زخم های جنگ جهانی اول؛ نبردگاه وردن

یکی از طولانی‌ترین و مرگبارترین نبردهای جنگ جهانی اول بر سر قطعه کوچکی از زمین‌های شمال‌شرقی فرانسه و در نزدیکی شهر وردن (Verdun) به وقوع پیوست. نبرد وردن بیش از ۳۰۰ روز (از ۲۱ فوریه تا ۱۹ دسامبر ۱۹۱۶) طول کشید. تلفات این نبرد حدود ۷۰۰هزار کشته، زخمی و مفقودالاثر بود.

حمله به وردن با نقشه حیله‌گرانه رئیس ستاد کل ارتش آلمان، فون فالکنهاین (von Falkenhayn)، شروع شد. وردن از نظر استراتژیکی شهر مهمی برای آلمانی‌ها نبود، اما فرانسوی‌ها از نظر تاریخی نسبت به آن‌ احساس دلبستگی داشتند. منطقه اطراف وردن ۲۰ قلعه بزرگ و ۴۰ قلعه کوچک‌تر داشت که طی قرن‌ها محافظ مرزهای شرقی فرانسه بودند. فالکنهاین می‌دانست در صورت فتح این قلعه‌ها، فرانسوی‌ها تحقیر می‌شدند و بنابراین به هیچ قیمتی اجازه فتح آن‌ها را نمی‌دادند. او اعتقاد داشت فرانسه برای این منطقه تا آخرین نفس می‌جنگد و با این کار نفرات زیادی را در این نبرد از دست می‌دهد و مسیر جنگ تغییر می‌کند. نقشه او نه تصرف این شهر، بلکه کشتن حداکثر تعداد جنگجویان فرانسوی بود یا به گفته خودش:

«تا آخرین قطره خون فرانسوی‌ها را خواهیم ریخت.»

فقط در روز اول آلمانی‌ها ۱۴۰ هزار سرباز برای حمله به این منطقه فرستادند. این سربازها با ۱۲۰۰ قبضه توپ حمایت می‌شدند. توپخانه آلمانی‌ها صدها هزار خمپاره جنگی به منطقه وردن شلیک کرد. در ۱۱ ماه بعدی، دو ارتش حدود ۶۵ میلیون خمپاره به یکدیگر شلیک کردند که نه‌تنها تلفات زیادی به نیروهای دو طرف وارد کرد، بلکه زمین‌ها را نیز به‌کلی ویران کرد. تعداد خمپاره‌های شلیک شده آن‌قدر زیاد بود که یک تپه را کاملا از بین برد. بسیاری از نیروهای جنگی هرگز یک سرباز دشمن را ندیدند و فقط شلیک خمپاره را تجربه کردند.

تعداد بسیار زیاد خمپاره‌ها، زمین‌های منطقه را به زمین‌های بایری تبدیل کرد که هنگام بارندگی به دریاچه‌های گِل تبدیل می‌شدند. جنگل‌ها تبدیل به تکه چوب‌های انبوه و درهم شدند. حتی تا به امروز خاک آنجا آلوده به فلزات سنگین مثل مس، سرب و روی و مواد شیمیایی سمی مثل آرسنیک و پرکلرات آمونیوم است که از آن‌ها در چاشنی خمپاره‌ها استفاده می‌شد. فقط گیاهان بسیار مقاوم توانستند به حیات خود ادامه دهند. میلیون‌ها خمپاره منفجر نشده منطقه را آلوده کرده و آثار بی‌رحمانه جنگ در حفره‌های فراوان به وجود آمده همه‌جا قابل‌مشاهده است.

فالکنهاین، فرانسوی‌ها را دست‌کم گرفته بود، زیرا برایشان پیروزی به هر قیمت تنها راه توجیه فداکاری‌های انجام شده بود. در ماه جولای، شدت یافتن پاتک‌های ارتش فرانسه، آلمانی‌ها را مجبور به اتخاذ موضع دفاعی کرد. در آن زمان جنگ آن‌قدر طولانی شده بود که پیروزی در وردن همان‌قدر که برای فرانسه مهم بود، برای اعتبار آلمان هم اهمیت پیدا کرده بود. سرانجام سقوط جبهه جنوبی در روسیه و حمله شدید انگلیس و فرانسه به منطقه سُم (Somme) قدرت ارتش آلمان را برای حفظ موقعیت خود تضعیف کرد. در ماه دسامبر دفاع نیروهای آلمانی در هم شکست و نجات‌یافتگان به اسارت گرفته شدند. پس از شکست وردن، فالکنهاین از سمت خود عزل شد.