دیدنی های سیستان و بلوچستان

در سفر به سیستان و بلوچستان از کجا دیدن کنیم؟

سیستان و بلوچستان استانی در جنوب شرقی ایران و دومین استان بزرگ ایران است که بخش‌های زیادی از آن را کویرهای خشک و سوزان تشکیل داده‌اند؛ با این وجود و به‌دلیل پوشش کوهستانی برخی نواحی این استان و جریان رودخانه هیرمند، دیدنی‌های طبیعی متنوعی در این استان به چشم می‌خورد. استان سیستان و بلوچستان در جوار دریای مکران قرار دارد و تلاقی بیابان، کوهستان و دریا در بخش‌های جنوبی این استان، مناظری بدیع و چشم‌نواز خلق کرده‌اند.

ساکنان سیستان و بلوچستان از مردمان اصیل ایران زمین به شمار می‌روند و فرهنگی غنی دارند. وجود جاذبه‌های تاریخی و آثار و بناهای باستانی در این استان، از قدمت سکونت در آن خبر می‌دهد. 

شهر سوخته

_{منبع عکس: ایرنا، عکاس نامشخص}

شهر سوخته محوطه‌ای باستانی در نزدیکی زابل است که از آن به‌عنوان نماد تمدن کهن شرق فلات ایران یاد می‌کنند. این منطقه در روزگار باستان شاه‌راه ارتباطی بین شبه‌قاره هند و آسیای مرکزی با تمدن‌های حاشیه خلیج فارس بوده است و قدمت آن به حدود ۵,۰۰۰ سال پیش می‌رسد. در میان آثار به دست آمده از این محوطه باستانی، نمونه‌های قابل‌توجهی از ابزار پیشرفته صنعتی، معماری، هنری و سایر علوم به چشم می‌خورند که شکوه و اقتدار شهر سوخته در ایران باستان را نشان می‌دهند.

شهر سوخته بر تپه‌هایی باستانی در فاصله تقریبی ۵۰ کیلومتری از جنوب غربی زابل واقع شده است. بسیاری از آثار باستانی این محوطه را در موزه شهر سوخته در فاصله کوتاهی از این منطقه نگهداری می‌کنند. نام شهر سوخته سیستان به‌عنوان هفدهمین اثر از ایران در سال ۲۰۱۴ میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

قلعه رستم

_{منبع عکس: ایرنا، عکاس نامشخص}

قلعه رستم از جاذبه‌های تاریخی زابل است که بنای اولیه آن را در دوران حکومت سلجوقیان ساخته‌اند و تا دوره صفویه نیز در حال توسعه بوده است. اطراف این قلعه منطقه‌ای تاریخی با بناهای متعدد از دوران ایران باستان و پس از آن قرار دارد که با نام «محوطه تاریخی حوضدار» شناخته می‌شود.

قلعه رستم باشکوه‌ترین قلعه حاکمان سیستان در زمان حکومت صفویان بوده است و نام آن را از پهلوان شاهنامه یعنی «رستم» گرفته‌اند. تپه‌های باستانی اطراف قلعه رستم، قدمت این مکان را مشخص می‌کنند. تاکنون کاوش‌هایی منسجم و علمی توسط باستان‌شناسان در این قلعه انجام نشده است؛ اما اشیای کشف شده اطراف آن، قدمت تقریبی این منطقه و قلعه رستم را مشخص کرده‌اند.

قلعه رستم در فاصله تقریبی ۷۰ کیلومتری جنوب زابل واقع شده است. این قلعه دور از جاده اصلی قرار دارد و عواملی مانند شرایط جوی این منطقه و عدم رسیدگی مناسب به این اثر تاریخی، آسیب‌هایی غیر قابل جبران به قلعه رستم وارد کرده‌اند.

ارگ جلال آباد

_{منبع عکس: سیری در ایران، عکاس نامشخص}

ارگ جلال آباد از آثار تاریخی نزدیک به شهر زابل و مرز ایران با افغانستان است. قدمت این اثر تاریخی به دوره حکومت قاجار می‌رسد و نام آن در فهرست آثار ملی ایران به چشم می‌خورد.

ارگ جلال آباد در اواخر دوره قاجار و نخستین سال‌های حکومت پهلوی اول، به دست محمد علی خان کیانی معروف به «ملک»، از کارگزاران دولت انگلیس در ایران، ساخته شد. این ارگ در گذشته کاربری نظامی و مسکونی داشت و داخل آن باغ‌های سرسبزی توسط هندی‌های ساکن جنوب ایران ساخته شده بود.

ارگ جلال آباد مربعی شکل است و چهار برج دیده بانی در چهار گوشه آن به چشم می خورد؛ مرمت آن از سال ۱۳۸۳ آغاز شده است و هم‌چنان ادامه دارد. این ارگ در نزدیکی روستایی به همین نام و در فاصله تقریبی ۲۴ کیلومتری از شهر زابل قرار گرفته است.

ساحل و روستای درک

_{منبع عکس: سایت روستیران، عکاس نامشخص}

روستای درک در جنوب استان سیستان و بلوچستان و در کرانه دریای مکران قرار دارد. در سواحل این روستا زیباترین مناظر از تلاقی کویر و دریا به چشم می‌خورد. گردشگران زیادی برای پیاده روی بر شن‌های کویری ساحل درک و ثبت تصاویر خاطره‌انگیز در این ساحل، از این روستا بازدید می‌کنند.

روستای درک از توابع شهرستان چابهار است و کوتاه‌ترین فاصله را در کرانه‌های دریای مکران تا تنگه هرمز دارد. هنگام غروب و طلوع خورشید بهترین زمان‌ها برای گشت‌وگذار در ساحل درک به شمار می‌روند.

قلعه بمپور

_{منبع عکس: ایرنا، عکاس نامشخص}

قلعه بمپور از جاذبه‌های تاریخی استان سیستان و بلوچستان در شهرستان ایرانشهر و شهر بمپور است. گرچه اهالی شهر بمپور و روستاهای اطراف زمان ساخت این قلعه را دوره حکومت افشاریان می‌دانند، کارشناسان قدمت قلعه بمپور را دوران ساسانیان و اشکانیان تخمین می‌زنند. قلعه بمپور در گذشته‌های دور از مهم‌ترین مراکز نظامی در بلوچستان بوده است و تا دوره سلجوقیان نیز از آن استفاده می‌شد.

قلعه بمپور روی تپه‌ای مصنوعی به ارتفاع ۸۰ متر قرار دارد و از سه بخش «دیوارها، برج‌ها و درها»، بخش «مسکونی» و بخش «استقرار حاکمان» تشکیل می‌شود. در گذشته چاهی سنگ‌فرش و عمیق میان محوطه این قلعه قرار داشت که سربازان را زمان محاصره قلعه بمپور به بیرون از آن هدایت می‌کرد. ورودی این چاه در حال حاضر مسدود است؛ اما مسیر ارتباطی چاه هم‌چنان وجود دارد. قلعه بمپور در فاصله تقریبی ۲۵ کیلومتری از غرب ایرانشهر قرار گرفته است.

دره نگاران

_{منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان، عکاس نامشخص}

دره نگاران یکی از جاهای دیدنی سراوان در سیستان و بلوچستان است. این دره باستانی در کوه سیاهان در شمال شهرستان سراوان قرار دارد. در دره نگاران مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌هایی با شکل انسان و حیوان به چشم می‌خورند که باستان‌شناسان قدیمی‌ترین نگاره‌ها را مربوط به هزاره‌های چهارم تا هشتم پیش از میلاد می‌دانند.

دره نگاران در نزدیکی روستای «ناهوک» قرار دارد. اهالی این روستا از نگاره‌های این دره با نام «سنگ پیر گوران» یاد می‌کنند و این نقوش را متعلق به زرتشتیان می‌دانند. در میان نقوش انسانی دره نگاران تصاویری از مبارزه انسان‌ها حک شده است و نقاشی‌های حیوانات شامل جانورانی مانند بز، گاو وحشی و شتر می‌شوند. دره نگاران لقب «بزرگ‌ترین نگارخانه سنگی ایران» را دارد.

ساحل و اسکله بریس

_{منبع عکس: خبرگزاری مهر، عکاس نامشخص}

ساحل و اسکله بریس در نزدیکی چابهار از زیباترین سواحل دریای مکران در جنوب ایران است. اسکله بریس در طول روز محل کناره‌گیری لنج‌ها و قایق‌های صیادان است که حال و هوایی خاص به این منطقه می‌بخشند. اطراف ساحل بریس را صخره‌های بلند و تودرتو پوشانده‌اند. این صخره‌ها در اثر فرسایش آب و خاک در طول زمان به‌شکل تندیس‌هایی پرپیچ و خم در آمده‌اند.

تماشای غروب خورشید در ساحل بریس از فراز صخره‌های اطراف این ساحل مورد توجه بسیاری از گردشگران است. مسیر دسترسی به ساحل بریس از چابهار نیز از زیباترین جاده‌های ساحلی می‌گذرد که در آن تلاقی کوهستان با دریا مناظری زیبا خلق کرده است. در اواخر تابستان در سواحل بریس پدیده موج فشان رخ می‌دهد که بر جذابیت این ساحل می‌افزاید. ساحل بریس در ۶۰ کیلومتری شرق بندر چابهار قرار دارد و از پرطرفدارترین جاهای دیدنی چابهار است.

قلعه چهل دختران زابل

_{منبع عکس: ایرنا، عکاس نامشخص}

قلعه چهل دختران از جاهای دیدنی زابل در فاصله تقریبی ۳۵ کیلومتری جنوب غربی این شهر است. این قلعه در کوه «خواجه» و میان منطقه‌ای باستانی در سیستان قرار دارد که در زبان محلی با نام «اوشیدا» شناخته می‌شود. منطقه اوشیدا جایگاهی ویژه میان مردم سیستان دارد. 

قدمت قلعه چهل دختران به دوره پادشاهی ساسانیان می‌رسد و افسانه‌های مختلفی درباره آن میان بومیان این منطقه نقل می‌شود. این قلعه بالای صخره‌ای بلند قرار دارد و بر دره سوخته مشرف است. گرچه بخش‌های زیادی از این بنا در حال حاضر از میان رفته، بازدید از بقایای این قلعه باستانی بر فراز کوه اوشیدا خالی از لطف نیست.

تالاب لیپار

_{منبع عکس: سایت irantripedia، عکاس نامشخص}

تالاب لیپار جاذبه‌ای طبیعی در نزدیکی بندر چابهار است که در نزدیکی روستایی به همین نام قرار دارد. این تالاب در تنگه‌ای صخره‌ای و مشرف به دریا با رنگ صورتی خودنمایی می‌کند. آب این تالاب از دریای عمان تامین می‌شود و شوری بالایی دارد. از چگونگی پیدایش این تالاب اطلاعات دقیقی در دست نیست. برخی پیدایش این تالاب را بر اثر جریان‌های طبیعی و فرسایشی آب دریا در سواحل صخره‌ای می‌دانند؛ اما برخی از ساکنان روستاهای اطراف ساخت این تالاب را به شخصی به نام «داد کریم شیخ زاده» نسبت می‌دهند.

دلیل رنگ صورتی تالاب لیپار وجود نوعی جلبک در آب این تالاب است. میزان و رنگ آب تالاب لیپار در ماه‌های مختلف سال تغییر می‌کند و بهترین زمان برای بازدید از اواسط زمستان تا نخستین روزهای بهار است. تالاب لیپار در فاصله تقریبی ۲۰ کیلومتری شرق چابهار قرار دارد.

کوه های مریخی

_{منبع عکس: تیتر برتر، عکاس نامشخص}

کوه های مریخی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی در جنوب استان سیستان و بلوچستان هستند که با نام «کوه های مینیاتوری» نیز شناخته می‌شوند. این کوه‌ها در امتداد کوهستان زاگرس قرار دارند و بر اثر شرایط جوی و فرسایش دراز مدت به‌شکل کنونی درآمده‌اند.

اطراف کوه های مریخی هیچ پوشش گیاهی وجود ندارد و نواحی اطراف این کوه‌ها را در اصطلاح زمین‌شناسی «بدبوم» می‌نامند. این کوه‌ها در طول سالیان طولانی بر اثر بارش شدید باران‌های موسمی پدیدار شده‌اند. نام مینیاتوری را به‌دلیل وجود شیارهای ریز و یکدست روی دامنه این کوه‌ها و نام مریخی را به‌دلیل ظاهر منحصربه‌فرد آ‌ن‌ها انتخاب کرده‌اند. این کوه‌ها در فاصله تقریبی ۵۰ کیلومتری شرق بندر چابهار قرار دارند.

خلیج پزم تیاب

_{منبع عکس: وب‌سایت پایگاه خبری قشم، عکاس نامشخص}

خلیج پزم تیاب از دیگر جاذبه‌های طبیعی سیستان و بلوچستان در نزدیکی چابهار و کنارک است که به سواحل صخره‌ای خود معروف است. بسیاری از گردشگران برای اتراق و استفاده از آرامش و سکوت این ساحل به سوی آن روانه می‌شوند.

از جاهای دیدنی خلیج پزم تیاب می‌توان به صخره‌های تودرتو، اسکله صیادی با قایق‌های رنگی، غار ساحلی، چشم اقیانوس و ساحل ماسه‌ای اشاره کرد. صخره‌های اطراف این خلیج مملو از صدف‌های ریز و خرچنگ است. برای تماشای منظره خلیج پزم تیاب از فراز این صخره‌ها، باید مسیر خاکی منتهی به آن‌ها را طی کنید؛ اما به خاطر داشته باشید کناره‌های مسیر سست است و احتمال ریزش و خطر سقوط دارند.

غارهای ساحلی در خلیج پزم تیاب بر اثر برخورد مداوم آب دریا با صخره‌ها به وجود آمده‌اند. معروف‌ترین صخره خلیج پزم تیاب با نام چشم اقیانوس شناخته می‌شود که شبیه به چشمی آبی رنگ است. این صخره زمان پایین رفتن آب دریا در ساحل پدیدار می‌شود.

قلعه پیروز گت

_{منبع عکس: جاذبه‌ها، عکاس نامشخص}

قلعه‌ پیروز گت بنایی باستانی در نزدیکی روستای تیس چابهار است که باستان‌شناسان قدمت آن را به دوران اشکانیان و ساسانیان نسبت می‌دهند. این قلعه بر تپه‌ای رسوبی و آهکی در دره تیس قرار گرفته است. در حال حاضر بخش‌های اندکی از قلعه باقی مانده است.

آثار به دست آمده از اطراف قلعه پیروز گت، رونق کشاورزی و سکونت اقوام ایران باستان در این نواحی را مشخص می‌کنند. دسترسی به این قلعه برای عموم گردشگران به‌سادگی امکان‌پذیر نیست و مسیر ورودی تپه پر خطر است. قلعه پیروز گت در فاصله تقریبی ۱۵ کیلومتری شمال غربی بندر چابهار قرار دارد.

_{نویسنده: مینا بهزادی‌منش}