دریاچه مذاب در قطب جنوب

وقتی واژه‌ی «دریاچه» را می‌شنوید ممکن است آخر هفته‌ای راحت با دوستان را تصور کنید که همه در حال خوردن و آشامیدن و کیف کردن هستند. اما آیا ممکن است به یاد حوضچه‌هایی سوزان از سنگ مذاب بیفتید؟ دریاچه‌های مذاب خیلی کمیابند اما مشخصاً یکی از عجیب‌ترین‌هایشان بالای کوه اربوس (Erebus) در قطب جنوب قرار دارد.

دریاچه به طور پیوسته گاز خارج می‌کند و هر ده دقیقه ترکیبات گاز تغییر می‌کند.

در ویدیوی زیر درمی‌یابید که چرا این دریاچه بی‌همتا است.

دانلود ویدیو

ترجمه‌ی ویدیو

زمین پوشیده از آب‌ها و دریاچه‌ها است. بیشتر دریاچه‌ها مکان‌هایی آرام و پر از زندگی آبی است اما برخی در کنار معادن و کوه‌های آتشفشانی انباشته از مواد مذاب هستند. عجیب‌ترین دریاچه‌ی مذاب در کوه اربوس، در قطب یخ‌زده‌ی جنوب، واقع شده است. اربوس نام خدای یونانی تاریکی و یخ و آتش، پسر خائوس، خدای ازل، بود.

قله‌ی اربوس بلندترین نقطه از جزیره‌ی راس (Ross)، نزدیک سرزمین اصلی قطب جنوب، است که معمولاً با صفحات یخی به آن وصل می‌شود.

دریاچه‌ی مذاب با ۲۰ متر عمق در دهانه‌ای درون کوه اربوس قرار دارد. دریاچه با مجرایی به حفره‌ی پر از مواد مذاب وصل است؛ درست مثل کاسه‌ای که با لوله‌ای به تشتی وصل باشد. درجه حرارت مواد حدود هزار درجه‌ی سانتی‌گراد است که حتی در یخبندان قطب جنوب نیز خنک نمی‌شود. دلیلش جریان هم‌رفتی‌ای است که مدام در دریاچه جریان دارد که موجب فعال ماندنش می‌شود.

فقط حدود پنج دریاچه‌ی مذاب در زمین وجود دارد که در سال‌های اخیر به طور پیوسته فعال بوده‌اند. بنابراین دریاچه‌ی مذاب اربوس محلی غیر معمول در دوردست‌های زمین است که مدام بر آن پژوهش می‌شود. در هر ده دقیقه، مقدار گازی که از این دریاچه تولید می‌شود و همچنین ترکیبات آن تغییر می‌کند؛ مثلاً نسبت دی اکسید کربن به مونو اکسید کربن و همچنین سطح انتشار بخار آب و دی اکسید سولفور متغیر است.

درباره‌ی این پدیده خیلی تحقیق شده و به نظر می‌رسد دلیلش برمی‌گردد به دو منبع اصلی گاز که یکی از مجرا می‌آید و دیگری از خود دریاچه. دی اکسید کربن به طور پیوسته از مجرا وارد دریاچه می‌شود و مقدارش ثابت است. مجرا همچنین هر ده دقیقه مقدار زیادی مواد مذاب را از حفره به دریاچه وارد می‌کند. وقتی این مواد مذاب تازه‌واردشده به سطح دریاچه می‌رسد، بخار آب و دی اکسید سولفور زیادی آزاد می‌کند.

علاوه بر این تغییر و تحولات، عملی اتفاق می‌افتد که به آن گاززدایی انفجاری می‌گویند. در این فرایند، توده‌های مواد مذاب به دهانه می‌آیند و می‌ترکند. این انفجارها و آن چرخه‌های ده دقیقه‌ای مستقل از هم عمل می‌کنند. به نظر می‌رسد مواد مذابی که موجب انفجار می‌شوند از لایه‌های عمیق‌تر حفره برمی‌خیزند.

با این حال دریاچه اربوس همچنان جا برای مطالعه دارد؛ مثلاً چرخه‌های گازی دیگری نیز در آن جریان دارد که هنوز به خوبی مطالعه نشده است.

کوه اربوس همچنین حاوی ماده‌ی مذاب نادری به نام فنولیت (Phonolite) است که از مواد مذاب معمول خیلی غلیظ‌تر است. این ماده بر دینامیک مواد در دریاچه تأثیر می‌گذارد. بنابراین این دریاچه می‌تواند برای کسانی که بر انواع مواد مذاب تحقیق می‌کنند مفید باشد.