تماشا کنید: بیابان آتاکاما؛ جایی برای تماشای رقص ستاره‌ ها

بیابان آتاکاما در شیلی، خشک‌ترین نقطه‌ی روی زمین است. معمولا بیابان‌ها به‌عنوان محیط‌هایی تعریف می‌شوند که بارندگی سالانه‌ی آن‌ها کمتر از ۲۵۰ میلی‌متر است. بیابان آتاکاما سالانه کمتر از یک میلی‌متر بارندگی دارد. به همین دلیل این منطقه درخت و سایه ندارد، کسی در آن زندگی نمی‌کند و آلوده نیست.

این مکان یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری برای عکاسان طبیعت است. دره‌هایی که وزش باد، آن‌ها را به زیبایی شکل داده و دریاچه‌های نمکی که پس‌زمینه‌ای زیبا برای عکاسی ایجاد می‌کنند، شوق سفر به این بیابان را در عکاسان زنده‌ می‌کنند. مناظری که به مریخ شباهت دارند و حتی از آن‌ها برای تست مریخ‌نورد ها نیز استفاده می‌شود و لوکیشن بسیاری از فیلم‌ها و مستندها با موضوع مریخ است.

این منطقه به‌دلیل داشتن آسمانی صاف و پاک و وسیع و سه رصدخانه‌ی بین‌المللی بزرگ، یکی از بهترین مکان‌ها برای تماشای ستارگان و لذت بردن از آسمان شب است. به همین دلایل، هیچ علاقه‌مند به ستاره‌شناسی و عکاس نجومی نیست که به این منطقه سفر نکرده باشد یا برای این سفر لحظه‌شماری نکند.

این بیابان که با آقیانوس آرام و رشته‌کوه آند احاطه شده است، ۱۰۵ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و مجموعه‌ای از زمین‌های خشک، صفحه‌های نمک، بیابان‌های شنی، قله‌های سنگی و آتش‌فشان‌های فعال است.

دمای هوا در این منطقه متعادل است و از ۲۲ درجه سانتی‌گراد در روز تا منفی ۲ درجه‌ی سانتی‌گراد در شب، متغیر است. با این حال تنها انواعی از کاکتوس و برخی گیاهان مقاوم می‌توانند در این بیابان رشد کنند.  

فرشی از گل‌های رنگارنگ در خشک‌ترین بیابان دنیا

سال گذشته بر اثر وقوع پدیده‌ی ال‌نینیو (El Niño)، فرشی از گل‌های رنگارنگ، منطقه‌ی هواسکو (Huasco) در بیابان آتاکاما را پوشاند به‌نحوی که در چند دهه‌ی گذشته، بی‌سابقه بود. ال‌نینیو یکی از چرخه‌های مشهور آب‌و‌هوایی جهان است که هر ۲ تا ۷ سال یک‌بار باعث ایجاد ناهنجاری‌های بزرگی در آب‌وهوای سراسر سیاره‌ی زمین می‌شود.

این پدیده یعنی رویش گل‌ها در بیابان زمانی ایجاد می‌شود که به‌دلیل بارش باران، دانه‌های خفته در زیر خاک، رشد می‌کنند و گل می‌دهند.

پدیده‌ی ال نینیو موجب بی‌سابقه‌ترین بارش باران در دو دهه‌ی اخیر در بیابان آتاکاما شد.  البته رویش گل‌های بهاری در آتاکاما هر ۵ تا ۷ سال روی می‌دهد اما این بار در حجم وسیع‌تری و به‌شکل بی‌سابقه‌ای، خشک‌ترین نقطه‌ی دنیا میزبان گل‌های بهاری شد.

تصاویری از رویش گل‌ها در بیابان آتاکاما

رقص ستاره‌‌ها بر فراز آسمان بیابان آتاکاما

زیبایی آسمان بیابان در شب، بر هیچ‌ کسی پوشیده نیست. گرچه در گوشه‌ و کنار دنیا اماکن زیادی هستند که آسمانی صاف و بدون آلودگی دارند که امکان تماشای ستارگان و کهکشان را فراهم می‌کند اما بیابان آتاکاما یکی از بهترین نقاط دنیا برای رصد ستارگان و بهشتی برای علاقه‌مندان به ستاره‌شناسی است.

این منطقه به‌دلیل اینکه در ارتفاع واقع شده، آلودگی ندارد، خشک است و تعدادی از بهترین رصدخانه‌های دنیا را در اختیار دارد، مکانی محبوب برای منجمان حرفه‌ای و آماتور و علاقه‌مندان به رصد آسمان شب است. تلسکوپ آلما که با هزینه‌ای بالغ بر یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار، پروژه‌‌ی مشترک آمریکای شمالی، اروپا و آسیا و بزرگترین پروژه‌ی زمینی ستاره‌شناسی در جهان است در این بیابان قرار دارد. در ساخت تلسکوپ آلما بیش از ۵۰۰ نفر از کشورهای مختلف جهان حضور داشتند.

البته گردشگری نجومی تقریبا جدید است اما امروزه تورهای شبانه‌ی متعددی برای رصد ستارگان در سراسر دنیا برگزار می‌شود. در شیلی نیز تورهای زیادی برای سفر به این بیابان و رصد آسمان ارائه می‌شود.

حقایقی جالب در مورد بیابان آتاکاما

یکی از حقایق جالبی که در مورد این بیابان وجود دارد، آب‌و‌هوای آن است. شاید با شنیدن نام این بیابان فکر کنید که بسیار گرم است. اما میانگین دمای هوا در آتاکاما، بین ۰ تا ۲۵ درجه‌ی سانتی‌گراد است.

در گذشته هنگام بارش‌ باران در این مناطق، آبگیرهای متعدی در دامنه‌های آند شکل گرفته‌اند و به مرور زمان به دریاچه تبدیل شده‌اند. البته به مرور زمان بسیاری از آن‌ها خشک شده‌اند.

در بخش‌های ساحلی بیابان، فلامینگو، پنگوئن و مرغ نوروزی و سایر پرندگان دریایی نیز زندگی می‌کنند.

سن پدرو دو آتاکاما (San Pedro de Atacama) روستای کوچکی است که در واحه‌ای در قلب این بیابان قرار گرفته است. جمعیت بسیار اندکی در این روستا زندگی می‌کنند. اسناد تاریخی نشان می‌دهد که در دوران پیشاکلمبی (pre-Hispanic) قبایل محلی بر این منطقه حکومت می‌کردند.

این بیابان ۱۵ میلیون سال عمر دارد. بین سال‌های ۱۵۷۰ تا ۱۹۷۱، هیچ بارانی در این منطقه نباریده است. بستر رودخانه‌های این بیابان، ۱۲ هزار سال است که کاملا خشک هستند.

در اواخر دهه‌ی ۱۸۰۰ در جریان جنگ اقیانوس آرام (War of the Pacific) دو کشور بولیوی و شیلی اداعای مالکیت بیابان آتاکاما را مطرح کردند. در پایان جنگ، شیلی به پیروزی رسید و کنترل تمام این منطقه را به دست گرفت.

قدیمی‌ترین اجساد مومیایی‌ دنیا در این بیابان کشف شده‌اند که هزاران سال بیش از مومیایی‌های مصری قدمت دارند. خشکی این منطقه و نبود رطوبت باعث شده که این مومیایی‌ها سالم باقی بمانند. قدمت قدیمی‌ترین مومیای‌های کشف شده در مصر به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد باز می‌گردد در حالی که مومیایی‌های یافت شده در این بیابان مربوط به ۷۰۲۰ سال پیش از میلاد هستند.

بیابان آتاکاما ۵۰ برابر خشک‌تر از دره‌ی مرگ (Death Valley) کالیفرنیا است.

این بیابان یکی از بزرگ‌ترین منابع طبیعی سدیم نیترات در دنیا است. در دهه‌ی ۱۹۴۰، برداشت از این معادن بسیار رایج بود و اکنون این بیابان پر از شهرهای محل زندگی معدنچیان است که رها شده‌اند.

خاک این بیابان مشابه نمونه‌های خاکی است که از مریخ به دست آمده است. به همین دلیل، ناسا از این بیابان برای تست مریخ‌نوردها استفاده می‌کند.

رقص ستاره‌ها بر فراز بیابان آتاکاما

ویدیویی از بابک امین تفرشی

دانلود ویدیو