تاخت‌وتاز پتروشیمی میان تالاب میانکاله
عملیات فنس‌کشی پروژه پتروشیمی امیرآباد میانکاله این روزها خبرساز شده است و می‌توان آن را مصداق شروع عملیات اجرایی پروژه، مغایر با ضوابط محیط زیستی دانست.
ظرف یک سال و نیم گذشته، پروژه پتروشیمی میانکاله دل فعالان محیط زیست و دوستداران میراث طبیعی ایران را خون کرده است. به‌تازگی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست، خبر از ادامه عملیات فنس‌کشی این پروژه داده و آن را مصداق شروع عملیات اجرایی پروژه و مغایر با ضوابط محیط زیستی دانسته است.
از اواخر اسفند ماه سال ۱۴۰۰ طرح احداث کارخانه پتروشیمی در بهشهر استان مازندران و در نزدیکی شبه‌جزیره میانکاله کلید خورد. شاید مجریان طرح این‌طور فکر می‌کردند که انجام آن در گیرودار شلوغی‌های سال نو باعث می‌شود که مردمی که با مشغله‌های نوروز سرگرم هستند و برای تعطیلات برنامه‌ریزی می‌کنند به این چالش زیست‌محیطی بی‌تفاوت باشند.
از همان ابتدای مطرح شدن خبر، فعالان محیط زیست، مردم دغدغه‌مند و رسانه‌ها موضوع را پیگیری کردند. ایجاد هشتگ «نه به پتروشیمی» در فضای مجازی و فعالیت کارزارهای زیست محیطی، سبب افزایش آگاهی عمومی و مطالبه توقف طرح پتروشمی میانکاله شد.
سرانجام روز سه‌شنبه ۲۳ فروردین ماه ۱۴۰۱ با حکم دادستانی، اجرای عملیات این طرح متوقف شد و ادامه فعالیت منوط به صدور مجوز سازمان حفاظت محیط زیست شد. این‌طور تصور می‌شد که با دستور دادستانی طرح برای همیشه متوقف خواهد شد؛ اما اردیبهشت ماه امسال (۱۴۰۲) فعالیت برای ایجاد پتروشیمی میانکاله، این بار چند کیلومتر آن‌طرف تر از مکان قبلی به جریان افتاد.
آن‌طور که فعالان زیست محیطی پیش از این گفته‌اند ایجاد پروژه میانکاله می‌تواند به قیمت وارد آمدن آسیب‌های جبران‌ناپذیر به طبیعت منطقه و آسیب دیدن و حتی از دست رفتن یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره ایران تمام شود.
اهمیت زیست‌محیطی میانکاله
تالاب بین‌المللی میانکاله در جنوب شرقی دریای مازندران و در استان گلستان قرار گرفته است. شبه‌جزیره میانکاله تپه‌های شنی ساحلی و درختچه‌های انار و گیاهان علفی دارد.
با توجه به طبیعت بکر و وجود انواع گوناگونی از گیاهان و جانوران درمیانکاله، این منطقه در سال ۱۳۴۸ به‌عنوان منطقه حفاظت‌شده تحت نظارت سازمان حفاظت از محیط زیست قرار گرفت و در سال ۱۳۵۴ به‌عنوان پناهگاه حیات وحش دسته‌بندی شد. با توجه به جایگاه شاخص زیست محیطی منطقه، سازمان یونسکو در سال ۱۳۵۵ میانکاله را به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره معرفی کرد. «ذخیره‌گاه زیست‌کره» به مناطق حفاظت‌شده بین‌المللی گفته می‌شود که افزون بر نیاز به حفاظت ویژه، برای مطالعات اکوسیستم‌های طبیعی بسیار حائز اهمیت هستند.
میانکاله همچنین به‌عنوان یکی از تالاب‌های کنوانسیون رامسر شناخته می‌شود. «کنوانسیون رامسر» پیمانی بین‌المللی با مشارکت کشورهای مختلف جهان از جمله ایران است که هدف اصلی آن حفظ تالاب‌ها به‌خصوص در جهت فراهم‌آوردن زیستگاهی امن برای پرندگان آبزی است. تالاب میانکاله با وسعتی بیش از ۶۸,۰۰۰ هکتار، هرساله میزبان بیش از ۳۰ گونه پرنده مهاجر و صد گونه پرنده بومی است.
در میان پرندگانی که به تالاب میانکاله می‌آیند، پرندگان در معرض خطر انقراض و کمیابی همچون اردک سرسفید، پلیکان پاخاکستری، فلامینگو، قوی فریادکش، طاووسک، عروس غاز و غاز پازرد نیز وجود دارد. همچنین فک دریای خزر، گربه وحشی و گراز از دیگر جانداران ساکن در این منطقه ویژه زیست محیطی هستند.
با وجود اهمیت ویژه میانکاله، اصرار به ایجاد پتروشیمی که فعالیت آن می‌تواند برای محیط زیست منطقه بسیار خطرناک باشد، فعالان و دوستداران محیط زیست را دغدغه‌مند کرده است.
مخاطرات فعالیت پتروشیمی
در پتروشیمی‌ها موادی همچون نفت خام یا گاز طبیعی را به محصولات شیمیایی پرمصرفی مانند پلاستیک تبدیل می‌کنند. تعداد زیادی از محصولات پتروشیمی‌ها یا محصولات جانبی فرایندهای تولید مواد اولیه مورد نیاز آن‌ها، در دسته مواد سمی و خطرناک برای سلامت انسان‌ها و محیط زیست دسته‌بندی می‌شوند. ترکیبات شیمیایی مورد استفاده در پتروشیمی‌ها همچنین می‌توانند سرطان‌زا باشند و باعث انواع بیماری‌های تنفسی و ریوی شوند.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) در گزارشی در سال ۲۰۱۴ تاثیر قرار‌گیری در معرض مواد آلاینده پتروشیمی‌ها را تایید و آن را عامل بیماری‌هایی از قبیل سرطان، بیماری‌های تنفسی و عصبی معرفی کرد. صنایع پتروشیمی از مهمترین منابع تولیدکننده آلاینده‌های محیط‌زیستی و سرطانی از قبیل ترکیبات شیمیایی آلی فرار و هیدروکربن‌های آروماتیک هستند که می‌توانند حتی اختلالات ژنتیکی را هم به‌همراه داشته باشند. پتروشیمی‌ها همچنین یکی از منابع اصلی تولید گازهای گلخانه‌ای هستند.
وابسته بودن صنعت پتروشیمی به آب از یک سو می‌تواند باعث مصرف بی‌رویه منابع آبی در منطقه شود و محیط زیست را به این دلیل با مخاطره مواجه کند؛ از سوی دیگر ممکن است با ورود آلاینده‌ها به آب‌ها خطرات جانبی دیگری را ایجاد کند. همچنین بخش بزرگی از زباله‌ها و پساب تولیدی پتروشیمی‌ها نیز سمی و خطرناک هستند.
با توجه به سازگار نبودن پتروشیمی با محیط زیست می‌توان بهتر متوجه شد که ایجاد آن در کنار یکی از مهمترین تالاب های ایران که هر ساله میزبان پرندگان مهاجر است و زیستگاه جانوران وگیاهان مختلفی محسوب می‌شود، تا چه حد مخاطره‌آمیز است.
فعالیت دوباره پتروشیمی میانکاله
اول تیر ماه امسال (۱۴۰۲) خبرهای نگران کننده‌ای از فعالیت دوباره پتروشیمی میانکاله مطرح شد. به گفته ایرج حشمتی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست، عملیات فنس‌کشی پروژه پتروشیمی امیرآباد میانکاله ادامه یافته است و این امر مصداق شروع عملیات اجرایی پروژه و مغایر با ضوابط محیط زیستی است.
معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست، اظهار کرد:
در پی گزارش‌های واصله مبنی بر شروع فعالیت‌های اجرایی پروژه پتروشیمی امیرآباد میانکاله از سوی مجری این طرح، در تماس تلفنی با مدیرکل محیط‌زیست استان مازندران، صحت و سقم این گزارش‌ها را جویا شدم.
وی افزود:
بر این اساس مشخص شد، فنس‌کشی ناتمام این پروژه شروع شده و ادامه دارد. این در حالی است که پروژه پتروشیمی امیرآباد میانکاله فاقد مجوز ارزیابی زیست محیطی از سازمان حفاظت محیط‌زیست است و بر اساس آخرین مکاتبات دستگاه قضائی، زمین مورد نظر هم باید مسترد شود.
معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست تصریح کرد:
اگرچه بر اساس گزارش‌های استان، مجموعه فعالیت‌های مجری پروژه صرفاً محدود به ادامه عملیات فنس‌کشی محل پروژه است؛ اما مستند به بند غ ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه، همین مقدار از فعالیت هم مصداق شروع عملیات اجرایی پروژه و مغایر با ضوابط محیط‌زیستی است.
فعالیت دوباره پتروشیمی و فنس‌کشی صورت گرفته، فعالان محیط زیستی را هم بار دیگر نگران کرده است. به گزارش خبرنگار کجارو، حر منصوری، فعال محیط زیست، در این خصوص در صفحه مجازی خود در یکی از شبکههای اجتماعی نوشت:
طی امروز (۱تیر ۱۴۰۲) تمامی مساحت ۹۲ هکتاری مرتع حسین‌آباد و للمرز در تصرف فنس‌های پتروشیمی قرار خواهد گرفت.
سرمایه‌گذار پتروشیمی میانکاله طی پنج روز گذشته با سرعت وصف ناپذیری تمام اضلاع شمالی، جنوبی و غربی محوطه ۹۲هکتاری مرتع حسین‌آباد و للمرز را محصور کرده است و از ضلع شرقی به‌سمت کانال قره تپه کمتر از ۶۰۰ متر بازمانده که پیش‌بینی می‌شود تا عصر به پایان خواهد رسید.
این فعال زیست محیطی در پستی دیگر خبر داد:
هزار واحد دام بیش از ۷۰ دامدار این مرتع به آب دسترسی نخواهند داشت چراکه چاه آب و نهر آب، در زمین تصرفی غیرقانونی این مجموعه سراسر ابهام قرار گرفته است و فنس مجموعه و نگهبان‌ها جلوی دامداران را می‌گیرند.
بسیار بسیار عجیب است که منافع مستقیم چند روستا و چندین هزار نفر به‌صورت مستقیم و منافع و اموال ملی کشور تنها برای سود و منفعت عده‌ای کوچک این‌گونه به تاراج برود.
از دستور توقف تا عملیات شبانه بتن‌ریزی
بعد از ظهر ششم تیر ماه مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران از ابلاغ نامه دستور توقف عملیات اجرایی به مسئولان پتروشیمی میانکاله خبر داد؛ با این وجود حتی ابلاغ نامه دستور توقف هم مانع تاخت و تاز پتروشیمی در میانکاله نشد.
عطاءالله کاویان، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران در این رابطه ضمن تایید صدور دستور توقف عملیات اجرایی پتروشیمی میانکاله گفت:
بر اساس گزارشی که از اداره محیط‌زیست شهرستان گرفته‌ایم، در طول امروز عملیات اجرایی این پروژه برخلاف روزهای قبل متوقف بوده است.
دستور توقف فنس‌کشی و هرگونه عملیات اجرایی دیگر توسط اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست مازندران و از طریق اداره محیط‌زیست شهرستان بهشهر به مسئولان پتروشیمی میانکاله ابلاغ شده است. بر اساس گزارشاتی هم که از اداره محیط‌زیست شهرستان گرفته‌ایم، در طول امروز عملیات اجرایی این پروژه برخلاف روزهای قبل متوقف بوده است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران ابراز داشت:
پس از انجام مکاتبه، سازمان حفاظت محیط‌زیست به ما ابلاغ کرد که چون این پروژه هنوز هم مجوز محیط‌زیستی ندارد و گزارش ارزیابی آن تایید نشده است و فنس‌کشی آن مصداق شروع عملیات اجرایی محسوب می‌شود، بنابراین فنس‌کشی و هرگونه عملیات اجرایی دیگری مغایر با ضوابط زیست‌محیطی است و باید متوقف شود. پیرو نامه سازمان نیز ما به اداره محیط‌زیست شهرستان بهشهر نامه زدیم و این اداره نیز نامه دستور توقف عملیات اجرایی پتروشیمی میانکاله را به مسئولان این پروژه ابلاغ کرده است.
وی در پایان تصریح کرد:
با توجه به نامه‌نگاری‌های انجام‌شده و ابلاغ نامه دستور توقف به مسئولان مجتمع پتروشیمی میانکاله، شروع دوباره عملیات اجرایی این پروژه قطعا مغایر ضوابط محیط‌زیستی تلقی می‌شود.
با وجود تمام تاکیدات مقام‌های محیط زیستی اما گویی هیچ چیز جلودار عزم راسخ پتروشیمی برای تاخت و تاز در میانکاله نیست. حر منصوری، فعال محیط زیست، در صفحه شخصی خود در یکی از شبکههای اجتماعی، ویدیویی از بتن‌ریزی شبانه پتروشیمی میانکاله منتشر کرده و نوشته است:
بامداد هفتم تیر ۱۴۰۲، مجموعه پتروشیمی میانکاله به‌رغم دریافت نامه کتبی از اداره‌کل محیط زیست مازندران، با تجهیزات بتن‌ریزی، بیل‌مکانیکی و با ۳۰ کارگر عملیات بتن‌ریزی شبانه را انجام داده است.
این فعالی محیط زیستی ادامه می‌دهد:
این در حالی است که صرف‌نظر از نامه کتبی ممنوعیت فعالیت صادره از سوی محیط زیست مازندران با اعلام معاون فنی سازمان امور اراضی کشور در برنامه رادیویی ایران امروز رادیوی سراسرسی، به این مجموعه برای توقف هر نوع فعالیت هشدار داده شده و گفته شده که در صورت تکرار، بر اساس قوانین قرارداد اجاره آن‌ها باطل خواهد شد.
با توجه به اهمیت میانکاله و لزوم دسترسی مردم محلی به آب برای دام‌هایشان، به نظر می‌رسد که نباید زمین‌های این مرتع محصور می‌شد.
از سوی دیگر این امکان وجود داشت که حداقل طرح، کمی آن‌سوتر یا به کل در مکان دیگری ایجاد شود و پتروشیمی در نزدیکی زمین‌های کشاورزی و محل پرورش ماهی نباشد.
بانظر به اهمیت زیست محیطی میانکاله و اهمیت زیست‌بومی مردم منطقه و دام‌هایشان، انتظار می‌رود که مسئولان مربوطه به موضوع ورود کنند و جلوی دامنه‌دار شدن مشکل در منطقه را بگیرند.
میانکاله اهمیت زیادی به‌لحاظ زیست محیطی دارد و فعالیت مردم محلی با محیط آن پیوند خورده است. نظر شما در خصوص ایجاد پتروشیمی در نزدیکی میانکاله چیست؟ فکر می‌کنید مسئولان امر در مواجهه با فنس‌کشی، که واکنش رئیس سازمان محیط زیست را نیز به‌دنبال داشته، باید چه اقدامی صورت دهند؟
دیدگاه