بازار سردار کرمان

بازار سردار کرمان از جمله جاهای دیدنی کرمان است که جزو آثار ملی ایران نیز محسوب می‌شود. این بازار با چند بازارچه متقاطع و سه راسته اصلی در حاشیه بازار بزرگ کرمان قرار دارد که خود با قدمتی بالغ بر ۶۰۰ تا ۷۰۰ سال، بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین بازار ایران شناخته می‌شود.

بازار سردار که عمدتا به پارچه‌فروشان اختصاص دارد،‌ با معماری خاص و شگفت‌انگیز و کاشی‌‌کاری متفاوتش،‌ همواره توجه گردشگران داخلی و خارجی را به خود جلب می‌کند. تنوع و تفاوت طرح کاشی‌های بازار سردار،‌ لقب دايره‌المعارف كاشی‌كاری معقلی را برای این مجموعه به ارمغان آورده است. این مقاله به معرفی بیشتر این اثر تاریخی ارزشمند و دیدنی‌های اطراف آن می‌پردازد.

آنچه از بازار سردار کرمان باید بدانید:

• بازار سردار کجاست؟
• تاریخچه بازار سردار کرمان
• معماری بازار سردار کرمان
• شرایط بازدید از بازار سردار کرمان
• دیدنی‌های اطراف بازار سردار کرمان

بازار سردار کجاست؟

• آدرس بازار سردار کرمان: استان کرمان، شهر کرمان، میدان ارگ، بین خیابان اصلی امام و خیابان شریعتی، بازار بزرگ کرمان (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: یومگ؛ نام عکاس: ناشناس}

بازار سردار بخشی از بازار بزرگ کرمان به حساب می‌آید که طولانی‌ترین راسته بازار ایران لقب گرفته است و گستره آن از میدان ارگ تا میدان مشتاقیه را در بر می‌گیرد.

بازار سردار که اغلب به مغازه‌های پارچه‌فروشی اختصاص دارد؛ به سرای سردار نیز شناخته می‌شود. این بازار یکی از مهم‌ترین بخش‌های بازار کرمان است که به‌دلیل معماری خاص و زیبایش، همواره مورد توجه گردشگران واقع می‌شود.

بازار سردار کرمان، از چند بازارچه متقاطع تشکیل شده است که با سه راسته اصلی که در حاشیه این بازار قرار دارند، به بازار اختیاری متصل می‌شود. جایی در حوالی بازار گنجعلی خان و بازار وکیل کرمان که به‌دلیل کاشی‌کاری متنوعش، عنوان دايره‌المعارف كاشی‌كاری معقلی را نیز یدک می‌کشد. این اثر تاریخی به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری استان کرمان در ۲۲ مردادماه ۱۳۸۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسیر دسترسی به بازار سردار کرمان

بازار سردار در محله بازار کرمان، حوالی میدان شهدا و بین دو خیابان اصلی امام و خیابان شریعتی قرار دارد. برای دسترسی به این مکان دیدنی کرمان، باید ابتدا خود را به شمال شرقی شهر کرمان و خیابان شریعتی این شهر برسانید. سپس می‌توانید از کوچه شماره ۲۰ خیابان شریعتی، وارد بازار سردار شوید که در نهایت و در قسمت جنوبی به بازار اختیاری ختم می‌شود. در برخی از کوچه‌های خیابان‌های امام یا شریعتی، پارکینگ خودرو نیز وجود دارد و دسترسی مراجعه‌کنندگان به بازار را ساده‌تر خواهد کرد.

تاریخچه بازار سردار کرمان

_{منبع عکس: گوگل مپ؛  نام عکاس: ناشناس}

بازار وسیع و کهن کرمان با معماری شگفت‌انگیز و خیره‌کننده‌اش، از بزرگترین مجموعه‌های تاریخی این استان به شمار می‌آید. مجموعه‌ای در بافت قدیمی شهر که با ۱۲۰۰ متر فضای مسقف، از میدان ارگ کرمان آغاز می‌شود و تا میدان مشتاقیه یا شهدا ادامه پیدا می‌کند. بازار کرمان را طولانی‌ترین راسته بازار کشور معرفی می‌کنند که قدمتی در حدود ۶۰۰ سال دارد و بیش از ۶۰ درصد از آثار تاریخی این شهر را در خود جای داده است.

بنا بر شواهد موجود، زمان ساخت بازار کرمان به دوره مظفری و تیموری برمی‌گردد؛ اما این اثر ارزشمند تاریخی مسیر پر پیچ و خمی را در گذر زمان طی کرده است. هر یک از بخش‌های مختلف این بازار در یک دوره خاص تاریخی یا در زمان یکی از حاکمان وقت ساخته شده است و ازاین‌رو، بخش‌های مختلف آن از لحاظ معماری و شکل ظاهری، بسیار متنوع و چشم‌نواز به نظر می‌رسد.

_{منبع عکس: گوگل مپ؛ نام عکاس: ناشناس}

در نزدیکی بازار اختیاری که قدیمی‌ترین بخش بازار بزرگ کرمان شناخته می‌شود؛ بازار سردار کرمان وجود دارد که از چند بازارچه مختلف تشکیل شده است. برخی قدمت این بخش از بازار را به زمان قاجار نسبت می‌دهند.

این بازار در واقع، سه راسته بازار متقاطع است که سرای سردار در میان این سه راسته بازار قرار دارد و حجره‌هایی یکسان برای حمایت از تاجران و فروشندگان خارج از کرمان را شامل می‌شود. بازار سردار با دو راسته اصلی به بازار اختیاری متصل شده است و پارچه‌فروشان شهر،‌ عمدتا در این بازار مشغول به کار هستند.

معماری بازار سردار کرمان

_{منبع عکس:Iran Tourismer؛ نام عکاس: ناشناس}

بازار سردار متشکل از چندین بازار متقاطع است که با سه راسته اصلی در حاشیه بازار بزرگ کرمان قرار دارد. مهم‌ترین دلیل شهرت و محبوبیت بازار سردار که آن را در فهرست آثار ملی ایران نیز قرار می‌دهد،‌ معماری و کاشی‌کاری شگفت‌انگیز این اثر با ارزش تاریخی است. روی هريک از گنبدهای بازار سردار کرمان، طرحی متفاوت با ديگر گنبدها اجرا کرده‌اند و تمام اين گنبدها به كاربندی مزين هستند؛ از این جهت، بازار سردار را دايره‌المعارف كاشی‌كاری معقلی می‌دانند.

سرای سردار که به جهت حمایت از تاجران و فروشندگان خارج از کرمان ساخته شده است، با دو درب ورودی به بازار سردار باز می‌شود. سرایی دو طبقه با اتاق‌ها یا حجره‌هایی کوچک که درب‌های دو لنگه و چوبی آن در گذر زمان،‌ جای خود را در کمال تاسف به درب‌های فلزی داده‌اند. از دو سوی شرق و غرب، راه‌پله‌هایی  برای عبور و مرور به طبقه دوم سرا تعبیه کرده‌اند که در نهایت، این پله‌ها به درب‌های ورودی و خروجی سرای سردار منتهی می‌شوند.

_{منبع عکس‌ها:asrotravel ، seeiran، ساعدنیوز؛ نام عکاس: ناشناس}

به‌طور کلی، ‌بازار بزرگ کرمان به نسبت سایر بناهای مشابه، معماری متفاوت و چشم‌نواز و کم‌نظیری دارد. این بازار به‌دلیل ساخته شدن در ادوار مختلف تاریخی، از ویژگی منحصربه‌فرد «اثری با معماری دوره‌های مختلف» برخوردار است. چهارسوق‌های این بازار نیز که در واقع،‌ راه ارتباطی به بازارهای فرعی را فراهم می‌کنند، نمای گچبری زیبایی دارند که قدمت آن به ۳۵۰ تا ۴۰۰ سال قبل برمی‌گردد.

شرایط بازدید از بازار سردار کرمان

_{منبع عکس: seeiran؛ نام عکاس: ناشناس}

برای بازدید از بازار و سرای سردار شرایط خاصی وجود ندارد و درب‌های این بازار، همه‌روزه از ساعت ۹ صبح تا ۲۰ شب به روی مراجعه‌کنندگان و مسافران باز است. همچنین بازدید از این اثر تاریخی و یادگار ملی کرمان به هزینه خاصی نیاز  ندارد و به‌صورت کاملا رایگان، می‌توان به تماشای قسمت‌های مختلف آن رفت.

دیدنی‌های اطراف بازار سردار کرمان

مجموعه گنجعلی ‌خان

_{منبع عکس: ندای کرمان؛ نام عکاس: ناشناس}

مجموعه گنجعلی خان را بی تردید از مهم‌ترین، مشهورترین و شگفت‌انگیزترین آثار تاریخی کرمان باید دانست. مجموعه‌ای بی‌نظیر متشکل از میدان، بازار، حمام، ضرابخانه، مدرسه، مسجد، چهارسوق و آب‌انبار که یادگار عصر صفویه در ایران است.

 مجموعه و بازار گنجعلی خان را در زمان شاه عبای صفوی و به دستور «گنجعلی خان» حاکم وقت کرمان بنا کردند. این مجموعه با معماری یزدی و اصفهانی طراحی شد و سبک معماری بازار گنجعلی خان نیز مربوط به عصر صفوی می‌شود.

بازار گنجعلی خان در حد فاصل بین چهار سوق و بازار اختیاری قرار دارد و چهار سوق گنجعلی خان نیز محل تقاطع دو راسته بازار است. این چهارسوق، مهم‌ترین و پر ترافیک‌ترین نقطه شهر کرمان در گذشته به حساب می‌آمد. گنبدهای بازار و مجموعه گنجعلی خان نیز بعد از مسجد جامع کرمان، از مرتفع‌ترین بناها و گنبدهای شهر محسوب می‌شوند. ‌

بازار وکیل

_{منبع عکس: سایت بلد؛ نام عکاس: ناشناس}

در انتهای بازار اختیاری و مجموعه وکیل، بازار وکیل کرمان قرار گرفته است که در سال ۱۲۸۲ هجری قمری (۱۸۵۶ میلادی) و به دستور محمد اسماعیل خان وکیل الملک حاکم کرمان ساخته شد. این بازار از سمت شرق به مجموعه وکیل ختم می‌شود. مجموعه‌ای که خود بناهایی چون کاروان‌سرا، بازار، حمام و مسجد را در بر می‌گیرد.

بازار اختیاری (شاهی)

_{منبع عکس: گشتول؛ نام عکاس: ناشناس}

بازار اختیاری یا شاهی که بازاری کم‌عرض و تنگ در مجموعه بازار کرمان است، عنوان قدیمی‌ترین بخش این بازار را یدک می‌کشد؛ چراکه این قسمت پیش از احداث بازار گنجعلی خان وجود داشت. مدرسه علمیه شفیعیه، سرای گلشن، سرای سردار و بازارچه آن منسوب به سردار نصرت و تیمچه محمودیه از مهم‌ترین بخش‌های این بازار به حساب می‌آیند.

 بازار اختیاری از سوی غرب به بازار گنجعلی خان و از سمت مشرق به بازار وکیل محدود می‌شود و انواع مغازه‌های لباس‌فروشی، کفش‌فروشی، ساعت‌فروشی و مواردی از این دست را در خود جای داده است.

مسجد جامع مظفری کرمان (مسجد جامع کرمان)

_{منبع عکس: خبرگزاری میزان؛ نام عکاس: ناشناس}

مسجد جامع مظفری بخشی از بازار مظفری کرمان است که از انتهای بازار وکیل شروع و به خیابان میرزا رضای کرمانی ختم می‌شود. بازاری که در اواسط قرن هشتم قمری (سال ۷۵۰ هجری قمری) توسط امیر مبارزالدین محمد مظفر (سر سلسله آل مظفر) ساخته شد. این مسجد را بنا به کتیبه موجود در بنا، در سال ۷۵۰ هجری قمری ساختند و تعمیرات و الحاقاتی نیز در دوره‌های بعد به آن افزودند.

مسجد جامع کرمان از جمله مساجد چهار ایوانی به شمار می‌آید که شامل سردر رفیع، صحن ایوان و شبستان می‌شود. این مسجد تاریخی با معماری باشکوه و کاشی‌کاری‌های معرق و مقرنس‌کاری‌های زیبا، توجه گردشگران بسیاری را به خود جلب می‌کند. مسجد جامع مظفری کرمان در اسفندماه سال ۱۳۱۵ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

مجموعه ابراهیم‌خان

_{منبع عکس: نشاط‌آوران؛ نام عکاس: ناشناس}

«ابراهیم‌خان ظهیرالدوله» حاکم وقت کرمان در دوره فتحعلی‌شاه قاجار و در فاصله سال‌های ۱۲۱۸ تا ۱۲۴۰ هجری قمری بود. وی بناهای ارزشمندی را جنب مجموعه گنجعلی خان و در مرکز شهر کرمان ایجاد کرد که مساحت کلی آن در حدود ۴۵۰۰ متر مربع می‌شود.

بازار (قیصریه زرگری)،‌ مدرسه، حمام و آب‌انبار از مهم‌ترین بناهای مجموعه ابراهیم‌خان کرمان به شمار می‌آیند که با الهام از معماری عصر صفوی شکل گرفتند. طبیعت‌گرایی و منظره پردازی در کاشی‌کاری‌های این مجموعه تاریخی نیز بخشی از هنر محلی و بومی شهر کرمان است که در نوع خود، بسیار متفاوت و بی‌نظیر جلوه می‌کند.

بازار ابراهیم‌خان به موازات بازار کفاش‌ها قرار دارد و اکنون به بازار زرگر‌ها مشهور شده است. کاشی‌کاری‌های سر در این بازار نیز چون دیگر قسمت‌های این مجموعه،‌ در نوع خود بی‌نظیر و تماشایی به نظر می‌رسد.

مدرسه ابراهیم‌خان، شمال بازار قدیم و در مرکز شهر کرمان واقع شده است و ساختمان آن را عناصری چون شاه‌نشین، محراب، ایوانچه و غرفه‌های اطراف تشکیل می‌دهد. بلندترین و زیباترین بادگیر شهر کرمان در همین بخش قرار دارد و معماری کلی مدرسه با کاشی هفت‌رنگ با نقش گل و بوته، گلدان و مقرنس‌کاری و گچ‌بری تکمیل می‌شود. کاشی‌کاری و چشم‌انداز زیبای ایوان شرقی و برج ساعت این مدرسه نیز از جمله دیدنی‌های جالب‌توجه آن به شمار می‌آید.

حمام ابراهیم‌خان در مجاورت مدرسه این مجموعه و در میان بازار قرار دارد و به دو بخش گرمخانه و رختکن تقسیم می‌شود. این حمام از سال ۱۲۳۱ هجری قمری تاکنون دایر است و با لوله‌کشی و تغییرات جزیی همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. تزیینات کاشی‌کاری از نوع خشتی هفت‌رنگ در سردر حمام به چشم می‌خورد و طاق این حمام نیز به هنر مقرنس‌کاری مزین شده است.

آب‌انبار ابراهیم‌خان واقع در ظلع شمالی قیصریه (بازار) از جمله آب انبارهای معتبر شهر کرمان در عصر خود بود که آب بخشی از شهر قدیم کرمان را تامین می‌کرد. کاشی‌کاری زیبای سردر این آب‌انبار با زمینه زرد‌رنگ،‌ کتیبه‌ای از کاشی خشتی و مقرنس‌کاری زیبا، بسیار چشم‌نواز است.

کاروان‌سرا و بازار هنود (هندوها)

_{منبع عکس: تسنیم؛ نام عکاس: مهلا جنابی}

کاروانسرای هنود یا هندوها که در ضلع شرقی بازار میدان قلعه قرار دارد؛ چنان که از نامش برمی‌آید، زمانی به محل سکونت و کار تجار و بازرگانان هندوستان اختصاص داشت. این کاروان‌سرا در نیمه دوم قرن نوزدهم، از امام جمعه وقت کرمان موسوم به «حاج سید جواد» اجاره شد و در اختیار تجار هندی قرار گرفت.

این کاروان‌سرا در دو طبقه و در حدود سال ۱۲۵۰ هجری خورشیدی به دست مرحوم «حاج سید جواد امام جمعه» ساخته شد. در فاصله سال‌های ۱۸۵۰ تا ۱۹۲۵ میلادی که دوران نفوذ ۷۵ ساله انگلیس در کرمان بود؛ تجارت بین پارسیان و هندوها به تشویق آن‌ها صورت گرفت و این کاروان‌سرا را به همین منظور اجاره کردند. تجار و بازرگانان، قالی، شال و کتیرا را از کرمان به هندوستان صادر می‌کردند و از سوی دیگر، چای، شکر،‌ پارچه، شمع و ادویه وارد ایران می‌شد. معبد هندوها با معماری ویژه خود، هنوز در ضلع شمالی این کاروان‌سرا باقی مانده است.

مسجد چهل‌ستون (حاج آقا علی)

_{منبع عکس:کوچیتا؛ نام عکاس: ناشناس}

«حاج آقا علی زعیم‌ الله» تاجر معروف رفسنجانی در عصر قاجار بود که بناهای متعددی در کرمان چون بازار، کاروان‌سرا، آب‌انبار و مسجد بنا کرد. مسجد چهل‌ستون که به مسجد حاج آقا علی نیز شهرت دارد یکی از یادگارهای او در محدوده بازار کرمان است. این مسجد به سبک مسجد چهل‌ستون شیراز بنا شد و ساخت آن در سال ۱۲۸۶ هجری قمری پایان یافت. بنای این مسجد مشتمل بر سردر، مناره، رواق، صحن، محراب و شبستان می‌شود و بخش‌های الحاقی چون شبستان وسیع در شمال مسجد را در دوران اخیر به آن اضافه کردند.

چهار ستون سنگی نیز به ارتفاع دو متر و قطر ۲۰ سانتی‌متر در شبستان مسجد وجود دارد که طاق‌های گنبدی شبستان را روی آن‌ها نصب کرده‌اند. قسمت داخلی محراب مسجد با مقرنس و گچ‌بری آذین شده است و کتیبه‌ای از کاشی نیز در بالای محراب وجود دارد. سردر بلند کاشی‌کاری مینایی (هفت‌رنگ) با طاق مقرنس‌کاری و دو مناره استوانه‌‌ای شکل و بلند مزین به کاشی‌کاری هفت‌رنگ نیز از جمله تزیینات چشم‌نواز سردر مسجد چهل‌ستون کرمان است. این مسجد در فروردین‌ماه سال ۱۳۴۵ خورشیدی به ثبت ملی رسید.

سرای گلشن

_{منبع عکس: سایت بلد؛ نام عکاس: ناشناس}

سرای گلشن از دیگر اماکن دیدنی‌ اطراف بازار سردار کرمان به شمار می‌آید که در غرب مدرسه و کاروانسرای گنجعلی خان و حدفاصل بازار اختیاری و بازار کفاش‌های کرمان قرار گرفته است. قدمت این بنا که کاربری بازار و کاروان‌سرا داشت، به دوران قاجار برمی‌گردد و از درآمد موقوفه گنجعلی‌ خان و به کوشش تاجری کاشانی به نام «عبدالباقی» در قرن یازدهم هجری قمری ساخته شد.

سرای گلشن شامل دو طبقه می‌شود که طبقه اول آن را ۵۰ باب حجره و طبقه دوم را ۳۷ باب حجره تشکیل می‌دهد. این اثر با ارزش و تاریخی بازار کرمان نیز در اربیهشت سال ۱۳۸۰ خورشیدی به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

چنانچه شما نیز اطلاعات یا تجربه بازدید از بازار سردار کرمان و دیدنی‌های اطراف آن را دارید نیز می‌توانید آن را با ما و سایر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

_{نویسنده: فاطمه حکمت شعار}