- chevron_right کجارو
- chevron_right مجله گردشگری
- chevron_right اخبار
- chevron_right جاذبهها
- chevron_right راهنمای سفر
- افزودن مکان
شهرستان تربت جام از روزگاران کهن جایگاه ویژهای در تاریخ، هنر، عرفان و ادبیات ایران داشته است. موقعیت خاص جغرافیایی آن که در مسیر جاده ابریشم و شاهراه هرات به نیشابور قرار گرفته همواره تحتتاثیر این دو پایتخت هنری و فرهنگی ایران بوده است. این شهر را در طول دوران با نام زام، زاب، بوژگان، پوچگان، جام و تربت جام خواندهاند. بوژگان کرسی این ناحیه تا قرون سوم و چهارم هجری شمسی بوده است و زادگاه بزرگانی چون ابوالوفاء بوژگانی (بنیانگذار هندسه کروی و محاسب واریاسیون مدار ماه) و خواجه ابوذر بوژگانی (اولین شاعر شعر عرفانی در زبان پارسی) است.
در قرن پنجم و ششم هجری بهواسطه حضور و مدفن شیخالاسلام احمد جامی، نام آن به تربت جام تغییر پیدا میکند و اندکاندک محوطه تاریخی بوژگان مرکزیت خود را از دست میدهد.
شهرستان تربت جام در استان خراسان رضوی جاذبههای گردشگری تاریخی و مذهبی بسیاری دارد. از جاذبههای تاریخی و جاهای دیدنی تربت جام در مرکز شهر میتوان به رباط جام اشاره کرد.
رباط منحصرا به ساختمانهای کنار راه و بهویژه بیرون از شهر و آبادی اطلاق میشود. رباط علاوه بر حوض و آبانبار دارای اتاقهای متعددی است که گرداگرد حیاطی را فرا گرفته و مسافران میتوانند یک یا چند شب را در آن بیاسایند.
واژه رباط از روزگاری بسیار کهن به زبان تازی راه یافته و حتی از آن فعل نیز ساختهاند و رباط بهمعنای منزل گرفتن و آسودن در میان راه بکار می رفته و شاید برخلاف آنچه در آغاز به نظر میآید ربط و ارتباط هم از این واژه آمده نه اینکه رباط مشتق از ربط باشد.
در گذشته بهویژه در دوران اسلامی رباطها در مسیرهای راه اصلی با فواصل معینی بهعنوان تاسیسات بینراهی ساخته میشدند. این رباطها در حقیقت حکم کاروانسرا برای استراحت مسافران بینراهی داشت. معمولا برای رفع مشکل آب، این رباطها را در کنار روستاها یا چشمهها بنا میکردند و در کنار آنها آبانبارهایی نیز برای ذخیره آب احداث میکردند. رباطها با توجه به موقعیت جغرافیایی خود از ویژگیهای معماری آن مناطق تاثیر میگرفتند. در تربت جام نیز بهدلیل فاصله مناطق مسکونی مردم رباطهای بسیاری در گذشته ساخته شدند که رباط تربت جام یادگاری از میان آنها است. این بنای تاریخی اکنون از جاهای دیدنی استان خراسان رضوی محسوب میشود.
رباط جام در سمت جنوبی خیابان کوثری شهر تربت جام قرار دارد که بهصورت یک بنای چهار ایوانی ایجاد شده است. در حال حاضر ورودی آن بهسمت شمال باز میشود اما به احتمال بسیار درگاه جدید در آن تعبیه شده است. با توجه به سبک معماری بنا میتوان آن را از جمله آثار معماری بر جای مانده از دوران تیموریان دانست. فضای ورودی رباط به یک هشتی منتهی میشود و ایوانهای شمالی و جنوبی آن در ادامه به فضایی وسیع میرسد که این نقاط به کمک پایههای آجری به چشمه تاقها تبدیل شدهاند. رباط جام درنمای بیرونی بوسیله برجهایی در گوشه ها محصور شده ، بهگونهای که برجها نقش پشتیبان دیوارها را دارند. فضاهای داخلی بنا مشتمل است بر ایوانها و ایوانچههایی که هر یک به حجرهای منتهی میشود. در پشت حجرهها دالانهای طویلی وجود داشته که در حکم مالبند یا محل نگهداری چهارپایان بوده است. مصالح ساختمانی رباط آجر و گچ است.
از بخشهای مهم این بنا فضای شاهنشین آن است که در بخش فوقانی هشتی ورودی غربی با پوشش گنبد عرقچین و با تزیینات کاربندی احداث شده است. همچنین فضای داخلی بنا شامل ایوانچههایی است که هر یک به حجرهای منتهی میشود. نمای بیرونی رباط علاوه بر دیوار اصلی بنا دارای سه برج است. این اثر در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۰۱۷ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نویسنده: بهاره غنچه