه به روشن بودن غفلت از صنایع دستی در برنامه هفتم و پیامدهای منفی آن برای صنایع دستی، این سوال مطرح می‌شود که آیا غفلت از صنایع دستی در برنامه پنج ساله توسعه آن‌طور که «ضرغامی» گفته قابل جبران است یا خیر؟
حجت الله مرادخانی، پژوهشگر،مدرس و کنشگر حوزه صنایع دستی، ضمن تاکید بر کم‌توجهی به حوزه صنایع دستی در برنامه هفتم توسعه، در خصوص احتمال تغییر این وضعیت از طریق رایزنی با مجلس به خبرنگار کجارو گفت:
دوستان در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌گویند که در مجلس لابی کرده و برنامه تقویت می‌شود. سوال اما این است وقتی که این لایحه را دولت داده و وزارت میراث فرهنگی هم بخشی از این دولت است و این‌ها(معاونت صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی) نتوانسته‌اند حتی یک حکم در متن برنامه برای صنایع دستی بگنجانند، آن وقت چگونه می‌توانند در زمین مجلس رفته و از آن‌ها خواهش کنند که این کار را انجام دهند.
مرادخانی ادامه داد:
طبیعتا مجلسی‌ها هم می‌گویند اگر صنایع دستی، حوزه با اهمیتی بود چرا خود دولت در متن برنامه به آن نپرداخته است.
پیامدهای برنامه هفتم برای صنایع دستی
در برنامه هفتم به‌عنوان یک سند بالادستی، از صنایع دستی غفلت شده و این موضوع، پیامدهای ناخوشایندی در سال‌های آتی برای این حوزه در پی خواهد داشت.
مرادخانی پژوهشگر حوزه صنایع دستی در پاسخ به این پرسش که فکر می‌کند وجود ضعف در برنامه پنج ساله و غفلت از صنایع دستی چه پیامدهایی برای کشور در پی خواهد داشت به خبرنگار کجارو گفت:
توجه داشته باشید که برنامه هفتم در پنج سال آینده، مبنای خیلی از برنامه‌های دیگر می‌شود. از سوی دیگر در راستای ادعاهای همین دولت مبنی بر حمایت از اقشار ضعیف، حمایت از تولید و رونق اقتصاد داخلی، می‌توان گفت متن برنامه هفتم توسعه در تعارض کامل با این دیدگاه‌های دولت است. مشخص نیست کسانی که آن را نوشته‌اند در چه وادی سیر می‌کردند.
وی افزود:
آنچه که مسلم است برنامه هفتم توسعه با توجه اظهاراتی که از متخصصان اقتصاد، صنعت و کشاورزی منتشر شده است با نقدهای جدی روبه‌رو است. بنابراین این فقط فعالان صنایع دستی نیستند که به این برنامه نقد دارند. قطعا هر اظهاراتی که معاون صنایع دستی (در تایید مثبت بودن برنامه هفتم برای صنایع دستی) داشته باشد با استناد به متن برنامه هفتم توسعه، کذب است. در متن برنامه هفتم توسعه حتی یک حکم درباره صنایع دستی نیست اگر هست بیایند و این حکم را معرفی کنند.
مرادخانی در واکنش به اظهارات برخی مسئولان در خصوص دیده شدن صنایع دستی در برنامه هفتم نیز گفت:
زمانی که در متن یک برنامه‌ای هیچ حکمی(از صنایع دستی) قرار ندادید، نمی‌توانید ادعا کنید که صنایع دستی در آن برنامه نقش پر رنگی دارد. این به بازی گرفتن افکار عمومی است و اگر یک فضای با نظم و نسق داری باشد کاملا امکان اقامه یک دعوی علیه موضع‌گیرنده در مجامع قضایی وجود دارد. به هر روی وضعیت صنایع دستی در برنامه هفتم یک چیز کاملا مشخص و مبرهن است.
این مدرس دانشگاه افزود:
در نهایت باید بگویم به نظرم اظهارات مطرح شده در خصوص پررنگ بودن نقش صنایع دستی در برنامه هفتم توسعه صرفا به بازی گرفتن افکار عمومی بوده و کار درستی نیست. گاهی وقت‌ها بد نیست اگر اشتباه یا قصوری اتفاق افتاد صادقانه اعتراف کرده و در جهت رفع مشکل تلاش و کوشش کرد.
نظر شما در خصوص نگاه دولت به صنایع دستی در برنامه هفتم توسعه چیست؟ فکر می‌کنید آیا امکان پیشرفت در این حوزه با توجه به این شیوه سیاست‌گذاری وجود دارد؟
دیدگاه