قسطنطنیه کجاست و نام قدیم کدام شهر است؟

به دستور کنستانتین اول، پادشاه وقت فرمانروایی روم، «بیزانتیوم» تبدیل به پایتخت شد. بعد از اتمام پادشاهی او و رسیدن قدرت به نفر بعدی، این شهر همچنان پایتخت باقی‌ ماند؛ اما نام آن به «قسطنطنیه» تغییر پیدا کرد.

از نیمه‌های قرن پنجم تا اوایل قرن سیزدهم، قسطنطنیه به‌عنوان بزرگ‌ترین و ثروتمندترین شهر در سراسر اروپا شناخته می‌شد. از جمله دلایل اهمیت آن، بناهای باشکوهی بود که در شهر ساخته شد؛ بناهای تاریخی فرهنگی و جاذبه‌های گردشگری بسیاری که از دوره‌های مختلف تاریخ برجای مانده‌اند. این شهر امروز استانبول نامیده می‌شود و تبدیل به یکی از پربازدیدترین مقاصد گردشگری جهان و جاهای دیدنی ترکیه شده است. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با قسطنطنیه آشنا کنیم.

با قسطنطنیه آشنا شوید:

• قسطنطنیه کجاست؟
• ریشه نام قسطنطنیه
• قسطنطنیه پایتخت کجاست؟
• قسطنطنیه نام قدیمی کجاست؟
• تاریخچه قسطنطنیه
• جاهای دیدنی و آثار تاریخی یادگاری‌های قسطنطنیه

قسطنطنیه کجاست؟

• نام قدیمی شهر: «قسطنطنیه» (Constantinople)
• نام کنونی شهر: «استانبول» (Istanbul)
• سازنده: کنستانتین یکم
• سال ساخت: سال ۳۳۰ میلادی
• دوره‌ها: دوران باستان متاخر تا سده‌های میانی پایانی
• فرهنگ‌ها: روم باستان، بیزانسی
• موقعیت: ترکیه، استانبول (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: istanbulclues.com}

امپراتوری روم باستان از سال‌های ۲۷ قبل از میلاد تا ۴۷۶ بعد از میلاد حکمرانی می‌کرد، این امپراتوری یکی از بزرگ‌ترین و قدرتمندترین امپراتوری‌های تاریخ جهان محسوب می‌شود. قلمرو گسترده‌ این امپراتوری از اروپا تا آفریقا و بخش‌هایی از آسیا را در بر می‌گرفت. امپراتوری روم باستان از جنبه‌های نظامی، سیاسی، فرهنگی و مالی از جایگاه بسیار ویژه و قدرتمندی برخوردار بود. البته قدرت این امپراتوری فقط به‌دلایل اقتصادی و مالی مرتبط نبود؛ بلکه بعضی از وسیع‌ترین و آبادترین شهرهای آن دوره از تاریخ همگی متعلق به امپراتوری روم باستان بودند.

شهرهای رم و قسطنطنیه در دوره‌هایی از تاریخ، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهرهای جهان باستان به‌حساب می‌آمدند. شهر رم از سال ۲۷ قبل از میلاد تا ۳۳۰ پس از میلاد پایتخت امپراتوری روم باستان بود. در حالی که قسطنطنیه یا کنستانتینوپل از سال ۳۳۰ پس از میلاد تا زمان سقوط امپراتوری روم یعنی سال ۱۴۵۳ به‌عنوان پایتخت شناخته می‌شد. بنابراین قسطنطنیه شهری بسیار مهم و کلیدی بود که نقش و جایگاه ویژه‌ای در امپراتوری روم باستان برعهده داشته است.

قسطنطنیه باستان هم‌اکنون استانبول نامیده می‌شود. این شهر به دو بخش اروپایی و آسیایی تقسیم شده است. قسطنطنیه باستان در بخش اروپایی استانبول امروزی قرار دارد. این شهر حلقه ارتباطی آسیای صغیر به اروپای شرقی به شمار می‌رود. در حال حاضر، مراکز تجاری و اداری استانبول در بخش اروپایی قرار دارند. با این حال ۳۰ درصد از جمعیت شهر در بخش آسیایی آن زندگی می‌کنند.

ریشه نام قسطنطنیه

قسطنطنیه عربی ‌شده «کنستانتینوپولیس» به‌معنای شهر کنستانتین است؛ نام پیشین شهر کنونی استانبول که به افتخار قیصر رم، کنستانتین یکم نام‌گذاری شد. این شهر سال‌ها پایتخت امپراتوری روم شرقی بود و در زمانی کمتر از یک قرن؛ آن‌قدر پیشرفته و گسترده شد که حدود یک میلیون نفر شهروند در آن زندگی می‌کردند.

با این حال هر قدرتی روزی به پایان می‌رسد و برای قسطنطنیه هم همین اتفاق افتاد. سال ۱۴۵۳ ترک‌های عثمانی با عبور از دیوارهای بخش غربی قسطنطنیه به این شهر حمله کردند و آن را تحت سلطه خود در آوردند. پس از سرنگونی رومی‌ها و فتح قسطنطنیه به‌دست مسلمانان عثمانی، این شهر اسلامبول (به‌معنای شهر اسلام) خوانده شد؛ اما با گذشت زمان به استانبول تغییر نام پیدا کرد.

_{منبع عکس: dalelturkey.com. عکاس: ناشناس}

بر اساس روایت مشهوری که بسیاری آن را معتبر می‌دانند بیزانسی‌ها این شهر را بنام امروزی آن نمی‌نامیدند؛ اما به‌خاطر ابعاد و اندازه شهر به آن پولیس «Polis» به‌معنای شهر می‌گفتند. برای عبارت «به‌سمت شهر» نیز «is-tin-polin» را استفاده می‌کردند. به اعتقاد برخی ریشه اسم استانبول کنونی هم از همین جا نشات گرفته است.

سردرگمی و اختلاف نظر بر سر اسم این شهر تا دهه ۱۹۲۰ و زمانی که آتاتورک این شهر را رسما استانبول نامید نیز ادامه داشت. در واقع، دهه‌ها طول کشید تا غربی‌ها بالاخره این اسم را به رسمیت بشناسند. حتی در نقشه‌های دهه ۱۹۶۰ نیز در کنار اسم استانبول داخل پرانتز نام کنستانتینوپل نوشته می‌شد. جالب است بدانید که با همه این تغییرات، یونانیان هنوز در نقشه‌ها و علائم راهنما این شهر را کنستانتینوپولیس می‌نامند.

قسطنطنیه پایتخت کجاست؟

قسطنطنیه، در دوره‌ای از تاریخ پایتخت روم باستان بود که امروزه به استانبول و پایتخت فرهنگی کشور ترکیه تبدیل شده است. استانبول بزرگ‌ترین شهر در ترکیه و شهری بین قاره‌ای در اوراسیا به شمار می‌رود. تنگه بسفر (تنگه‌ای که دریای سیاه را به دریای مرمره متصل کرده است) این شهر را به دو بخش اروپایی و آسیایی تقسیم می‌کند.

_{منبع عکس: shutterstock.com. عکاس: ناشناس}

قسطنطنیه نام قدیم کدام شهر است؟

شهر استانبول در طول تاریخ اسامی مختلف داشته است. امروزه همه این شهر ترکیه را با نام استانبول می‌شناسند. برای همین این موضوع موجب سردرگمی ما در مورد نام قسطنطنیه می‌شود؛ چون دیگر جایی بنام قسطنطنیه روی نقشه وجود ندارد. البته کلمه استانبولین «Stanbulin» مدت‌ها در تابلوهای راهنما و نقشه‌ها به چشم می‌خورد؛ اما توسط ترک‌های عثمانی که بسیار مذهبی و معتقد به اسلام بودند، تغییر نام پیدا کرد.

اسلامبول که به‌معنای مرزها و سرحدات اسلام است در اسناد و آثار مکتوب دوره عثمانی و تا زمان از بین رفتن امپراتوری عثمانی در سال ۱۹۲۳ استفاده می‌شد. غربی‌ها همچنان و تا قرن ۲۰ به شیوه رمی‌ها این شهر را کنستانتین می‌نامیدند. با این حال، در قرن ۱۹ اجتماع بزرگ مهاجرهای خارجی که در این شهر زندگی می‌کردند آن را استامبول خواندند. در اسناد تاریخی غربی بارها از این شهر به استامبول یاد شده است.

_{منبع عکس: istanbullocaltourguide.com. عکاس: ناشناس}

تاریخچه قسطنطنیه

بنیانگذار قسطنطنیه کنستانتین یکم (۲۷۴–۳۳۷ میلادی)، نخستین امپراتور روم بود. او مسیحیت را پذیرفت و آن را دین رسمی کشور روم اعلام کرد و کلیسا را با حکومت پیوند داد. وی پس از اینکه بر دشمنان خود پیروز شد، در سال ۳۳۰ دهکده بیزانتیوم (قسطنطنیه) را به‌عنوان پایتخت انتخاب کرد. این دهکده در حاشیه تنگه بسفر قرار داشت و کنستانتین با ساخت بناهای بسیار آن را گسترش داد.

قسطنطنیه یا آن‌طور که در زبان یونانی خوانده می‌شود، کنستانتینوپل، یکی از شهرهای مهم باستان است. این شهر در طول تاریخ پایتخت و مرکز امپراتوری روم باستان، امپراتوری بیزانس روم و پایتخت امپراتوری عثمانی بود و تا سال ۱۹۲۳ این جایگاه را حفظ کرد.

_{منبع عکس: theculturetrip.com. عکاس: ناشناس}

جاهای دیدنی و آثار تاریخی یادگاری‌های قسطنطنیه

ایاصوفیه

• نام اثر تاریخی: «ایاصوفیه» (Hagia Sophia)
• سبک معماری: معماری بیزانسی
• معماران: ایسیدور میلتوس، آنتمیوس ترالس
• محل: محل دفن سلیم دوم، نوربانو سلطان، مراد سوم، انریکو داندولو
• تاریخ افتتاح: ۵۳۷ میلادی
• عملکرد: کلیسا، مسجد، موزه
• آدرس: ترکیه، استانبول، محله اروپایی سلطان احمد، میدان ایاصوفیه، موزه ایاصوفیه (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: civitatis.com. عکاس: ناشناس}

ایاصوفیه امروزی موزه و مسجد است؛ اما این بنا در اصل یک کلیسای باشکوه ارتدوکس بنام حاجیا صوفیا بود و در زمان امپراتوری روم شرقی ساخته شد. ایاصوفیه از دیدنی‌های حیرت‌انگیز استانبول محسوب می‌شود و یکی از با ارزش‌ترین آثار باقی‌مانده از دوران بیزانس به شمار می‌رود.

ساختمان تاریخی ایاصوفیه با عمر ۱۴۰۰ ساله، به‌عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. این اثر در طول تاریخ از جنگ‌های پی‌درپی و سوانح طبیعی مثل زلزله در امان ماند و امروزه به‌عنوان بنایی شگفت‌انگیز و منحصربه‌فرد، از نظر اندازه، معماری و زیبایی شناخته می‌شود.

مسجد ایاصوفیه، به‌عنوان تصویری معروف از استانبول تلقی می‌شود؛ برای همین بسیاری ایاصوفیه را نماد ترکیه می‌دانند. مسجد ایاصوفیه که در منطقه سلطان احمد (مرکز شهر) استانبول قرار دارد، با قبه‌ها و مناره‌های بلندش، در تمام روزهای سال گردشگران را به خود جذب می‌کند.

ایاصوفیه ۱۵۰۰ سال پیش به‌عنوان کلیسای بزرگ امپراتوری بیزانس ساخته شد و به‌مدت هزار سال بزرگ‌ترین کلیسای جامع در جهان به‌حساب می‌آمد (تا زمانی که کلیسای سویل در سال ۱۵۲۰ ساخته شد و این عنوان را از آن خود کرد). این بنا حدود ۹۰۰ سال بعد، با فتح استانبول توسط نیروهای عثمانی، به‌دستور پادشاه عثمانی به مسجد تبدیل شد؛ اما این پایان کار نبود. با روی کار آمدن آتاتورک در ترکیه این کشور به جمهوری ترکیه به‌جای امپراتوری عثمانی تغییر کرد؛ پس از آن، این بنا مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت و به‌عنوان موزه به‌روی عموم مردم بازگشایی شد.

ایاصوفیه بیش از هرچیزی به‌خاطر گنبد عظیم و باشکوهش معروف است؛ زیرا یکی از شاهکارهای معماری تاریخ باستان به‌حساب می‌آید. در ایاصوفیه اتفاقات مهمی رخ داده است که در میان آن‌ها می‌توان به تاج‌گذاری امپراتورهای روم شرقی اشاره کرد.

_{منبع عکس: civitatis.com. عکاس: ناشناس}

معماری ایاصوفیه، توسط آنتیموس ترالسی و اسیدروس میلوتوسی، در سال‌های ۵۳۷ تا ۵۳۲ میلادی انجام شد. ابعاد آن ۷۲ در ۹۱ متر، قطر گنبد ۳۱ متر و ارتفاع گنبد عظیم از سطح زمین، ۵۶ متر است و طوری طراحی شده که انگار در فضا معلق است. این اثر یکی از بارزترین و زیباترین نمونه‌های باقی‌مانده از معماری دوره بیزانس محسوب می‌شود و یکی از با ارزش‌ترین هنرهای موجود در این بنا تزیینات داخلی با موزاییک و ستون‌های مرمر است.

در معماری بنای ایاصوفیه به‌طرز زیبایی ستون‌ها و طاق‌های آن جلوه‌گری می‌کنند. چهار ستون بزرگ که به پای فیل شبیه هستند، گنبد بزرگ ایاصوفیه را نگه داشته‌ است. همچنین، در ساقه گنبد مسجد، ۴۰ پنجره کنار هم قرار دارند که نور آفتاب از آن‌ها به درون بنای ایاصوفیه تابیده می‌شود. از هنرهای موجود در مسجد ایاصوفیه، می‌توان به موزاییک‌های آن اشاره کرد که تصاویری از حضرت عیسی و حضرت مریم را نشان می‌دهد.

آب‌انبار باسیلیکا سیسترن

• نام اثر تاریخی: «آب‌انبار باسیلیکا سیسترن» (Basilica Cistern)
• سبک معماری: معماری بیزانسی، معماری یونان باستان
• محل: تامین آب کاخ قسطنطنیه
• تاریخ افتتاح: سال ۵۶۵ میلادی
• عملکرد: زیرزمین کلیسا، منبع تامین آب کاخ قسطنطنیه، موزه و محلی برای برگزاری فستیوال‌ها
• آدرس: استانبول، منطقه فاتح، محله علمدار، خیابان یرباتان ۱/۳ (مشاهده روی نقشه) 

_{منبع عکس: timeaffluent.co. عکاس: ناشناس}

آب‌انبار باسیلیکا سیسترن، یک سازه زیرزمینی است. در گذشته این سازه بخشی از میدان بزرگ و عمومی شهر قسطنطنیه بود. آب‌انبار باسیلیکا به دستور ژوستینیانوس اول، امپراتور دوران بیزانس ساخته شده است که بین سال‌های ۵۶۵ تا ۵۲۷ میلادی می‌زیست او دستور داد تا در زیر کلیسای باسیلیکا استوا «Stoa Basilica»، یک زیرزمین ساخته شود. در واقع این سازه باشکوه پیش از آن که به سرداب کلیسا تغییر کند، زیرزمینی ساده بود.

باسیلیکا سیسترن بزرگ‌ترین آب‌انبار در بین صدها آب‌انبار زیرزمینی است. در شهر استانبول آب انبارهای زیادی وجود دارند. آب انبار باسیلیکا استانبول، یکی از ساختمان‌های قدیمی و باشکوه پایتخت ترکیه محسوب می‌شود که در بخش جنوب غرب مسجد ایا صوفیه واقع شده است. این آب‌انبار زیر زمینی بسیار بزرگ، بین مردمان ترکیه به «یره باتان سیسترن» معروف است؛ زیرا ستون‌های مرمری بسیاری در آن وجود دارند.

آب‌انبار باسیلیکا، به طول ۱۴۰ متر و عرض ۷۰ متر است. برای رفتن به این آب‌انبار، باید ۵۲ پله به زیر سطح زمین رفت. این مخزن آبی، ۳۳۶ ستون بزرگ را در خود جای داده است و هر یک از ستون‌های مزبور ۹ متر ارتفاع دارند. فاصله این ستون‌ها از یکدیگر ۴٫۸ متر است و ۱۲ ردیف از این ستون‌ها در آب‌انبار باسیلیکا قرار دارد. هر ردیف مزبور، مجموعا دارای ۲۸ ستون است.

_{منبع عکس: booking.com. عکاس: ناشناس}

بسیاری از ستون‌های به‌کار رفته در آب‌انبار باسیلیکا استانبول، از ساختمان‌های قدیمی به این مکان آورده شده است. سرستون‌ها، در بعضی از آن‌ها ویژگی‌های مختلفی دارند. ۹۸ ستون سبکی موسوم به کورینسیان دارند و برخی دیگر سبک دورین را به نمایش می‌گذارند.

آب‌انبار باسیلیکا، دیواره‌های آجری به طول ۴٫۸ متر دارند. کف آب‌انبار باسیلیکا، از آجر فرش شده است و روی آن را با ملاتی از آجر پوشانده‌اند. این آب‌انبار، گنجایش ذخیره آبی در حدود ۱۰۰,۰۰۰ تن را در خود دارد و مساحت کل آن به ۹,۸۰۰ متر مربع می‌رسد.

هیپودرم قسطنطنیه

• نام اثر تاریخی: «هیپودرم قسطنطنیه» (Hippodrome of Constantinople)
• سبک معماری: نئوبیزانسی
• محل: برگزاری مسابقات اسب‌دوانی
• تاریخ افتتاح: حوالی سال ۲۰۳ پس از میلاد
• عملکرد: میدان رو باز
• آدرس: استانبول، میدان سلطان احمد، بین مسجد ایاصوفیه و مسجد آبی (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: istanbul.com. عکاس: ناشناس}

یکی دیگر از بناهای تاریخی که از زمان امپراتوری روم باستان به‌جا مانده، میدان هیپودرم یا سلطان احمد است. هیپودرم یک میدان سر باز و در اصل مرکز برگزاری مسابقات اسب‌دوانی و همین طور نمایش‌ها و فعالیت‌های اجتماعی شهر قسطنطنیه بوده است.

مسابقات اسب‌دوانی و ارابه‌رانی در عصر هلنی و دوران روم باستان از تفریحات محبوب یونانی‌ها بود؛ ویژگی‌ مشترکی که در تمام شهرهای یونانی وجود داشت. هیپودروم در دوره بیزانس مکانی پر جنب‌وجوش برای برگزاری مسابقات اسب‌سواری بود و افراد برای برنده شدن باید هفت دور به دور میدان می‌چرخیدند.

کلمه هیپوس به‌معنای اسب و دروموس به‌معنای میدان است. به همین دلیل در زبان ترکی گاهی این میدان را «آت میدانی» نیز می‌نامند که به‌معنای میدان اسب است.

در این میدان سازه‌های تاریخی مختلفی از دوره‌های تاریخی گوناگون قرار دارد که اوبلیسک تئودوسوس «Obelisk of Theodosius» با نقش و نگارهای هیروگلیف، یکی از چشمگیرترین بناهای آن است؛ سازه‌ای باستانی مربوط به فرعون توتمس سوم که توسط امپراتور تئودوسوس در قرن چهارم بعد از میلاد به اینجا منتقل شد.

ستون سرپنت نیز یکی از بناهای غیر معمول استانبول واقع در میدان هیپودرم است. این ستون مارپیچ که در گذشته نقش سه مار بر بالای آن قرار داشته و خود ستون نیز جواهر نشان بوده است، در حال حاضر تنها نیمه‌ای از آن باقی مانده است. این اثر به‌همراه یک آب‌نمای آلمانی و چند اثر دیگر در میدان هیپودروم استانبول قرار دارد.

اگر شما هم از قسطنطنیه یا استانبول امروزی دیدن کرده‌اید، تجربه‌ خود را با ما و دیگر کاربران کجارو در میان بگذارید.

_{منبع عکس کاور: livescience.com. عکاس: ناشناس}