مسجد نصیر الملک از نگاه گردشگران خارجی

کار ساخت مسجد نصیر الملک در سال ۱۲۶۷ خورشیدی به پایان رسید و در و پنجره‌های رنگین شبستان را تازه در سال ۱۳۴۸ نصب کردند؛ بنابراین شرق‌شناسان و ایران‌شناسان کلاسیک بخت دیدار از این بنای بی‌بدیل و غرق شدن در نورهای رنگینش را نداشتند.

مسجد صورتی ایران، با کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری بی‌مانندش، خیلی زود به چشم آمد و در رقابت نفس‌گیر میان بناهای جذاب شیراز توانست جایی برای خود باز کند و جاذب بخشی از جمعیت قابل توجه گردشگران باشد.

از آنجا که بنا نسبتاً جدید است و سفرنامه‌هایی که ارزش تاریخی داشته باشند درباره‌ی آن وجود ندارد، اینبار مستقیماً سراغ نظرات توریست‌های جدید می‌رویم؛ بدین ترتیب گلچینی از دیدگاه‌های گردشگران خارجی مسجد در پنج سال اخیر را با هم می‌خوانیم:

مسافر هنگ ‌کنگی، ضمن تأکید به دیدار از این مسجد، در شهریور ۱۳۹۳ می‌نویسد:

«مساجد زیادی در ایران وجود دارد اما نصیر الملک یکی از آنهایی است که حتماً باید در فهرست سفرتان قرار داشته باشد. پنجره‌های رنگی با الگوها و رنگ‌های متفاوت در سالن شبستانش قرار دارند. ترکیب‌های متفاوت رنگ‌ها موجب می‌شوند تا بتوانید ساعت‌ها آنجا بنشینید و از زیبایی‌شان لذت ببرید.

پس از دیدار از مسجدهای ترکیه، تونس و مالزی در سال‌های اخیر، می‌توانم بگویم که از بین تمام مساجدی که تا به حال دیده‌ام، اینجا زیباترین شبستان را دارد.

بهتر است صبح زود به آنجا بروید تا بتوانید در فضایی خلوت بهترین عکس‌ها را بگیرید. یادتان باشد که کفش‌هایتان را دربیاورید!»

کارول آلمانی در اردیبهشت ۹۴ درباره این مسجد زیبا نوشته:

«کمی پیدا کردنش سخت است اما ارزشش را دارد. ما سه هفته در ایران بودیم و می‌توانم بگویم مسجد صورتی یکی از زیباترین جاهایی بود که دیدم. خیلی بزرگ نیست اما شگفت‌انگیز است. اگر در شیراز هستید آن را از دست ندهید».

بازدیدکننده‌ی مجار، که آنجا را به سرزمین عجایب تشبیه کرده، در مهر ۹۴ می‌گوید:

«اگر سرزمین عجایب واقعی ‌داشتیم احتمالاً شبیه همین شبستان می‌بود. کارکنانش رفتار بسیار دوستانه‌ای دارند. فراموش نکنید که اسکناس یا کارت پستالی از کشور خودتان همراه داشته باشید؛ زیرا دربان آنجا خیلی مشتاق است که مجموعه‌ای از کشورهای مختلف جمع‌آوری کند. شبستان با پنجره‌های رنگینش موجب می‌شوند که بخواهید کمی در آنجا بیاسایید و شلوغی دنیای خارج را فراموش کنید».

مسافر سنگاپوری می‌گوید «عکس‌ها دروغ نمی‌گویند». او در بهمن ۹۴ نوشته:

«اینجا شما بیشترین تمرکز توریست‌های شرق آسیا را شاهد خواهید بود! همه‌ی آنها اینجا می‌آیند تا عکس‌های جذابی از شیشه‌های رنگی و نوری که از میانشان عبور می‌کند بگیرند. ناچار خواهید بود که حضور یکی دوتا از آنها را در عکس‌هایتان تحمل کنید.

عکس‌هایی که از اینجا می‌بینید دقیقاً عین واقعیت است. پرتوهای نور تا عمق شبستان نفوذ می‌کنند. فراموش نکنید که از طاق‌ها و گاو چاه دیدن کنید.

سرایداران از جمع‌آوری کارت پستال و اسکناس کشورهای مختلف استقبال می‌کنند؛ آنها هر روز یکی از این‌ها را در صفحه‌ی اینستاگرامشان می‌گذارند».

توریست تایلندی در فروردین ۹۵ پس از دیدار از مسجد می‌گوید:

«تا قبل از این حدود ۲۰ مسجد دیده بودم و فکر نمی‌کردم دیگر تحت تأثیر قرار بگیرم اما وقتی کاشی‌های کوچک صورتی و بنفش مدل قرن هجدهمی را دیدم، در فضای لذت‌بخشش غرق شدم. اگر فرش‌ها را کنار بزنید و پرتو نور روی کف را ببینید بسیار بهتر است».

گردشگر سوئیسی از سازمان‌دهی هوشمندانه‌ی مسجد تعریف کرده؛ او در اردیبهشت ۹۵ اینگونه مشاهدات خود را بیان کرده است:

«اخیراً بنا بازسازی شده و مجموعه به خوبی پذیرای بازدیدکنندگان خارجی است. گروهی از راهنمایان جوان و خوش‌پوش، که بعضی‌ از آنها هم به روانی انگلیسی صحبت می‌کنند، علاقه‌مندان را راهنمایی می‌کنند. آنها به رایگان چادرهایی در اختیار خانم‌ها قرار می‌دهند. به نظر می‌رسد داری وارد محیط مذهبی متعصب می‌شود اما وقتی وارد شدی احساس می‌کنی که پذیرای حضورت هستند».

طرح ساختمان کلیسا روی کاشی‌های مسجد

مسافر دانمارکی تأکید می‌کند که زمانی را دور از دوربین در آنجا سپری کنید؛ او در تیرماه ۱۳۹۵ می‌نویسد:

«شاید از اینجا بیشتر از هر مسجد دیگری عکس گرفته باشند. البته نصیرالملک، خصوصاً در ساعت ۸ صبح، خوش‌منظره است اما همچنین در نظر داشته باشید که مدتی دوربین را کنار بگذارید و از مسجد لذت ببرید».

توریست اوکراینی، که از اختلاف قیمت بلیط‌های توریست‌ها و ایرانیان گله‌مند بود، در مرداد ۱۳۹۵ می‌گوید:

«قیمت ورودی ۲۰ هزار تومان بود؛ پنج برابر بیشتر از قیمت بلیط ایرانیان که ناراحت‌کننده بود. با اینحال باید اعتراف کنم که مسجد با شیشه‌های رنگی‌اش بسیار زیبا و متفاوت از دیگر مسجدها است. بهتر است در زمستان به آنجا بروید که زاویه‌ی خورشید به گونه‌ای است که پرتوها قشنگ روی زمین پخش می‌شوند».

گردشگران خارجی اینجا را بیشتر با عنوان مسجد صورتی می‌شناسند. در دیدگاهی، مسافری ژاپنی به توریست‌ها گوشزد می‌کند که بومیان به اینجا «مسجد صورتی» نمی‌گویند؛ او در مرداد ۱۳۹۵ می‌نویسد:

«بهتر است نام مسجد نصیرالملک را بخاطر داشته باشید تا راحت‌تر بتوانید پیدایش کنید یا درباره‌اش با ایرانیان حرف بزنید».

بین خود توریست‌ها هم رقابتی برای دیدار از مسجد نصیرالملک به وجود آمده؛ توریست‌ها، بخاطر خاطرات بدی که از چینی‌ها دارند، چینی‌ها را از غیر چینی‌ها جدا می‌کنند و سعی می‌کنند موقعی به آنجا بروند که این چشم‌بادامی‌های پرجمعیت نباشند؛

گردشگر پرتغالی در مهرماه ۱۳۹۵ می‌گوید:

«تا جایی که می‌توانید زود به آنجا بروید؛ مثلاً ساعت ۷.۵ تا شاید ده دقیقه‌ای، قبل از اینکه موج چینی‌ها برسند، آرامش داشته باشید».

مسافر انگلیسی به ساخت و تزئینات بنا توجه کرده و آن را ورای این جهان دانسته است؛ او در آبان ۹۵ می‌نویسد:

«لعاب صورتی در بناهای ۳۰۰ سال گذشته بسیار کمیاب است. بیشتر مسجدهایی که دیدم به الگوهای هندسی و نوشته‌های عربی محدود شده بودند اما اینجا تزئینات پر از گل و شکوفه است. اینجا را از دست ندهید».

گردشگر هلندی از رنگ‌آمیزی متفاوت فرهنگ ایرانی می‌گوید (دی‌ماه ۱۳۹۵):

«طرز ترکیب رنگ‌ها در فرهنگ ایرانی بسیار متفاوت از آن چیزی است که ما به آن عادت داریم. زرد روشن، آب پر‌رنگ، سبز کم‌رنگ و رنگ سرخ را می‌توان در موزه هنرهای معاصر تهران و پل‌ها و بناهای اصفهان نیز دید. ترکیب رنگ‌ها در شکل‌دهی به فرهنگ‌ها همواره موضوع جالبی است».

مسافر نیوزیلندی، که از تجمع آن همه توریست شوکه شده بود، مسجد نصیرالملک را به میدان جنگی بین توریست‌ها تشبیه می‌کند که هر یک سعی می‌کند از کمترین فضای خالی استفاده کند (خرداد ۹۶):

«روز قبل به مسجد وکیل رفته بودیم و هیچ‌کس آنجا نبود؛ به همین دلیل این تصور غلط در ما ایجاد شد که کسی به اینجور جاها نمی‌رود. اما وقتی به این مسجد رسیدیم، دو سه اتوبوس پارک شده بود و توریست‌ها عین بچه مدرسه‌ای‌ها که به پیک نیک می‌روند آنجا فعالیت داشتند. همین امر موجب شد تا قدری از جذابیت مسجد در چشمم کاسته شود. پیشنهادم به علاقه‌مندان این است که اگر جلوی در مسجد اتوبوس دیدید، بروید کوچه‌ی بغلی یک بستنی بخرید و مشغول شوید تا اتوبوس برود! ما بعد از اینجا به کاخ خانات شکی در آذربایجان رفتیم که شیشه‌های رنگی‌اش تا حدی شبیه به اینجا بود».

کاخ خانات شکی در آذربایجان

پس از چینی‌ها، بیشتر توریست‌ها از استرالیا، مالزی و سنگاپور بودند. تقریباً تمام آنها توصیه کرده‌اند که ترجیحاً صبح زود و در فصل زمستان به مسجد نصیرالملک بروید تا هم به شلوغی نخورید هم از حداکثر نور استفاده کنید.