خطر تخریب، بیخ گوش بزرگترین سنگ نوشته ایران باستان

بی‌توجهی به رسیدگی به مشکلات بیستون، این کتیبه تاریخی را با مخاطرات جدی مواجه کرده است. هر روزی که می‌گذرد، نوشته‌های حک شده روی کتیبه بیستون محوتر می‌شوند؛ با این وجود تاکنون برنامه مشخص و اثر گذاری برای مقابله با این مشکل از سوی مسئولان امر اعلام نشده است؛ این در حالی است که کتیبه بیستون به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین و شاخص‌ترین سنگ‌نوشته‌های جهان، از اهمیت و جایگاه شاخصی برخوردار است.

اهمیت و جایگاه تاریخی بیستون

شواهد تاریخی متعددی از دوره‌های مختلف تاریخی در بیستون وجود دارد. کشف آثاری از دوره‌های تاریخی در بیستون نشان از وجود اقامتگاه‌هایی در دوره‌ پارینه‌سنگی در این محوطه است. همچنین علاقه شاهان به این منطقه تاریخی باعث شده که نقش برجسته‌هایی از دوره‌های مختلف تاریخی در بیستون به یادگار بماند.

نقشه برجسته داریوش در زمان هخامنشی، نقش برجسته هرکول در دوره سلوکی و نقش برجسته‌های اشکانی در زمان مهرداد دوم، در بیستون به یادگار مانده‌اند.

گل سرسبد نقش برجسته‌های بیستون در دل صخره‌های آهکی و در ارتفاعی به بلندی۱۰۰ متر به دستور داریوش پادشاه هخامنشی حک شده است. طول ۶ متری و عرض دو متری این کنده‌کاری‌ها نشان از دستیابی ایرانیان باستان به فناوری‌های کهن است و تصویر تمام قد و داریوش کبیر با قد ۱۷۸ سانتی‌متری نشانی مشخص و عینی از شکوه پادشاهی است که یکی از مهم‌ترین شاهان تاریخ ایران بوده است؛ با این حال، بیستون باوجود اهمیت و جایگاه تاریخی ویژه‌اش امروز با خطر تخریب مواجه شده است.

علت و چرایی مشکل بیستون

در خصوص اینکه مشکل بیستون از کجا ناشی می‌شود و علت آن چیست، گمانه‌زنی‌های زیادی مطرح شده است و هر یک از صاحب‌نظران علتی را برای محو شدن نوشته های بیستون عنوان می‌کنند.

برای اینکه دقیق‌تر از علت تخریب کتیبه بیستون باخبر شویم، با دکتر عبدالرضا مهاجری نژاد، باستان‌شناس و کارشناس میراث فرهنگی تماس گرفتیم. وی ضمن تاکید بر این نکته که علت وقوع مشکل بیستون مسئله وجود آب و نشتی آب به این کتیبه است، از این مسئله سخن گفت که در این سنگ‌نوشته قدیمی نوشته‌ها دارند به مرور محو می‌شوند و گل سنگ و لایه‌های رسوبی روی آن‌ها را می‌گیرد.

 این باستان‌شناس در پاسخ به این پرسش که برای حل این مشکل چه اقدامی می‌توان انجام داد، گفت:

برای عبور از این مشکل در سال‌های گذشته راه‌حل‌هایی ارائه شده و متخصصانی از کشورهای آلمان و ایتالیا راهکارهایی برای حل این مشکل داده‌اند تا جلوی نفوذ آب گرفته شود و مسئله محو شدن نوشته‌ها متوقف شود.

دکتر مهاجری نژاد در پاسخ به این پرسش که اگر مشکل بیستون نشت آب به این کتیبه است، چرا جلوی نفوذ آب به این سنگ نوشته را نمی‌گیرند، گفت:

 قطع کردن آب می‌تواند مسائل جانبی و فنی دیگری را به وجود آورد. باید به این مسئله توجه داشت که آب از چه نقطه‌ای قطع شود تا مسائل و مشکلاتی را در آینده ایجاد نکند.

 وی افزود:

همچنین باید کانالی در نظر گرفته شود تا در فاصله ۱۰ متری تا ۲۰ متری بیستون آب انحراف پیدا کند و در واقع باید به‌شکل اصولی جلوی ورود آب به کتیبه گرفته شود.

این باستان‌شناس در پاسخ به این پرسش که اگر اقدامی برای حل مشکل بیستون صورت نگیرد چه اتفاقی برای این کتیبه می‌افتد، گفت:

با تداوم شرایط کنونی کتیبه بیستون، در طول زمان اندک اندک از بین خواهد رفت.

با نظر به این مسئله که تاکنون وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی، برنامه مشخص و مدونی را برای حل مشکل بیستون اعلام و منتشر نکرده است، نمی‌توان لااقل در کوتاه مدت به حل مشکل ورود و نشت آب به این کتیبه باستانی امید داشت. در چنین شرایطی فرهنگ‌دوستان ناچار هستند ذره ذره محو شدن نوشته های بیستون را به تماشا بنشینند، به امید آنکه روزی وزارت میراث فرهنگی اقدامی مناسب و کارشناسی شده برای حل این مشکل در نظر بگیرد.

نظر شما در خصوص رویکرد مناسب برای رفع مشکل بیستون چیست؟ عملکرد وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای حفاظت و مرمت آثار باستانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟