گردشگری و ثبات منطقهای: درسهایی از ایران و ترکیه
ترکیه که سرمایهگذاری عظیمی روی صنعت گردشگری کرده و در این راه نیز موفق شده بود، بهدلیل سیاست خارجی اشتباهی که طی چند سال اخیر داشته، این صنعت خود را با خطرات جدی روبهرو کرده است. صنعت گردشگری در سایه ثبات سیاسی و روابط خارجی بدون تنش رشد میکند و این موضوعی است که ترکیه از آن غافل است. با کجارو همراه باشید.
اردیبهشت ماه امسال دبیرسازمان گردشگری جهانی در نشست بازار سفر کشورهای عربی، ضمن اشاره به مشکلات ناشی از زیرساختهای گردشگری و ناامنی، گفت که بهدلیل بدنامی منطقه خاورمیانه بهعنوان منطقهای ناامن و بی ثبات، تاکنون فرصتهای بیشماری را از دست دادهایم.
تروریسم، اختلافات قبیلهای و افراط گرایی مذهبی مهمترین چالش رشد گردشگری برای کشورهای این منطقه است.
بدون شک صنعت گردشگری در دنیای امروز یکی از پرسودترین صنایع است و هر کشوری که پتانسل لازم برای توسعه این صنعت را داشته باشد، میتواند از مزایای بی پایان اقتصادی و غیراقتصادی آن بهرهمند شود. خاورمیانه با وجود بهرهمندی از آثار تاریخی گسترده، تنوع فرهنگی و طبیعی و آب و هوای مناسب، نتوانسته در جذب گردشگران دیگر کشورها شایسته عمل کند. با وجود تاثیر غیرقابل انكار عواملی چون زیرساختها، قوانین و مقررات، روابط خارجی، جاذبههای گردشگری، بازاریابی و موارد متعدد دیگر در پویایی صنعت گردشگری یک كشور یـا منطقـه، چنین به نظر میرسد كه با وجود برخورداری نسبی كشورهای این منطقه از این عوامل، بخش قابلتوجهی از ناكامی كشورهای حوزه خاورمیانه در جذب درآمدهای ناشی از گردشگری، ریشه در مسائل سیاسی-امنیتی حاكم بر كشورهای این منطقه دارد.
چنین به نظر میرسد كه فضای امنیتی حاكم بر منطقـه خاورمیانه و تمركز قدرتهای فرامنطقهای بـه مسائل مطرح در این منطقه، نوع نگرش گردشگران بینالمللی را در بازدید از جاذبههای گردشگری موجود در منطقه خاورمیانه تحتتاثیر قرار داده است. جنگها، درگیریهای مرزی، كودتاهای نظامی و جنایات، هر كدام سهم مهمی در ناامن كردن شرایط داشته و نتیجه معمول این روند، كاهش مطلق در جریانات گردشگری و بسته شدن مرزها است.
ترکیه و صنعت گردشگری که در خطر است
اجازه دهید کمی مصداقیتر به این مسئله بپردازیم. کشور ترکیه سرمایهگذاری عظیمی روی صنعت گردشگری کرده و در این راه تا چند سال پیش موفق عمل کرده بود و توانسته بود خیل عظیمی از گردشگران روس، بریتانیایی، اروپایی و آسیایی را به این کشور جذب کند. بسیاری از هموطنان ما نیز بهدلیل قیمت مناسب و نزدیکی مسافت برای تفریح به این کشور سفر میکنند.
اما طی دو سال اخیر مسائل سیاست خارجی ضعیف این کشور باعث شد تا ناامنیهای اخیر خاورمیانه در سوریه و عراق دامان این کشور را نیز بگیرد. از سویی به رسمیت نشناختن حقوق شهروندی کردهای این کشور نیز مزید بر علت شد تا استانبول که به عروس گردشگری منطقه تبدیل شده بود، با مشکلات امنیتی مواجه شود و تظاهرات اعتراضی در آن به خشونت بیانجامد. همین موضوع تاثیر منفی روی صنعت گردشگری این شهر و ترکیه گذاشت.
مناقشات اخیر این کشور با روسیه نیز باعث شد تا ولادیمیر پوتین شهروندان کشورش را از سفر به ترکیه منع کند. این در حالی است که بر اساس آمار سال ۲۰۱۴، روسها با ۳.۳ میلیون گردشگر، دومین منبع صنعت گردشگری ترکیه، پس از آلمان محسوب میشدند.
انفجار دیروز در شهر استانبول هم میتواند لطمات دیگری بر پیکره صنعت گردشگری ترکیه وارد کند. نکته جالب اینجا است که اردوغان پس از این حمله و دستگیری عامل آن که مشخص شد یک سوریتبار است باز هم به سیاست تنشزای خود در قبال ایران و روسیه ادامه داد و این دو کشور را عامل ناامنی در منطقه اعلام کرد. این در حالی است که این کشور یکی از اصلیترین متهمان حمایت غیرمستقیم و مستقیم از گروههای تروریستی فعال در سوریه، کشور همسایه خود و البته داعش است.
اما اشتباه ترکیه کجاست که تاوان آن را صنعت گردشگری این کشور میدهد؟ رشد صنعت گردشگری تنها در گروی امنیت داخلی نیست و نیازمند تامین امنیت منطقه است. ترکیه طی چند سال اخیر با سیاستهای اشتباهی که داشته، تقریبا با همه همسایگان خود درگیر شده و روابط نابسامانی با آنها دارد. همین امر باعث شده تا امنیت منطقه دچار مشکل شده و گردشگران ترجیح دهند مقاصد دیگری را برای سفر انتخاب کنند. آنها ترجیح میدهند بهجای آن که در نزدیکی گروهکهایی چون داعش و النصره و پ.ک.ک به تفریح بپردازند، نقاط امنتری از دنیا را ببینند.
ثبات منطقهای و توسعه گردشگری: جنوب شرق آسیا
ذکر یک مثال میتواند تاثیر امنیت و ثبات منطقهای بر صنعت گردشگری را نشان دهد.جنوب شرقی آسیا یکی از اصلیترین مقاصد گردشگران خارجی است. تایلند، مالزی، اندونزی، سنگاپور، فیلیپین و مالدیو کشورهایی هستند که توانستهاند بخش عمدهای از گردشگران اروپایی و آمریکایی را قانع کنند تا هزاران کیلومتر را بپیمایند و به این کشورها سفر کنند.
همه این کشورها روابطی سازنده و دوستانه با یکدیگر دارند و تفاهمنامههای بسیاری در حوزه گردشگری بین آنها به امضا رسیده است. ایجاد منطقهای امن، تسهیل روادید بین این کشورها و تفاهم نامههای مشترک باعث شده تا جنوب شرقی آسیا به مقصدی ایدئال برای گردشگران تبدیل شود. آنها بهدرستی درک کردهاند که رشد صنعت گردشگری آنها در گروی رشد گردشگری و ثبات منطقه است؛ موضوعی که ترکیه از آن غافل بود.
ایران و آینده صنعت گردشگری
ایران از جمله کشورهایی است که پتانسلهای بسیار زیادی در صنعت گردشگری دارد. تنوع آب و هوایی و طبیعی، تنوع اقوام و فرهنگ غنی و آثار تاریخی و جاذبههای گردشگری زیاد باعث شده تا این کشور به مقصدی ایدئال برای گردشگران خارجی تبدیل شود. اما عوامل متعددی از جمله سوء مدیریت در زمینه مدیریت و برنامهریزی گردشگری و البته مسئله بی ثباتی خاورمیانه باعث شدهاند تا صنعت توریسم ایران جایگاهی پایینتر از لیاقتش را داشته باشد.
بهبود روابط ایران با غرب و توافق هستهای اخیر باعث شده تا امید به رشد صنعت گردشگری کشور بسیار بیشتر از گذشته باشد و در صورت استفاده صحیح از فرصتهای به وجود آمده در این صنعت بتوان آیندهای خوب برای توریسم ایران رقم زد. به همین دلیل است که CNN ایران را در فهرست برترین مقاصد گردشگری سال ۲۰۱۶ جای میدهد و به مخاطبانش پیشنهاد میکند که در سال جدید به این کشور سفر کنند.
تجربه توسعه گردشگری ترکیه و اشتباهات این کشور میتواند درسهای فراوانی برای صنعت گردشگری ایران داشته باشد. مهمترین درس این است که برای توسعه گردشگری کشور باید ثبات منطقهای نیز ایجاد شود. هماکنون ایران با برخی از مهمترین همسایگان خود از جمله روسیه، افغانستان، پاکستان، عراق و... روابط سارنده و متعارفی دارد و همین موضوع میتواند به نقطه قوت این کشور برای توسعه صنعت گردشگری تبدیل شود.
روابط مناسب با همسایگان، منجر به دستیابی به ثبات در منطقه خواهد شد و امنیت منطقه بهمعنای ورود بیشتر گردشگران خارجی به کشور و منطقه است؛ مسئلهای که نیازمند درکی دو طرفه بین ایران و همسایگانش است تا بتوان خاورمیانه را به منطقهای امن برای گردشگران تبدیل کرد.
منابع:
CHN
دیدگاه