استان چهار محال و بختیاری، مرتفع‌ترین استان کشور ایران است. مرکز این استان، شهرکرد نام دارد که مرتفع‌ترین مرکز استان کشور است و با نام «بام ایران» شناخته می‌شود. این استان که با وسعت ۱۶,۴۲۱ کیلومتر مربع، طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ بیش از حدود ۹۴۷,۰۰۰ نفر را در خود جای داده است، از شمال و شرق با استان اصفهان، از جنوب با استان کهگیلویه و بویر احمد و از غرب با استان خوزستان همسایه است.
مردم در این استان به دو دسته‌ی چهارمحالی‌ها و بختیاری‌ها تقسیم می‌شوند. بیشترین اقوامی که در این استان وجود دارند به ترتیب بختیاری، فارس و ترک قشقایی هستند. چهار محالی‌ها به زبان فارسی و ترکی و بختیاری‌ها هم به شاخه‌ای از زبان لری، یعنی گویش بختیاری صحبت می‌کنند. به طور کلی می‌توان گویش مردمان این منطقه را فارسی، ترکی، قشقایی و بختیاری معرفی کرد. با ما همراه باشید تا استان چهار محال و بختیاری را بیشتر بشناسیم.
درباره استان چهار محال و بختیاری بیشتر بدانید:
جاهای دیدنی چهارمحال و بختیاری
غذاهای محلی چهارمحال و بختیاری
رستوران های چهارمحال و بختیاری
شهرها و روستاهای چهارمحال و بختیاری
آداب و رسوم مردم چهارمحال و بختیاری
راهنمای سفر به چهارمحال و بختیاری
آب و هوای چهارمحال و بختیاری
عکس از گوگل‌مپ (عکاس: مرتضی برجسته)
با توجه به مرتفع بودن این استان و اینکه كوه‌های بلند زاگرس به صورت نواری در تمام استان از شمال غرب تا جنوب شرق امتداد دارند و ۷۶ درصد مساحت استان را می‌پوشانند، آب و هوای این استان کوهستانی است. این استان با اشغال تنها یک درصد از مساحت کشور، ده درصد از منابع آبی کشور را در بر می‌گیرد. بهترین زمان سفر به چهارمحال و بختیاری از نظر آب و هوا فصل‌های بهار و تابستان است و با برنامه‌ریزی یک سفر بهاری به چهار محال و بختیاری؛ به دیدار اردیبهشت خواهید رفت. همچنین به دلیل بافت کوهستانی و قرارگیری در ارتفاعات، زمستان‌های این استان سرد و طولانی است و برای سفر به چهارمحال و بختیاری در فصل‌های پاییز و زمستان نیاز به لباس گرم و تجهیزات مناسب فصل خواهید داشت.
جاهای دیدنی چهارمحال و بختیاری
عکس از ویکی‌مدیا (عکاس:مهدی ناظری )
این استان هم از منظر طبیعی و هم از منظر تاریخی و فرهنگی دارای جذابیت‌های گوناگونی است. جاهای دیدنی استان چهارمحال و بختیاری از آثار تاریخی مربوط به هزاره هفتم پیش از میلاد تا مناطق حفاظت‌شده طبیعی تنوع دارند و همگی از عوامل جذب گردشگر به این استان خوش آب و هوا هستند.
جاذبه های تاریخی و فرهنگی
عکس از وب‌سایت sedayiran.com (عکاس: نامشخص)
استان چهارمحال و بختیاری با پیشینه ۹۰۰۰ ساله خود، مملو از تپه‌های باستانی و سفالینه‌ها و ابزارآلات و بناهای سنگی به جا مانده از آن دوران است. از قدیمی‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی این استان که امکان بازدید از آن برای گردشگران نیز در نقاط مختلف استان فراهم است، می‌توان به برد شیر یا شیر سنگی اشاره کرد؛ به گونه ای که این سنت در میان اقوام منطقه سینه به سینه حفظ شده و امروز منطقه بختیاری را سرزمین شیرهای سنگی می‌نامند. آجر نوشته عیلامی، کتیبه گر نوشته هفشجان و گورستان بزلر نیز از دیگر آثار تاریخی استان چهارمحال و بختیاری به شمار می‌آیند.
برای علاقمندان به معماری‌های منحصربه فرد و آشنایی بیشتر با فرهنگ و سبک زندگی روستایی منطقه، روستای پلکانی سرآقاسید از دیدنی‌هایی است که نباید آن را از دست داد.
جاذبه های طبیعی چهارمحال و بختیاری
عکس از گوگل‌مپ (عکاس: عقیل حاجی هاشمی)
اغراق نیست اگر بگوییم دیدنی‌های طبیعی چهارمحال و بختیاری از شمار خارج است. چهارمحال و بختیاری دارای بیش از هزار چشمه‌ی جوشان است که به دلیل انباشته شدن برف در ارتفاعات استان سبب شده معروف‌ترين رودخانه‌های دائمی جنوب غربی و مركزی ايران یعنی كارون، زاينده رود و دز، از ارتفاعات اين استان سرچشمه گيرند. چشمه‌های مختلفی همچون چشمه دیمه، چشمه زنه هفشجان، چشمه شلمزار معروف به دریاچه، چشمه کوهرنگ و چشمه سرداب نیز، تنها تعدادی از چشمه‌های معروف این استان هستند.
با بیش از ۱۶ قله با ارتفاع بالای ۳,۵۰۰ متر، این استان دومین قله مرتفع زاگرس، قله زردکوه را در خود جای داده است. چشمه کوهرنگ و همچنین تونل معروف کوهرنگ که بخشی از آب زاینده رود را تامین می‌کند نیز از دینی‌های معروف چهارمحال و بختیاری است که با حضور عشایر منطقه در پیرامون آن، رنگ و بوی خاصی به خود می‌گیرد.
همچنین با ترویج ورزش رفتینگ (قایق‌سواری در آب‌های خروشان) در ایران، رود ارمند در استان چهارمحال و بختیاری به عنوان بستری مناسب برای این ورزش مهیج، از جایگاه ویژه‌ای در میان علاقمندان برخوردار شده است.
تالاب چغاخور در نزدیکی شهر بلداجی، گردشگاه چشمه‌زنه هفشجان، دشت لاله‌های واژگون در نزدیکی چلگرد، غار یخی چما، دره عشق با مناظر بی‌بدیل، آبشار زرد لیمه، پارک ملی تنگ صیاد و دشت‌های وسیعی همچون دشت لار، فرادنبه، کیار و گندمان در شرق استان نیز تنها تعدادی از دیگر دیدنی های طبیعی چشم‌نواز منطقه به شمار می‌آیند.
سوغات چهارمحال و بختیاری
عکس از وب‌سایت dibakade.ir (عکاس: نامشخص)
اگر قصد دارید از سفر به این استان زیبا، چیزی برای خود یا عزیزانتان به یادگار ببرید می‌توانید سوغات خوراکی چهارمحال و بختیاری همچون گز، بادام، عسل، پسته وحشی (بنه)، انواع لبنیات و قره قروت را در نظر داشته باشید. از صنایع دستی چهارمحال و بختیاری می‌توان به قالی، گلیم و گبه‌های دستبافت، لباس محلی بختیاری یا محصولات و پوشاک نمدی اشاره کرد. گیاهان دارویی استان چهارمحال و بختیاری هم به دلیل پوشش غنی گیاهی منطقه، همواره مورد توجه مردم محلی و متخصصان داروشناسی بوده‌اند.
غذاهای محلی چهارمحال و بختیاری
عکس از وب‌سایت ghazapaz.com (عکاس: نامشخص)
بدون شک، لذیذترین و مشهورترین غذای این استان، کباب بختیاری است که در منوی تمام رستوران‌های ایران جا خوش کرده است. خورش به نیز از جمله غذاهایی است که در اکثر خانه‌های ایرانی طبخ می‌شود و ریشه در عادات غذایی مردم این استان دارد. شوربای قیمه‌ریزه، اوترشی، آش کشک و آش دوغ نیز برخی از آش‌های معروف این منطقه هستند. اوریز (یا آب‌ریز) هم از غذاهای لذیذ چهارمحال و بختیاری است که بر خلاف نامش، در پخت آن از آب استفاده نمی‌شود!
اقامت در چهارمحال و بختیاری
عکس از گوگل‌مپ (عکاس: اقامتگاه بومگردی مهروماه تشنیز)
در شهرهای مختلف استان چهارمحال و بختیاری، هتل‌ها و اقامتگاه‌های مختلفی وجود دارد. از بهترین و معروف‌ترین هتل های چهارمحال و بختیاری می‌توان به هتل پارسیان آزادی در شهرکرد، هتل بام بروجن در بروجن و هتل کوهرنگ اشاره کرد. اقامتگاه‌های بومگردی نیز، که هرروزه به شمار آن‌ها افزوده می‌شود، از دیگر گزینه‌های اقامتی در روستاها و حاشیه شهرهای استان به شمار می‌آیند که عموما تجربه نابی از زندگی مردم محلی را در اختیار گردشگران قرار می‌دهند.
رستوران های چهارمحال و بختیاری
عکس از گوگل‌مپ (عکاس: MeGa Influencer)
شهرکرد به عنوان مرکز استان چهارمحال و بختیاری از تنوع نسبتا خوبی در رستوران‌ها، کافه‌ها و فست فودها برخوردار است. از شناخته‌شده‌ترین رستوران های چهارمحال و بختیاری در شهرکرد می‌توان به رستوران شمال شهر، رستوران قاشق نقره‌ای و سفره‌خانه سنتی چلچراغ اشاره کرد. از رستوران‌های معروف در دیگر شهرهای استان چهارمحال و بختیاری می‌توان چهلستون در لردگان و باغ رستوران ترنج در بروجن را نام برد.
شهرها و روستاهای چهارمحال و بختیاری
چهارمحال و بختیاری با مرکزیت استان شهرکرد دارای ۶ شهرستان به نام‌های اردل، بروجن، فارسان، کوهرنگ، لردگان، شهرکرد و سامان و ۲۶ شهر است. این در حالی است که تا قبل از سال ۱۳۳۲ شهرستان شهرکرد بخشی از استان اصفهان بود. شهرستان‌های این استان به دو دسته شرقی و غربی تقسیم می‌شوند که نیمه شرقی را چهار محال و نیمه غربی را بختیاری می‌نامند.
شهرکرد
عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: Baharloueih)
شهرکرد مرکز استان چهارمحال بختیاری است که در شرق این استان و در همسایگی استان اصفهان قرار گرفته است و تا سال ۱۳۱۴ خورشیدی که هنوز به شهر تبدیل نشده بود، به آن دهکرد می‌گفتند. شهرکرد به عنوان بلندترین مرکز استان در ایران، عنوان «بام ایران» را از آن خود کرده است. با توجه به یافته‌های باستان‌شناسی از دوره‌های اشکانی و ساسانی، قدمت سکونت در این منطقه را به هزاره‌های پیش از میلاد نسبت می‌دهند و از معروف‌ترین دیدنی‌های آن می‌توان به قلعه چالشتر، موزه اتابکان، گردشگاه چشمه‌زنه، مسجد جامع شهرکرد، حمام خان و موزه باستان‌شناسی شهرکرد اشاره کرد.
بروجن
عکس از گوگل‌مپ (عکاس: مرتضی برجسته)
بروجن دومین شهر پر جمعیت استان چهارمحال بختیاری است که در شرقی‌ترین نقطه استان و در فاصله ۶۰ کیلومتری از مرکز آن قرار گرفته است. بروجن در فهرست بلندترین شهرهای ایران جای دارد و معروف‌ترین جاذبه‌های آن تالاب چغاخور و تالاب گندمان است که هر ساله میزبان پرندگان مهاجر زیادی است.
لردگان
عکس از گوگل‌مپ (عکاس: سعید قیصری هسنیجه)
لردگان یکی از شهرهای جنوبی استان چهارمحال و بختیاری و سومین شهر پرجمعیت این استان است که در جنوب استان و در منطقه بختیاری واقع شده است. این شهر در دشت وسیعی در میان رشته‌کوه زاگرس مستقر شده و قله‌های مرتفعی در پیرامونش آن را احاطه کردهاند. چشمه برم و آبشار آتشگاه لردگان، با لقب طولانی‌ترین آبشار ایران، از معروف‌ترین جاذبه‌های لردگان قلمداد می‌شوند.
سامان
عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: محسن اسدی سامانی)
شهر سامان که در شمال شرقی استان چهارمحال و بختیاری و در فاصله کمی از شهرکرد واقع شده، به واسطه شرایط اقلیمی منطقه و قرارگیری در حاشیه رودخانه زاینده‌رود، از محصولات باغی و زراعی خوبی برخوردار است و از مراکز مهم تولید گردو و بادام به شمار می‌رود. مشهورترین جاذبه شهر سامان، پل زمان‌خان است که از دوره صفویان بر جای مانده است. باغ‌ها و روستاهای اطراف سامان نیز مناظر زیبایی را خلق کردهاند که در این میان روستاهای یاسه‌چای و مارکده از محبوبیت بیشتری برخوردار هستند.
هفشجان
عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: هفشجانی)
هفشجان از شهرهای منطقه چهارمحال در استان چهارمحال و بختیاری است که در فاصله ۲۰ کیلومتری جنوب غرب شهرکرد قرار گرفته است. پیشینه این شهر باستانی را به دوره نوسنگی نسبت می‌دهند و کتیبه گر نوشته و آجرنوشته عیلامی از قدیمی‌ترین آثار هفشجان به شمار می‌آیند. همچنین گردشگاه چشمه‌زنه و کوه جهان‌بین نیز از دیدنی‌های مورد علاقه طبیعت‌دوستان هستند.
آداب و رسوم مردم چهارمحال و بختیاری
عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: Ninara)
وجود سه قوم اصیل بختیاری، فارس و قشقایی در استان چهارمحال و بختیاری، باعث شکل‌گیری آداب و رسوم مختلفی در این منطقه شده است که برخی از آن‌ها نسل به نسل ادامه پیدا کردهاند و هنوز هم به قوه خود باقی هستند. رسم شکار یکی از این رسوم است که مردان جوان درشرف ازدواج، به نماد تهیه گوشت غذای مراسم عروسی به شکار می‌روند. چل کچلون نیز از دیگر مراسم شیرین مردم منطقه است که در صورت بارش بیش از اندازه باران برگزار می‌کنند و با بردن نام چهل نفر از اهالی کچل و گره زدن طنابی، خواستار توقف بارش‌ها می‌شوند. برخی دیگر از آداب و رسوم مردم چهارمحال و بختیاری عبارت است از کاکولی پزون در ماه رمضان، چاق چاقو، نارزنی، شال‌زنی و ... . آداب سوگواری مردم این منطقه نیز که همراه با نواها و ترانه‌های حزن‌انگیز زنان بختیاری است در نوع خود کم‌نظیر است.
لباس محلی بختیاری نیز از ظرافت و سلیقه خاصی برخوردار است. مردان بختیاری شلوار دبیت و چوقا به تن می‌کنند که به آن چوخا نیز گفته می‌شود و در بافت آن از خطوط عمودی مشکی استفاده می‌شود. شال کمر، کلاه نمدی و گیوه ملکی دیگر اجزای پوشش مردان بختیاری را تشکیل می‌دهد. زیبایی لباس زنان بختیاری هم چشمگیر است و برای دوخت پیراهن آن از ۴ متر پارچه استفاده می‌شود. شلوار زنان بختیاری هم بسیار گشاد و چین‌دار است و همچون دامن به نظر می‌آید.
راهنمای سفر به چهارمحال و بختیاری
عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: فرید عطار)
سفر به این استان کوهستانی هم از طریق زمینی، با خودروی شخصی، تور مسافرتی یا اتوبوس و هم به صورت هوایی امکان‌پذیر است.
سفر هوایی به چهارمحال و بختیاری
تنها راه دسترسی هوایی به این استان از طریق مرکز استان، یعنی شهرکرد است. فرودگاه شهرکرد به عنوان مرتفع‌ترین فرودگاه ایران شناخته می‌شود و در فاصله ۴ کیلومتری از محدوده شهری شهرکرد واقع شده است. در این فرودگاه عملا پرواز خارجی خاصی صورت نمی‌گیرد و از میان شهرهای داخلی نیز تنها برخی از شهرهای بزرگ همچون تهران و مشهد دارای برنامه پروازی رفت و برگشت به این فرودگاه هستند.
سفر زمینی به چهارمحال و بختیاری
استانهای همسایه چهارمحال و بختیاری را استانهای اصفهان، خوزستان و کهگیلویه و بوراحمد شکل می‌دهند و چنانچه با خودروی شخصی عازم این استان زیبا هستید، مسیر سفر شما از یکی از این ۳ استان خواهد گذشت.
فاصله تهران تا شهرکرد در حدود ۵۵۰ کیلومتر است و از مسیر شهرهای قم، کاشان و شاهین‌شهر می‌گذرد. شهرکرد دارای دو پایانه مسافربری با نام‌های آزادی و غرب است. برخی شرکت‌های اتوبوسرانی سرویس‌های منظمی بین شهرهای بزرگ و پایانه‌های مسافربری شهرکرد برقرار کردهاند. از برخی شهرهای اطراف استان نیز اتوبوس‌هایی به مقصد شهرکرد یا دیگر شهرهای چهارمحال و بختیاری وجود دارد که برای اطلاع دقیق از وضعیت حرکت آن‌ها می‌توانید با پایانه مسافربری شهر خود تماس بگیرید.
همچنین تورهای مسافرتی که به مقصد شهرکرد، چلگرد یا دیگر مناطق شهری و طبیعی چهارمحال و بختیاری برگزار می‌شوند، همواره گزینه مناسبی برای سفر و گشت و گذار در این استان خوش آب و هوا به شمار می‌آیند.
