رونق سفر اقساطی | مرگ تدریجی وعده ارزان‌سازی دولت
مدتی است که آژانس‌های گردشگری به‌سمت فروش اقساطی خدمات سفر رفته‌اند و استقبال از آن روزبه‌روز در حال افزایش است.
«قسطی سفر بروید» این روزها جمله پرتکرار در بازار گردشگری است. سفر کردن به‌ویژه به‌شکل خانوادگی دیگر به‌سادگی سال‌های قبل نیست. سال‌های پیش برای یک سفر شاید بخشی از حقوق دریافتی ماهانه فرد هزینه می‌شد؛ اما حالا یک سفر، حتی به مقاصد داخلی، نیاز به درآمد چند ماه یک فرد دارد. سفرهای خانوادگی در قالب تور با خدمات پروازی و هتلی نیز به‌قدری گران شده که از توان مالی بخش بزرگی از جامعه خارج است.
در حالی که عده‌ای سفر رفتن را فعالیت لوکس می‌پندارند، طی سال‌های اخیر سفر به بخش مهمی از تفریحات و حتی زندگی جاری افراد تبدیل شده است. از این‌رو، هم‌زمان با بالا رفتن هزینه‌های سفر، طرح‌های فروش قسطی خدمات سفر هرروز گسترش پیدا می‌کنند.
رونق فروش تورهای اقساطی
فروش قسطی خدمات گردشگری این روزها رونق دارد و حتی برخی از فعالان این حوزه، تبلیغات گسترده‌ای درباره آن می‌کنند. بررسی‌های کجارو نشان می‌دهد بخش فروش اقساطی به تعدادی از سایت‌های معروف فروش خدمات تور اضافه شده و حتی برخی از دفاتر خدمات مسافرتی فعالیت خود را روی فروش اقساطی متمرکز کرده‌اند. از سوی دیگر، تعدادی از پلتفرم‌های خریدوفروش خدمات نیز امکان پرداخت قسطی هزینه‌هایی مانند هتل را بدون دریافت سود در دسترس مشتریان قرار داده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که آژانس‌های مختلف، شرایط مختلفی برای فروش اقساطی در نظر گرفته‌اند و به نظر می‌رسد دستورالعمل مشخص و ثابتی برای این نوع فروش خدمات گردشگری وجود ندارد.
یکی از سایت‌های فروش تورهای قسطی «اعتبارسنجی چک» را از شروط سفر قسطی عنوان کرده و ۵۰ درصد مبلغ تور را نیز به‌عنوان پیش پرداخت دریافت می‌کند. اقساط این آژانس به‌صورت چهار ماهه و برای مبلغ هر قسط، ۵ درصد کارمزد در نظر گرفته شده است. آژانس دیگری نیز داشتن «چک صیادی بنفش به نام مسافر» را جزو شروط خود قرار داده و سقف اعتبار سفر اقساطی را ۵۰ میلیون تومان عنوان کرده است. این آژانس بازپرداخت یک تا ۱۰ ماهه با کارمزد ۴ درصد برای هر ماه را برای مشتریان خود در نظر گرفته است.
امیر معدن‌دار، مدیر یکی از آژانس‌های گردشگری فعال در فروش سفرهای قسطی درباره این نوع خدمات به «کجارو» می‌گوید:
هدف‌گذاری ما در آژانس برای سفرهای قسطی، قشر متوسط بود؛ با این حال قشر مرفه هم از این خدمات استقبال کرده‌اند. به‌طور کلی، مقاصد همیشگی سفرهای خارجی در اولویت فروش سفرهای قسطی هستند. بیشتر فروش ما نیز مقاصدی در ترکیه و امارت متحده عربی است؛ اما در طول سال مقاصد دیگری مثل مالدیو و تایلند هم با استقبال روبه‌رو می‌شوند.
او درباره نحوه فروش تورهای قسطی می‌گوید:
شرایط مشخصی برای سفر قسطی وجود ندارد. ما چون از ابتدا هدف گذاری روی قشر متوسط و کارمندان کردیم، سعی داشتیم که کمترین سود ممکن روی اقساط دیده شود. اقساط ما با سود ۳٫۵ درصد است و بابت آن چک دریافت می‌کنیم. همچنین در ابتدای کار یک سفته ضمانت نیز گرفته می‌شود. سود اقساط هم روی هر قسط محاسبه می‌شود و اگر فردی پیش‌پرداخت داشته باشد، سود روی کل هزینه محاسبه نمی‌شود. همچنین مهلت بازپرداخت نیز بین ۴ تا ۱۲ ماه در نظر گرفته‌ایم.
طرح‌های بی‌سرانجام سفر آسان و ارزان دولت
دولت و وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سال‌ها است طرح‌های مختلفی را با اسامی مختلف برای فروش خدمات سفر به‌صورت ارزان و قسطی در دستور کار دارند؛ از کارت سفر تا حساب بانکی ویژه سفر و از شرایط سفر ارزان تا سفر قسطی. با این حال، تاکنون هیچ‌یک از این طرح‌ها به سرانجام مشخصی نرسیده و بسیاری از آن‌ها حتی به‌صورت آزمایشی نیز اجرایی نشده است.
یکی از طرح‌های سفر آسان معروف به «ساب» در سال ۱۳۹۷ مطرح شد. معاون وقت گردشگری کل کشور این طرح را نه ارزان‌سازی سفر با کاهش کیفیت خدمات که شرایطی برای تقسیط هزینه‌ها معرفی کرد.
طرح «ساب» هیچ‌وقت اجرایی نشد؛ هرچند سابقه چنین طرح‌هایی در وزارت میراث فرهنگی و گردشگری به سال‌ها قبل‌تر بر می‌گردد و قرار بود نقایص طرح‌های پیشین در این طرح برطرف و بالاخره سامانه‌ای برای سفر قسطی و ارزان برای مردم راه‌اندازی شود.
«ولی تیموری»، معاون سابق گردشگری وزارت میراث فرهنگی درباره طرح سفر قسطی (ساب) و سرانجام آن به «کجارو» می‌گوید:
طرح سفر قسطی با اهداف مشخصی برنامه‌ریزی شده بود. در این طرح، خدمات سفر به‌سمت تورها و زنجیره رسمی گردشگری سوق داده می‌شد تا هم نظارت دستگاه متولی گردشگری راحت‌تر باشد، هم زنجیره ارائه‌دهنده خدمات گردشگری منتفع شوند. این طرح، سفرها را به‌شکل تور برنامه‌ریزی می‌کرد و در این شرایط حتی جامعه محلی نیز از آسیب‌های احتمالی گردشگری کمتر صدمه می‌دید؛ زیرا هر تور راهنمای رسمی گردشگری همراه خود دارد و مدیریت بهتری در مقصد شکل می‌گیرد. یکی دیگر از اهداف این طرح توزیع سفر در کشور و رونق‌بخشی به مقاصد جدید و کمتر توسعه یافته بود.
این کارشناس حوزه گردشگری درباره سازوکار این طرح می‌گوید:
وزارتخانه به‌طور طبیعی بودجه‌ای برای این کار ندارد اما بخش خصوصی گردشگری این امکان را داشت. برنامه این بود که بخش خصوصی یک صندوق تشکیل دهد و آژانس‌های مسافرتی مبالغی را در این صندوق قرار دهند. وزارت گردشگری هم تلاش کرد تا چند بانک به این روند اضافه شوند و در تامین مبلغ صندوق مشارکت داشته باشند. قرار بود طرح سفر قسطی با استفاده از منابع این صندوق اجرایی شود.
معاون سابق گردشگری کل کشور درباره دلیل اجرا نشدن طرح سفر قسطی می‌گوید:
اجرای این طرح با شروع همه‌گیری ویروس کرونا هم‌زمان شد و با تعطیل شدن بازار سفر، این طرح هم اجرایی نشد. ساختار این طرح همچنان وجود دارد و می‌توان آن را دوباره اجرایی کرد.
در غیاب کمک‌های دولتی اما بخش خصوصی این بار به‌صورت کوچک‌مقیاس وارد فروش سفرهای قسطی شده است. امکانی که پیش از این نیز وجود داشت؛ اما به نظر می‌رسد مشکلات اقتصادی این سال‌ها، استقبال از آن را افزایش داده است.
ولی تیموری درباره گسترش خدمات سفر به‌صورت اقساط می‌گوید:
باید از هر روشی که به توسعه گردشگری کمک می‌کند، استقبال کنیم. افزایش گردشگری تبعات مختلفی از جملع تبعات اقتصادی و اجتماعی دارد. با توجه به هزینه‌های تمام شده، قیمت سفر افزایش پیدا کرده است، هر چند که حقوق و دستمزد افزایش چشمگیری نداشته است. خانواده‌ها این روزها سفر را بخشی از هزینه‌کرد خود می‌دانند اما در زمان گرانی، هزینه‌کرد خانواده به‌سمت موضوعات اصلی معیشتی می‌رود. سال‌ها در حوزه گردشگری سرمایه‌گذاری شده و باید به رونق آن کمک کرد، سفر به‌صورت اقساط می‌تواند راهکاری برای آن باشد. این روش باعث می‌شود که بسیاری از مزایای آن استفاده کنند و به سفر بروند.
معاون سابق گردشگری کل کشور درباره نحوه اجرا و نظارت بر تورها و سفرهای اقساطی می‌گوید:
باید چهارچوبی برای این نوع فروش خدمات گردشگری وجود داشته باشد. آژانس‌هایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند نباید طرح اقساط را منبعی برای درآمد بیشتر بدانند و باید نگاهشان به‌سمت توسعه سفر باشد. اگر اقساط منبعی برای درآمد فرض شود، این روش در طولانی مدت مسافران را بدهکار می‌کند و آسیب مستقیم آن به گردشگری خواهد رسید.
در غیاب خدمات اعتباری توسط بانک‌ها، به نظر می‌رسد واسطه‌های فروش خدمات و کالاها به‌صورت جدی به فروش اعتباری و اقساطی ورود کرده‌اند و سهم این بخش از بازار در حال رشد است. خرید قسطی که پیش از این در فرهنگ خرید بخشی از جامعه جایی نداشت، حالا به‌دلایل مشکلات اقتصادی با استقبال روبه‌رو شده و خانواده‌های اهل سفر از خدمات سفرهای قسطی بیشتر استفاده می‌کنند تا سفر همچنان کم‌وبیش در سبد هزینه‌کرد خانواده‌ها باشد.
دیدگاه