آغاز تخریب سینمای ۸۰ ساله در تهران؛ خداحافظ سینما خیام!

بر اساس اعلام نویسنده کتاب «سینماهای تهران» به خبرنگار کجارو، بخش‌هایی از سینما خیام که ۸۰ سال قدمت دارد و راوی تاریخ و گذشته تهران به‌حساب می‌آید، تخریب شده است.

شهر تهران در گذشته سینماهای زیادی داشت که پاتوق دوستداران هنر هفتم بوده‌اند؛ در سال‌های اخیر اما در سایه کم‌توجهی مسئولان مربوط، این سینماها یا به حال خود رها شده‌اند یا کلنگ تخریب بر  بنای آن‌ها کوفته شده است.

نتیجه این رویکرد، کم‌رنگ شدن نشانه‌های تاریخی شهر تهران و از میان رفتن پاتوق‌های فرهنگی شهر بوده است. در تازه‌ترین اقدام، سینما خیام با تخریب مواجه شده است و به نظر می‌رسد دوستداران محیط شهری تهران قدیم و عاشقان سینما باید برای همیشه با این بنای تاریخی و خاطره‌انگیز خداحافظی کنند.

اهمیت حفظ سینماهای تاریخی

بی‌شک بخش مهمی از هویت هر شهر با بناهای تاریخی و قدیمی آن تعریف می‌شود. سینماهای شهرها بخشی از هویت تاریخی آن‌ها هستند که با تاریخ شهر و با شادی‌ها و اشک‌های مردم شهر پیوند خورده‌اند.

در سالیان اخیر با توجه به آمدن تلویزیون، گجت‌های جدید و واقعیت مجازی، خواه‌ناخواه سینما بخشی از مخاطبان خود را از دست داده است.

از سوی دیگر، ایجاد سالن‌های جدید با امکانات پیشرفته باعث شده که سالن‌های قدیمی چندان مورد استفاده قرار نگیرند؛ با این وجود، بنای این سینماهای تاریخی در طول تاریخ به بخشی جدایی‌ناپذیر از شهر و خاطرات مردم بدل شده است.

امروز در بسیاری از کشورها بنای تاریخی سینماهای قدیمی حفظ و کاربری جدید برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. نمونه آن را می‌توان در پاریس دید؛ «سینماتک» نمونه‌ای از سینماهای قدیمی پاریس است که در دوران تسلط نازی‌ها و در زمانه‌ای که نمایش کلوب‌های فیلم ممنوع بود، با هزینه شخصی ایجاد شد.

سینماتک فرانسه امروز به سازمانی خصوصی تبدیل شده است که تا حدود زیادی از طرف دولت فرانسه حمایت مالی می‌شود. ماموریت سینماتک، حفظ و آرشیو آثار و ابزار مرتبط با سینما است. این مجموعه با آرشیو بیش از ۴۰,۰۰۰ فیلم و مستند به یکی از بزرگترین آرشیوهای هنر هفتم در جهان بدل شده است. همچنین در ساختمان مرکزی سینماتک روزانه، فیلم‌های گوناگون از سراسر جهان به نمایش درمی‌آید.

در لندن نیز «ریجنت استریت سینما» که در سال ۱۸۴۸ تاسیس شد و میزبان نمایش اولین فیلم جهان بود، با صرف هزینه چند میلیون پوندی بازسازی شد و امروز امکان نمایش فیلم‌های آرشیوی در آن فراهم شده است.

رویکرد نامناسب در قبال سینماهای تهران

در تهران با وجود آنکه ده‌ها سینما از عصر قاجار و پهلوی به یادگار مانده است، گویی تصمیمی برای مرمت، بازسازی و باز کردن درب‌های آن‌ها به روی دوستداران سینما و تاریخ وجود ندارد. در لاله‌زار اغلب سینماها متروکه مانده و تبدیل به انبار بازار شده‌اند و هرروز خبر تغییر کاربری یک سینما به گوش می‌رسد. حتی سینما فاروس، قدیمی‌ترین سینمای تهران به انبار کالاهای برقی تبدیل شده است.

در محدوده منطقه گمرک، قدیمی‌ترین سینمای ساخته شده در تهران، سینما خیام بود؛ سینمایی که در سال ۱۳۲۳ توسط خلیل جلیل‌زاده در خیابان ۳۰ متری نظامی آن زمان تاسیس شد. اگر اهل گشت‌وگذار در تهران باشید، احتمالا بنای این سینما را در خیابان کارگر، جنب بیمارستان فارابی دیده‌اید. اگرچه که تا اواسط دهه ۱۳۶۰ شمسی همچنان نمایش فیلم در این سینما برقرار بود، حال مدت‌ها است که این سینمای ۸۰ ساله متروکه شده است و به آن رسیدگی نمی‌شود.

تخریب سینمای ۸۰ ساله تهران

آن‌طور که نویسنده کتاب «سینماهای تهران» به خبرنگار کجارو گفت، بخشی از سینمای تاریخی خیام هفته گذشته تخریب شده است.

«داوود قهردار» در خصوص اهمیت سینما خیام به خبرنگار کجارو گفت:

این سینما در سال ۱۳۲۳ تاسیس شده و با ۸۰ سال قدمت، تبدیل به بخشی از چهره شهر تهران شده است. بسیاری از مردم تهران با سینما خیام خاطره داشته‌اند و از تخریب آن ناراحت هستند. این سینما دیوار به دیوار بیمارستان فارابی است که خود مجموعه فارابی نیز در سال ۱۳۱۳ ایجاد شده است.

قهردار در پاسخ به این پرسش که میزان تخریب صورت گرفته در سینما خیام به چه میزان است، گفت:

در بازدیدی که چهارشنبه گذشته از سینما خیام داشتم، مشاهده کردم که سالن انتظار سینما را از ابتدا تا انتها تخریب کرده‌اند و به نظرم احتمالا سینما از بین می‌رود. این در حالی است که سینما خیام در گذشته یکی از سینماهای خوب و پرفروش تهران بود و از اولین سینماهایی بوده که در محله گمرک ساخته شده است.

توجه داشته باشید که شاید سینما خیام اولین مرکز فرهنگی بود که در غرب تهران ساخته شد.

این فعال میراث فرهنگی خواستار برخورد با عاملان تخریب سینماهای تاریخی تهران، از جمله سینما خیام شد و گفت:

به نظرم باید با کسانی که به این راحتی اماکن فرهنگی تهران را تخریب می‌کنند، برخورد کرد. به هر روی تصمیم به ساخت سینما خیام در اواخر دوره پهلوی اول گرفته شده و در اوایل پهلوی دوم افتتاح شد. سینمای مذکور اولین سینمایی بوده که خلیل جلیل زاده، یکی از سینماداران نامی ایران، خریداری کرده است. ظرفیت آن هم در آن دوران ۷۵۰ نفر بود و سینمای مهمی بوده است.

با توجه به اینکه بنای سینما خیام در این سال‌ها با خاطرات جمعی مردم تهران پیوند خورده، مطمئنا حفظ آن اقدامی ضروری است.

از سوی دیگر حفظ چهره قدیمی شهر می‌تواند در زمینه جذب گردشگر اثرگذار باشد و عاشقان خاطره‌بازی را به پایتخت کشور بکشاند. فراموش نکنیم که شهری مانند استانبول با اتکا به همین حفظ اماکن و بافت قدیمی‌اش توانسته سالانه میلیون‌ها گردشگر جذب کند.

در چنین شرایطی تخریب بنایی فرهنگی آن هم توسط یکی از نهادهایی که انتظار می‌رود مروج فرهنگ شهر باشد، اقدامی است که جای سوال دارد.

نظر شما در خصوص اماکن تاریخی شهر چیست؟ فکر می‌کنید شهرداری‌ها و سایر مسئولان مربوطه برای استفاده صحیح از ظرفیت‌های این اماکن چه اقداماتی باید صورت دهند؟