«میامی» قربانگاه یوزهای ایرانی | فنس‌کشی راه‌حل نیست

سال‌ها است که شاهد تصادفات جاده‌ای یوزهای ایرانی هستیم و در این میان جاده میامی در استان سمنان، مسیری است که با وجود فنس‌کشی، یوزهای زیادی در آن تلف شده‌اند.

بر اساس آمار موجود، به‌جز مرگ‌ و میر عادی یوزها در طبیعت، تاکنون ۳۸ مورد از تلفات غیرطبیعی یوزها به‌صورت رسمی ثبت شده که نیمی از آن‌ها مربوط به تصادفات جاده‌ای است. در واقع ۱۹ یوز ایرانی هنگام عبور از جاده زیر گرفته شده‌اند. توجه به این نکته ضروری است آنچه در این آمار اعلام شده فقط محدود به آماری است که محیط‌بانان مشاهده کرده و موفق به ثبت آن شده‌اند.

هشت مورد از این تلفات غیرطبیعی در جاده شاهرود- عباس‌آباد (جاده میامی) رخ داده است؛ جاده‌ای که می‌توان به آن لقب «قربانگاه یوزهای ایران» را داد. مرگ یوزها اما صرفا محدود به این مسیر نیست؛ ۶ مورد از این مرگ‌ها در جاده کالمند- بهادران در مسیر یزد به کرمان، یک مورد در جاده بافق- بهاباد، یک مورد در جاده سنخواست-جاجرم، یک مورد در دربند راور کرمان و یک مورد هم در جاده نایبندان رخ داده است.

بسیاری از دوستداران محیط زیست این پرسش را مطرح می‌کنند که چرا با وجود فنس‌کشی چندین کیلومتری، نصب تابلوهای هشدار دهنده و کنترل و محدودیت سرعت، باز هم جاده میامی قربانگاه یوزهای ایرانی است.

 فنس کشی برای حفاظت از یوزها کفایت نمی کند

اگر در مسیر اصلی  تهران-مشهد یا جاده امام رضا (ع) تردد کرده باشید، حتما از شهر میامی در استان سمنان عبور کرده‌اید. این شهر با وجود آنکه چندان بزرگ نیست اما به سبب تشابه اسمی با شهری در ایالت فلوریدای آمریکا برای ایرانیان بسیار شناخته شده است. علت دیگر شناخته شدن میامی برای مردم ایران به سبب تلفات یوزهای ایرانی در جاده محدوده میامی است. تلف شدن هشت یوز ایرانی در جاده میامی به‌علت تصادفات جاده‌ای، این جاده را به مسلخ یوزهای ایرانی در معرض انقراض تبدیل کرده است و دوستداران محیط زیست از این مسیر دل پری دارند.

این تلفات در شرایطی اتفاق می‌افتد که چندین کیلومتر جاده مذکور فنس‌کشی شده و تابلوهای هشدار دهنده متعددی نیز در مسیر نصب شده است. 

برای بررسی این موضوع به سراغ سید قوام الدین بزرگیان، مدیرکل اسبق محیط زیست استان‌های تهران و سمنان رفتیم. وی در پاسخ به این پرسش که «چرا با وجود فنس‌کشی، همچنان یوزهای ایرانی قربانی تصادفات جاده‌ای در مسیر میامی می‌شوند» به خبرنگار کجارو گفت:

وقتی که فنس می‌کشید و مشاهده می‌کنید که یوزها باز هم به محوطه خارج می‌آیند مسئله این است که یا زیستگاهشان امنیت ندارد یا مشکلاتی برای تامین غذا دارند. بنابراین صرفا یک فنس یا دیوار کشیدن کفایت نمی‌کند و باید تمام الزامات دیگر را همراهش پیش‌بینی کنند.

وی افزود:

الزامات اولیه و مواردی نظیر امنیت و غذا باید حتما تایید شود. توجه داشته باشید یوزپلنگ به سبب شرایط و اجبار از زیستگاه خود خارج می‌شود و همین امر باعث بروز تصادف و ایجاد مخاطرات برای یوزهای ایرانی می‌شود. تا زمانی که امنیت و غذای یوزها در زیستگاهشان تامین نشود، احتمال خروج از زیستگاه، عبور از جاده و بروز تصادفات احتمالی وجود دارد.

بزرگیان در پاسخ به این پرسش که «سازمان حفاظت از محیط زیست، دولت و دوستداران محیط زیست می‌توانند چه اقدامی برای عبور از شرایط فعلی کنند»، گفت:

در مرحله نخست توجه داشته باشید که فنس جوابگو نیست. باید یا زیرگذر یا روگذر ایجاد کنند و این کاری است که در تمام دنیا صورت می‌گیرد. یعنی می‌توانند در فاصله‌های نزدیک به هم این کار را انجام دهند.

قوامیان ادامه داد:

جهت جلوگیری از جا‌به‌جایی یوزها باید منابع غذایی آن‌ها را در یک قسمت تامین کنند تا این زمان و دوره سپری شود. مثلا می‌توان حیوانات وحشی یا اهلی نظیر خرگوش، گوسفند، بز یا حیواناتی را که یوزپلنگ امکان تغذیه از آن‌ها را داشته باشد در زیستگاه یوزها قرار دهند. این منابع غذایی باید در فاصله نزدیک به محل سکونت یوزها وجود داشته باشد تا شرایط برای تغذیه آن‌ها فراهم شود. در واقع می‌خواهم بگویم باید غذای یوزها تامین باشد تا نیاز به جابه‌جایی و رفتن به مکان‌های خارج از زیستگاه خود را نداشته باشند.

وی ضمن اشاره به اهمیت توجه به دیگر الزامات مورد نیاز یوزها، به خبرنگار کجارو گفت:

مسئله دیگر آن است که ممکن است یوزها جفتی در منطقه دیگر داشته باشند و بخواهند به هوای جفت از جاده عبور کنند. بنابراین این فنس‌کشی صورت گرفته کار خاصی انجام نمی‌دهد. زیستگاه یوزپلنگ یک‌پارچه است و طبیعتا یوزها درکی از این جاده‌ای که آمده و مسیر رفت و آمد آن‌ها را بسته است ندارند و می‌خواهند در سراسر زیستگاه خود گردش کنند. در نهایت می‌خواهم بگویم که علاوه بر این فنس، باید مسائل و الزامات دیگر را نیز در نظر گرفت.

راهکارهای دولت برای موضوع

موضوع تلفات جاده‌ای یوزها واکنش‌های رسانه‌ای و مردمی زیادی را در برداشته و البته مسئولان دولتی نیز در این خصوص جلساتی را برگزار کرده‌اند.

خرداد ماه امسال به‌دنبال درخواست سازمان حفاظت محیط‌‌زیست از فرمانده کل نیروی انتظامی کشور مبنی بر مساعدت در مورد کاهش تصادفات جاده‌ای یوزپلنگ‌ها، جلسه مشترکی با حضور جانشین فرماندهی پلیس راه راهور فراجا، نمایندگان معاونت محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست، سازمان راهداری و سازمان اورژانس کشور برگزار شد.

در این جلسه که در راستای ایمن‌سازی بخشی از محور میامی - سبزوار، حد فاصل میامی تا داورزن، برای جلوگیری از تصادفات یوزپلنگ آسیایی برگزار شد، مسئله «کاهش سرعت» به‌عنوان یکی از راهکارهای دارای اولویت مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به نظر موافق و مثبت تمامی اعضا، مقرر شد این موضوع با قید فوریت به کمیسیون ایمنی راه‌های کشور منعکس شود و مورد پیگیری قرار گیرد.

آن‌طور که از نظرات کارشناسان و نیز صحبت‌های مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست برمی‌آید، نیاز به اقداماتی بیش از موارد در نظر گرفته شده در این جلسه (صرفا کاهش سرعت) برای نجات یوزهای در حال انقراض ایرانی وجود دارد.

بهرام علی ظاهری، مدیرکل محیط زیست استان سمنان، معتقد است:

ایجاد روگذر به شکلی که بر طبق فنس‌کشی یوزپلنگ‌ها از مسیر آن‌ها هدایت شوند، بهترین گزینه ایمن سازی کریدور میاندشت-میامی محسوب می‌شود.

این مقام مسئول در نشست اضطراری بررسی وضعیت یوز آسیایی در فرمانداری میامی، ضمن بیان اینکه جاده فعلی در واقع زیستگاه یوزپلنگ آسیایی را قطع کرده است، بیان داشت:

یوزپلنگ‌ها برای یافتن غذا و زندگیشان، ناگزیر هستند که از جاده عبور کنند.

وی با ذکر این نکته که جاده مذکور دقیقا زیستگاه یوزها را دو پاره کرده است، افزود:

عمده تردد یوزپلنگ‌ها در زمان تاریکی، یعنی غروب آفتاب و طلوع است که متأسفانه کاهش دید را نیز به‌همراه دارد.

ظاهری با بیان اینکه نمونه‌هایی برای مناسب سازی مسیر کریدور اصلی تهران - مشهد پیشنهاد شده است، گفت:

پل‌هایی برای عبور یوزها از جاده در کریدور مشخص شده و مطالعات آن نیز صورت پذیرفته است.

مدیرکل محیط زیست استان سمنان معتقد است دو راهکار بیشتر برای مناسب سازی جاده اصلی وجود ندارد که یکی فنس‌کشی و دیگری ایجاد تقاطه غیرهمسطح است. در واقع در صورت ایجاد روگذر در مسیر میاندشت، همچنین روگذرهایی برای عبور حیوانات که سازمان حفاظت از محیط زیست پیشنهاد داده، این امکان وجود دارد که یوز اصلا با جاده در تماس نقرار نگیرد و خطر بروز تصادف به کمترین میزان ممکن کاهش یابد.

 تحقق طرح‌های مطرح شده اما نیازمند تخصیص بودجه از سوی دولت و سایر مراجع ذی‌ربط است. از سوی دیگر روند بوروکراتیک سازمان‌ها و نهادهای دولتی زمانبر و نیازمند جلب نظر افراد و نهادهای مختلف برای جذب بودجه است. با توجه به شرایط موجود به نظر می‌رسد که اگر اقدامی از بالا صورت نگیرد و این روند کند را کوتاه نکند، سریال کشته شدن یوزهای ایرانی در جاده میامی و سایر جاده‌های ایران همچنان ادامه داشته باشد.

نظر شما در خصوص وضعیت کنونی حفاظت از محیط زیست کشور و یوزهای ایرانی چیست؟ فکر می‌کنید برای نجات این‌گونه‌ کمیاب جانوری، دولت و نهادهای درگیر باید چه اقداماتی را انجام دهند؟