- chevron_right کجارو
- chevron_right مجله گردشگری
- chevron_right اخبار
- chevron_right جاذبهها
- chevron_right راهنمای سفر
- تبلیغات در کجارو
جونقان از شهرهای استان چهارمحال و بختیاری که در نزدیکی و در فاصله حدود ۴۰ کیلومتری از شهرستان شهرکرد قرار دارد. این شهرستان در احاطه کوه‌های استان است و یکی از تنگه‌های مشهور به نام «درکش ورکش»، که در راه باستانی «دزپارت»، قرار دارد، در فاصله کمی از این شهرستان قرار گرفته است. منطقه‌ای که وجود آثار و شواهدی همچون طاق‌های سنگی تنگه متعلق به دوران ساسانیان و نیز سنگ‌نوشته عصر اتابکان که در این دره موجود است، حکایت از قدمت و تاریخ کهن آن دارد. روایتی قدیمی در مورد وجه تسمیه این شهر به جونقان وجود دارد؛ به نظر می‌رسد که «گینه کون»، برگرفته از زبان پهلوی است و از دو بخش «گونه» به‌معنای «برجستگی»و «خوب» و«گان» که پسوند مکان و به‌معنای «مانند»، تشکیل شده است. گویا جونقان از سرزمین‌هایی است که دارای منابع آب فراوان، زمین‌های حاصلخیز کشاورزی و نیز مراتع و چراگاه‌های غنی بوده و در مسیر تردد و عبور کاروان‌ها قرار داشته است و به همین دلیل به نام جونقان که معرب گینه گان است، شهرت یافته است.
با توجه به قدمت این شهر، حضور آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری تاریخی در این منطقه از استان، بدیهی است و در این زمینه می‌توان به «قلعه سردار اسعد بختیاری»، که از جمله مشهورترین آثار تاریخی و جاهای دیدنی شهرکرد و جونقان است، اشاره کرد. جالب است بدانید که این اثر تاریخی که در فاصله ۴۰ کیلومتری از شهرکرد و در مرکز شهر جونقان قرار دارد، در واقع روزگاری اقامتگاه تابستانی «حاج علی قلی خان بختیاری»، بوده و نقش اساسی و پررنگی در انقلاب مشروطه و فتح تهران به دست بختیاری‌ها ایفا کرده است؛ چراکه مورخان معتقدند که طرح‌ها و برنامه‌ریزی‌های انقلاب مشروطه به فرماندهی سردار اسعد بختیاری در این قلعه صورت گرفته است.
در واقع حسین قلی خان ایلخانی و کلب علی خان (عموی وی)، زمانی که در جونقان به قدرت سیاسی دست می‌یابند، این شهر را به‌دلیل رشادت‌ها و شجاعت‌های جوانانش به‌عنوان مرکز قدرت سیاسی خود انتخاب می‌کنند. سپس در زمان‌های بعد، علی قلی خان سردار اسعد در سال‌های پایانی حکومت قاجاریان، تصمیم به ساخت کاخی زیبا و باشکوه روی بقایای منزل پدری خویش که اتفاقا در گذرگاهی قرار داشت، ساخت. برخی معتقدند که بواسطه‌ی ایجاد قراردادهای تجاری بین خان‌های بختیاری و تاجران انگلیس، علی قلی خان سردار، این کاخ را بنا کرد تا هم محل تصمیم‌گیری‌های بزرگ باشد و هم خان‌های بختیاری بتوانند نظارتی کامل بر اجرای دقیق و بدون اشکال این قراردادها، داشته باشند. از جمله‌ی این رخدادها می‌توان به اجتماعات تشکیل شده برای مشروطه و ایجاد قیامی پرقدرت و در نتیجه فتح تهران و اصفهان توسط مردم جونقان و بختیاری‌ها اشاره کرد.
معماری قلعه با الهام‌گیری از معماری جدید فرانسه و مطابق با کاخ‌های اروپایی قرن ۱۹ میلادی است که دستور آن با هماهنگی امین السلطان، صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار انجام شده است. این کاخ افسانه‌ای در دوران پویایی خود بسیار زیبا و چشمگیر بود و هر تماشاگر و ایران‌شناس اروپایی را در نگاه نخست متحیر کرده و زبان تحسین آن‌ها را می‌گشود. هرچند عمارت کاخ در ابتدا به‌گونه‌ای متفاوت از آنچه که در امروز شاهد آن هستیم ساخته شده است؛ و به‌قول «هانری رنه دالمانی»، زیبایی‌های این کاخ به‌دلیل معماری چشمگیر و تزیینات انجام شده‌اش، ذهن هر بیننده‌ای را متوجه داستان‌های شهرزاد قصه گو در داستان‌های هزار و یک شب می‌سازد.
این کاخ در دوران اوج و پویایی خود دارای باغ‌های بزرگ در اطراف، استخری بزرگ در مرکز، ورودی که به جاده‌ی سنگ‌فرش باستانی مشرف بود، سردری بسیار زیبا و مجلل و تزئیناتی قابل‌توجه و شگفت‌انگیز از هنر دست اساتید ایرانی همچون آینه‌کاری و نقاشی دیواری و نیز کتابخانه‌ای بزرگ در این کاخ تاریخی مشاهده می‌شد؛ این در حالی است که متاسفانه امروزه از این کاخ مجلل و دو طبقه، تنها یک سردر و یک شاه‌نشین برجای مانده است. البته عوامل مختلف طبیعی و اجتماعی، در کنار کم‌توجهی در ساخت و سازهای اطراف و نیز استفاده‌های نادرست از این مکان به‌عنوان پاسگاه ژاندارمری، کتابخانه‌ی عمومی و مدرسه، از عمده دلایل از بین رفتن بخش‌های اصلی این کاخ ارزشمند تاریخی است.
هرچند مدرسه‌ی اسعد، بخش دیگری از قلعه‌ی جونقان است که در ضلع غربی کاخ سردار اسعد، همچنان پابرجا است و گردشگران می‌توانند هنگام حضور در این اثر تاریخی، از آن نیز بازدید کنند. در طبقه‌ی فوقانی کاخ که به بخش شاه‌نشین شهرت دارد، می‌توان ایوانی با ستون‌های سنگی در سه جهت شمالی، جنوبی و شرقی مشاهده کرد که در مرز‌های اتصال، آجرکاری متنوع و دیدنی اجرا شده است. در بخش غربی، کاخ به‌صورت یک دیوار یک دست و فاقد ستون و آجرکاری مشاهده می‌شود. در واقع این بخش از کاخ ساده و بدون تجملات است. همچنین در این قسمت از کاخ سردار اسعد اتاق‌ها را با سقفی که به‌صورت هندسی توفال کوبی شده، پوشانده‌اند.
در عمق یک متری از سطح محوطه‌ی کاخ، طبقه‌ی دیگری قرار دارد که طبقه زیرزمین است. برای ورود به این بخش باید از زیر پله هایی که در طبقه‌ی فوقایی تعبیه شده است، استفاده کرد. راهروها و اتاق‌هایی منشعب در این طبقه قرار دارد که سقف تمامی آن‌ها به سبک قمی پوش، طاق‌بندی شده است. سازندگان در هرکدام از اتاق‌ها یک بخاری دیواری با گچبری‌های ساده، ساخته‌اند که در واقع به‌عنوان انبار خدمتکاران مورد استفاده قرار می‌گرفت.
در کاخ سردار اسعد، تزیینات زیبا و جالبیوجود دارد که برخی از آثار به جا مانده از آن‌ها قابل‌توجه و تماشایی است. به‌عنوان نمونه، ستون‌های سنگی در بخش‌های شمالی، جنوبی و شرقی عمارت کاخ و به‌صورت دوتایی یا جفت در کنار یکدیگر، ۱۲ ستون (۶ ستون دوتایی)، در ایوان شمالی، ۶ ستون دوتایی در ایوان جنوبی و ۶ ستون دوتایی در ایوان شرقی قرار گرفته است. در بخش زیرین ستون ها نیز می‌توان اشکال هندسی به‌صورت مکعب مستطیل را که با نقش‌های یکنواخت و مزین به گل چند پَر و نیلوفر است، مشاهده کرد.
نمای خارجی طبقه‌ی زیرین با هنر حجاری استادان ایرانی تزیین شده است. این تزئنیات قطعاتی از سنگ نما، نما و ازاره‌های سنگی ابزارکاری شده با تصاویر هندسی به‌شکل مستطیل و لوزی است. همچنین در قسمت جرزهای بین پنجره‌ها، لچک، پیشانی و لبه‌ی ایوان نیز می‌توان نقوش اسلیمی و گل بوته را مشاهده کرد.
هنر گچبری از دیگر تزیینات صورت گرفته در بخش زیرزمین، طبقه‌ی بالا بوده، دو طرف بخش ورودی اصلی بنای کاخ و سربخاری‌های اتاق‌ها است که زیبا و تماشایی جلوه می‌کند.
آجرکاری به‌شکل‌های مستطیل ساده، گل میخی، لوزی و مربعی در کل سطوح خارجی دیوار غربی از بخش بالای بنا و نیز سطوح پیشانی ازاره‌های سنگی تا بخش انتهایی دیوار و همچنین پخ‌های چهار زاویه قس‌های ایوان‌ها از دیگر تزئیناتی است که هنرمندان سازنده‌ی این اثر ملی، در این بنا اجرا کرده و برزیبایی آن افزوده‌اند.
استادکاران و هنرمندانی که ساخت و تزیین کاخ سردار اسعد بختیاری را برعهده داشته‌اند، با به‌کار گیری از روش معرق روی چوب و فلزکوبی، تزئیناتی به‌صورت گل و بوته را روی درهای ورودی راهروی اصلی در بیشتر فضاهایی که به بخش فوقانی مرتبط است، شکوه و زیبایی چشمگیر و قابل‌توجهی را ایجاد کرده‌اند که در نوع خود ستودنی است.
و اما آخرین بخشی که در کاخ با تزیینات زیبا مشاهده می‌شود، سردر ورودی رفیعی است که سازندگان آن را با سقف هلالی در دو طبقه ساخته و در دو طرف آن‌ها، اتاق‌های مخصوص دیده‌بانی و نگهبانی احداث شده است. عمده مصالح استفاده شده در ساخت کاخ، خشت با نمای آجر است که در پیرامون آن ارازه‌های سنگی مستطیلی منقوش و با ارتفاعی بالغ بر ۶۰ سانتی‌متر به‌کار برده شده است.
از نکات جالب‌توجه در مورد کاخ سردار اسعد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
قلعه جونقان یا کاخ سردار اسعد بختیاری به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی استان چهارمحال و بختیاری، در تاریخ ۵ دی ماه سال ۱۳۵۶ به شماره ۱۵۴۸ در فهرست آثار تاریخی و ملی به ثبت رسیده است و همواره میزبان گردشگران خارجی و علاقه‌مندان به تاریخ و هویت ایرانیان است.
نویسنده: محبوبه حسنی
آثار ملی ایران