مناطق آزاد ایران | لیست مناطق آزاد تجاری ایران + تاریخچه شکل گیری
منطقه آزاد تجاری- صنعتی محدوده‌ای محافظت شده از خاک کشور است که به‌منظور سهولت سرمایه‌گذاری در آن و رونق اقتصادی کشور، برخی از قوانین سرزمین اصلی را ندارد.
مناطق آزاد ایران با توجه به نوع فعالیت به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هرکدام عملکرد مربوط به خود را دارند. از جمله مناطق آزاد می‌توان به منطقه آزاد تجاری، منطقه آزاد صنعتی، منطقه آزاد تجاری- صنعتی، منطقه آزاد گمركی، منطقه آزاد گردشگری، منطقه آزاد شركت‌ها، منطقه پردازش صادرات، منطقه ممتاز صادراتی و منطقه ویژه اقتصادی اشاره کرد.
طبق قانون به‌منظور سرعت در انجام امور زیربنایی، ایجاد شغل، تنظیم بازار کالا، ایجاد ارتباطات اقتصادی با کشورهای همسایه، بالا بردن ضریب امنیت اقتصادی کشور و منطقه، افزایش میزان تولید و صادرات کشور، ارائه بهتر خدمات عمومی و در یک کلمه عمران و آبادانی کشور، به دولت اجازه داده شده است که مناطق آزادی تجاری - صنعتی را راه‌اندازی کند.
در ایران هفت منطقه آزاد تجاری- صنعتی کیش، قشم، چابهار، انزلی، ارس، اروند و ماکو فعالیت می‌کنند که در این مقاله از کجارو شما را بیشتر با آن‌ها آشنا می‌کنیم.
مناطق آزاد ایران:
- منطقه آزاد کیش
- منطقه آزاد قشم
- منطقه آزاد چابهار
- منطقه آزاد انزلی
- منطقه آزاد ارس
- منطقه آزاد اروند
- منطقه آزاد ماکو
منطقه آزاد کیش
منبع عکس: epe.ir
جزیره کیش با مساحتی حدود ۹۱ کیلومتر مربع، دومین جزیره بزرگ خلیج فارس بعد از جزیره قشم است. این جزیره بخشی از استان هرمزگان محسوب می‌شود که فاصله کوتاهی با بندرعباس و امارات متحده عربی دارد. جزیره کیش به‌دلیل موقعیت قرارگیری، طبیعت زیبا، آب و هوای دلپذیر و امکانات خدماتی و تفریحی که دارد از مهم‌ترین مناطق گردشگری ایران شناخته می‌شود.
نخستین منطقه آزاد تجاری ایران در جزیره کیش از سال ۱۳۴۸ فعالیت خود را آغاز کرد. این جزیره از گذشته‌های دور سابقه فعالیت بازرگانی داشته و مرکز ارتباط سه منطقه ایران، هندوستان و بین‌النهرین بوده است. اکنون این منطقه آزاد در زمینه‌های تجهیزات برقی و الکتریکی، پوشاک، مواد غذایی و دارویی، تولیدات شیمیایی و سلولوزی و حفاری مشغول به فعالیت است.
درمجموع می‌توان گفت اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی کیش، توسعه صنعت گردشگری، امور بانکداری، خدمات فرهنگی و رفاهی، توسعه صنایع پیشرفته، خدمات پزشکی برون‌مرزی، صنایع الکترونیکی، خدمات پشتیبان نفت و همچنین قابلیت ایجاد بورس‌های مالی صنایع نفت و گاز و تبدیل شدن به مرکزی در زمینه نمایشگاه‌ها و همایش‌های داخلی و بین‌المللی است.
منبع عکس: eghtesaad24.ir
مزایای منطقه آزاد کیش به شرح زیر است:
- جاهای دیدنی کیش مانند امکانات تفریحی- رفاهی و برخورداری از طبیعتی زیبا و سواحل آرام
- برخورداری از امتیاز جغرافیایی و آب و هوای نسبتا مناسب در منطقه خلیج فارس
- دسترسی به آبراههای آزاد جهانی
- دسترسی به نیروی کار از ملیت‌های مختلف بدون نیاز به اخذ ویزا
- موقعیت ویژه و نزدیکی به مناطق نفت‌خیز عسلویه
- امکان خرده فروشی کالا برای اتباع ایرانی و خارجی
- برخورداری از منبع انرژی گاز به‌صورت مستقل از سرزمین اصلی
- برخورداری از ایرلاین مستقل و خطوط کشتیرانی با امکان حمل خودرو
- سطح بالای امنیت و آرامش اجتماعی و پایین بودن سطح ناهنجاری اجتماعی
- وجود امکانات حمل و نقل درون‌شهری
- کنترل تقریبی آلاینده‌های زیست محیطی
- وجود بندرگاه
- دسترسی و نزدیکی به بنادر و شهرهای بین‌المللی منطقه مانند دبی، شارجه، منامه و دوحه
منطقه آزاد قشم
مننبع عکس: qfanews.ir
جزیره قشم با مساحتی بالغ بر ۱۴۰۰ کیلومتر مربع به‌عنوان بزرگترین جزیره خلیج فارس شناخته می‌شود و فاصله کوتاه ۳۷ کیلومتری تا بندرعباس دارد. این جزیره در شمال تنگه هرمز واقع شده است و به‌دلیل قرار گرفتن در مسیر راه‌های دریایی خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند از موقعیت مکانی ویژه‌ای بهره می‌برد. جزیره قشم شاهد ارتباط تمامی خطوط کشتیرانی کشورهای پیرامون خلیج فارس و بخش وسیعی از خطوط هوایی شرق و غرب است و نقش بسزایی در تجارت و بازرگانی دارد.
در سال ۱۳۶۹ منطقه آزاد تجاری- صنعتی قشم در محدوده‌ای به مساحت ۳۰۰ کیلومتر مربع، به‌منظور برقراری عدالت اجتماعی و توازن امکانات و خدمات در کشور و ارتقای شاخص‌های توسعه هرمزگان، با دستور مجلس فعالیت خود را آغاز کرد. اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی قشم، توسعه و گسترش صنعت ترانزیت و حمل و نقل، گسترش تجارت و خدمات تجاری، صنایع انرژی‌بر، صنایع بیوتکنولوژیک و منابع دریایی، صنایع گردشگری، شیلات و صید صنعتی، خدمات پشتیبان نفت و ایجاد پارک‌های ملی انرژی است.
منبع عکس: ilna.news
مزایای منطقه آزاد قشم به شرح زیر است:
- دسترسی به آبراههای بین‌المللی و و قرار گرفتن در مسیر كشتیرانی بین‌المللی
- دسترسی به بازار ایران و بازارهای خاورمیانه، قفقاز و آسیای مرکزی
- سواحل عمیق و مناسب برای احداث اسکله‌های بارگیری کشتی‌های با ظرفیت بالا
- قرارگیری در مرکز بازار انرژی جهان و برخورداری از ذخایر عظیم نفت و گاز
- سهولت رفت و آمد، به‌دلیل فاصله نزدیک تا بندرعباس از طريق خطوط راه‌آهن و فرودگاه بین‌المللی آن
- جاهای دیدنی قشم و ظرفیت‌های بالای سیاحتی، تفریحی و گردشگری مانند جنگل های دریایی حرا و سواحل جنوبی
- برخورداری از ۲۶۰ کیلومتر ساحل و زمین فراوان برای گسترش فعالیت‌های صنعتی و تجاری به‌عنوان بزرگترین جزیره خلیج فارس
- ظرفیت بالا در زمینه پرورش آبزیان دریایی
- ثبات سیاسی و اجتماعی و سابقه فعالیت بازرگانی
- وجود نیروی کار ماهر و غیرماهر و قوانین ساده برای استخدام
منطقه آزاد چابهار
منبع عکس: cfzo.ir
چابهار در جنوب شرقی ایران و در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد و اولین بندر ایران است که به آب‌های دریای عمان راه دارد. چابهار به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و داشتن دو بندر مهم شهید بهشتی و شهید کلانتری، به‌عنوان دالان ترانزیتی شمال- جنوب و شرق -غرب شناخته می‌شود. همچنین داشتن طبیعت بکر و زیبا، این شهر را به یکی از مقاصد گردشگری تبدیل کرده است.
طی مصوبه هیئت وزیران، منطقه آزاد تجاری- صنعتی چابهار در سال ۱۳۷۰، در زمینی به مساحت ۱۴۰ کیلومتر مربع و در شرق خلیج چابهار فعالیت خود را آغاز کرد. این منطقه در زمین‌های شرق اسکله شهید کلانتری واقع شده است و هفت کیلومتر تا شهر چابهار فاصله دارد. اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی چابهار، ایجاد اشتغال، افزایش نقش کشور در محور ترانزیتی آسیای میانه و افغانستان، ارتقای عملکرد و تبدیل به قطب تجاری شرق کشور، سایت نگهداری کالاهای استراتژیک، خوشه صنایع غذایی، قطب سوم خودروسازی کشور، کسب درآمد ارزی از طریق صادرات، تجارت و ترانزیت کالا و همچنین گسترش تولیدات مبتنی بر اقتصاد دریامحور و خدمات حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات (ICT) است.
منبع عکس: cfzo.ir
مزایای منطقه آزاد چابهار به شرح زیر است:
- موقعیت جغرافیایی مناسب به جهت قرار گرفتن در کنار آب‌های آزاد و اتصال به خشكی
- آسان‌ترین مسیر دسترسی به بازارهای آسیای میانه و افغانستان
- پل ارتباطی کشورهای آسیای میانه و جنوب شرق آسیا برای ورود به بازارهای جهانی
- قرار گرفتن در مسیر تجاری بین خاورمیانه و آفریقا
- گشایش اعتبار مستقیم از طریق بانک‌های منطقه
- پایین بودن قیمت سوخت‌‌های فسیلی و دسترسی آسان به آن
- نزدیکی به مراکز بین‌المللی ساخت و تعمیر کشتی
- گشایش اعتبار مستقیم از طریق بانک‌های منطقه
- عمق زياد آب‌های ساحلی و برخورداری از دو اسکله با قابلیت پهلوگیری کشتی‌های با ظرفیت بالا
- قرار گرفتن در مسیر جنوبی‌ترین دالان ارتباطی شرق- غرب دنیا
- قابلیت نگهداری کالاها در انبارهای موجود
- تخفیف ویژه برای واردکنندگان کالا از طریق گمرک چابهار به داخل کشور به استناد مصوبه هیئت وزیران
- بهره‌مندی از نیروی کار ارزان و تخصصی
منطقه آزاد انزلی
منبع عکس: freena.ir
شهر انزلی مهم‌ترین بندر شمال ایران است که در حاشیه جنوب غربی دریای خزر و در استان گیلان قرار دارد. این شهر به سبب داشتن آب و هوای معتدل و طبیعت بی‌نظیری که دارد به یکی از مناطق گردشگری تبدیل شده است. موقیت قرارگیری بندر انزلی باعث شده تا نقش قابل‌توجهی در انتقال و ترانزیت کالا میان کشورهای آسیای شرقی و اروپا داشته باشد.
با توجه به این ظرفیت‌ها، در سال ۱۳۸۴ منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی در محدوده‌ای به مساحت ۳۲ کیلومتر مربع خشکی و ۴۰ کیلومتر مربع آبی فعالیت خود را آغاز کرد. این بندر مجهز به ۱۰ اسکله مکانیزه است که درمجموع ظرفیت ۵۰ هزار تن بار را دارد. در سال ۱۳۹۳ محدوه این منطقه آزاد به حدود ۸۶ کیلومتر مربع افزایش یافت. اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی توسعه صنعت حمل و نقل، تجارت و خدمات تجاری، گسترش صنعت گردشگری و همچنین صنایع فرآوری و کشاورزی و صنایع پاک است.
منبع عکس: tasnimnews.com
مزایای منطقه آزاد انزلی به شرح زیر است:
- قرارگیری در دالان بین‌المللی شمال- جنوب که از طریق ایران و روسیه، کشورهای حاشیه خلیج فارس و آسیای شرقی را به اروپا ارتباط می‌دهد.
- همسایگی با بنادر آستراخان و لاگان روسیه، کرسنودسک ترکمنستان، اکتائو قزاقستان و باکو آذربایجان
- دسترسی آسان به بازار مصرفی سرزمین اصلی
- نزدیکی به بزرگترین ذخایر نفت و گاز دریای خزر
- دسترسی آسان به بازار مصرفی اتحادیه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS)
- برخورداری از زیرساخت حمل و نقل دریایی، هوایی، جاده‌ای و ریلی
- دسترسی آسان به بازارهای کشورهای حاشیه خلیج فارس و آسیای شرقی و کشورهای منطقه CIS و اروپایی
- سرعت قابل توجه در صدور مجوزها و ثبت شرکت
- واگذاری غرفه در فضای نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا در منطقه به فعالان اقتصادی این منطقه
- پرداخت هزینه‌های تبلیغاتی برای تولیدکنندگان غرفه‌های تجارت منطقه
- برخورداری از آب و هوای مطبوع و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی انزلی و پتانسیل بالا در زمینه گردشگری
منطقه آزاد ارس
منبع عکس: visitiran.ir
از مناطق مهم برای تجارت و ترانزیت جهانی، منطقه ارس را می‌توان نام برد که از گذشته تاکنون مورد توجه بسیاری از تاجران قاره آسیا و اروپا بوده است. همچنین ظرفیت‌های منحصربه‌فرد طبیعی و جغرافیایی، چشمه‌های آب معدنی و جذابیت‌های تاریخی و فرهنگی آن را به یک جاذبه گردشگری تبدیل کرده است.
در سال ۱۳۸۴ منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس به مرکزیت شهرستان جلفا، در مساحتی بالغ بر ۹۷ کیلومتر مربع، با تصویب مجلس شورای اسلامی فعالیت خود را آغاز کرد. مساحت این منطقه در سال ۱۳۸۷ به ۵۱۰ کیلومتر مربع افزایش یافت. از اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس، گسترش تجارت و خدمات تجاری، توسعه صنعت حمل و نقل، کشاورزی و دامپروی، صنایع پاک و تسهیلات درمانی و فوق درمانی و فعالیت‌های گردشگری را می‌توان مطرح کرد.
منبع عکس: borna.news
مزایای منطقه آزاد ارس به شرح زیر است:
- موقعیت جغرافیایی مناسب و قرار گرفتن در مرز مشترک با سه کشور
- نزدیک بودن از لحاظ تاریخی و مبادلات فرهنگی با کشورهای همجوار
- نزدیکی به تبریز به‌عنوان یکی از قطب‌های صنعتی کشور
- تنوع محیط‌های طبیعی و بکر بودن آن‌ها
- برخورداری از سواحل رود ارس
- دسترسی به منابع معدنی سنگ‌های ساختمانی در شهرهای همجوار و کشورهای همسایه
- دسترسی به منابع انرژی و قرار داشتن در مسیر ترانزیت انرژی
- وجود نهادهای تحقیقاتی و دانشگاهی
- بهره‌گیری از امکانات زیرساختی، شریان‌های ارتباطی جاده‌ای، ریلی، هوایی
- بهره‌گیری از زیرساخت‌های مخابراتی
- دسترسی به نیروی كار فراوان و مستعد
- وجود مزایای قانونی به‌واسطه تاسیس منطقه آزاد
منطقه آزاد اروند
منبع عکس: mojnews.com
استان خوزستان به‌دلیل داشتن مرز زمینی و آبی با کشورهای همسایه ایران، خط ساحلی گسترده، داشتن منابع وسیع نفت، داشتن رودهای خروشان و دشت‌های کشاورزی و همچنین مزایای ترانزیتی ویژه از جمله حمل و نقل ترکیبی، اسکله‌های مجهز و زیرساخت انبارداری و گمرکی ظرفیت‌های زیادی در زمینه‌های گردشگری، صنعت، کشاورزی و تجارت دارد.
منطقه آزاد تجاری- صنعتی اروند در سال ۱۳۸۳ با مساحتی بالغ بر ۳۷۰ کیلومتر مربع در جنوب غرب استان خوزستان فعالیت خود را آغاز کرد. این منطقه با کشورهای عراق و کویت همسایه است و در محل تلاقی رودخانه‌های اروند و کارون قرار دارد. از اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی اروند توسعه صنایع گردشگری، صنایع شیلاتی و کشاورزی، صنایع پاک، صنایع سنگین، صنایع و تاسیسات دریایی و پشتیبانی از صنایع نفت و پتروشیمی، تقویت ظرفیت‌های ترانزیتی و خدمات تجاری را می‌توان نام برد.
منبع عکس: ntaryan.com
مزایای منطقه آزاد اروند به شرح زیر است:
- وجود صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی پیشرفته و صنایع سنگین فولاد در منطقه
- وجود صنایع دریایی با قابلیت ساخت سکوهای سنگین در بندر خرمشهر
- دسترسی آسان به بازارهای مصرفی کشورهای همسایه مانند عراق و کشورهای حوزه خلیج فارس
- برخورداری از مزيت حمل و نقل ترکیبی با وجود امکانات مطلوب حمل و نقل جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی
- امکانات ترانزیت کالا میان کشورهای حاشیه خلیج فارس، کشورهای حوزه قفقاز و آسیای میانه
- دسترسی به رود کارون به‌عنوان تنها رود قابل کشتیرانی ایران
- اسکله‌های بندری مجهز و مکانیزه
- حاصلخیز بودن خاک حاشیه رودخانه‌های منطقه به‌منظور گسترش تولیدات کشاورزی
- امكان به‌کارگیری نیروی انسانی ماهر و ارزان از ملیت‌های مختلف
- برخورداری از امكانات و تاسیسات زیربنایی صنعتی و شهری
- برخورداری از انرژی‌های مبتنی بر نفت و برق‌آبی در منطقه به‌عنوان پیش نیازهای توسعه صنعتی
- قرار گرفتن در مسیر کریدور ترانزیتی کشور به‌عنوان کریدور شمال- جنوب غربی
منطقه آزاد ماکو
منبع عکس: eghtesaad24.ir
شهرستان ماکو به‌دلیل همسایگی باکشورهای ترکیه، عراق و آذربایجان از گذشته یکی از مهم‌ترین مناطق بازرگانی ایران شناخته می‌شد. این شهر تاریخی در شمال غربی کشور واقع شده است و به‌دلیل داشتن زیرساخت‌های توسعه و نزدیکی به تبریز ظرفیت و اهمیت بالایی دارد.
منطقه آزاد تجاری- صنعتی ماکو در سال ۱۳۸۹ با مساحتی بالغ بر ۵,۰۰۰ کیلومتر مربع به بهره‌برداری رسید که در حال حاضر بزرگترین منطقه آزاد جهان شناخته می‌شود. این منطقه آزاد ۱۴۰ کیلومتر مرز مشترک آبی با آذربایجان و ۱۳۰ کیلومتر مرز آبی و خشکی با ترکیه دارد. از اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی ماکو می‌توان به گسترش خدمات تجاری و ترانزیتی، صنایع گردشگری و اکوتوریسم، صنایع فرآوری و کشاورزی و همچنین توسعه واحدهای بزرگ کشت و صنعت و انتقال فناوری‌های نو به منطقه اشاره کرد.
منبع عکس: borna.news
مزایای منطقه آزاد ماکو به شرح زیر است:
- دسترسی آسان به بازار مصرفی کشورهای منطقه CIS
- وجود مرز تجاری بازرگان به‌عنوان بزرگترین مرز زمینی کشور و دروازه اروپا
- طبیعت بکر و زیبا و ظرفیت‌های گردشگری متعدد
- امکان به‌کارگیری زیرساخت‌های حمل و نقل ترکیبی کشور
- برخورداری از اراضی حاصلخیز کشاورزی و امکان سرمایه‌گذاری در آن‌ها
- امکانات زیربنایی مناسب و قوانین حمایتی
- ترانزیت آسان کالا میان اروپا و آسیا به‌سبب وجود ظرفیت و زیرساخت
- آب و هوای متعادل و دسترسی مناسب به منابع آبی ارزان
- امكان به‌کارگیری نیروی کار متخصص و ارزان
منطقه آزاد چیست؟
منبع عکس: iribnews.ir
مناطق آزاد محدوده‌های مشخص از یک کشور محسوب می‌شوند که از محدوده قانونی، اداری و فیزیكی تاسیسات گمركی آن کشور خارج هستند و از رعایت برخی مقررات آن کشور معاف شده‌اند. این مناطق معمولا در نزدیکی بنادر قرار دارند و تجارت از آن‌ها به سراسر جهان آزاد است. در این مناطق ورود و خروج کالا، سرمایه و نیروی کار متخصص به آسانی و بدون نیاز به پرداخت مالیات، سود و عوارض گمرکی امکان‌پذیر است. این مناطق با توجه به شرایط مطرح شده و با بهره‌گیری از تسهیلات، حذف تشریفات ارزی، رفع محدودیت‌های صادراتی و... به پیشرفت و توسعه کشور مورد نظر کمک می‌کنند.
این مناطق زیر نظر سازمان مناطق آزاد تجاری- صنعتی و بر اساس قوانین خاص خود فعالیت می‌کنند.
تاریخچه شکل‌گیری مناطق آزاد ایران
در سال‌های نخستین دهه ۱۳۳۰ مشکلاتی مانند تسهیلات بندری و تاسیسات مورد نیاز برای نگهداری از کالاهای وارد شده به کشور، موجب احساس نیاز برای به وجود آمدن این‌گونه مناطق شد. این موضوع باعث ایجاد یک انبار نگهداری کالا در خرمشهر شد تا اینکه بعد از گذشت ۱۰ سال و در سال ۱۳۴۰، موضوع شکل‌گیری مناطق آزاد دوباره مطرح شد و بستر شکل‌گیری اولین مرکز جهانگردی در جزایر کیش و مینو به وجود آمد. بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸، با توجه به تنها ماده مصوب شورای انقلاب، کیش از پرداخت عوارض گمرکی و حق انحصار و ثبت سفارش در مورد کالاهای وارداتی معاف شد. در برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، سیاست توسعه صادرات مورد توجه قرار گرفت و به همین منظور ایجاد مناطق آزاد به‌عنوان یکی از راه‌های افزایش صادرات غیر نفتی در تبصره ۱۹ برنامه اول توسعه مطرح شد. نداشتن قانون مشخص برای اداره مناطق آزاد از مشکلات این تبصره بود و مناطق آزاد کیش، قشم و چابهار، در سال‌های ۱۳۶۸، ۱۳۶۹ و ۱۳۷۰ بدون داشتن هیچ قانونی فعالیت خود را آغاز کردند.
با تشکیل دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد در سال ۱۳۷۱، قانون «چگونگی تشکیل و اداره مناطق آزاد تجاری- صنعتی ایران» در سال ۱۳۷۲ به تصویب رسید و با توجه به آن، مناطق دیگری به مجموعه مناطق آزاد اضافه شدند. با توجه به این قانون علاوه بر تولید و صادرات کالاهای صنعتی، اهداف دیگری مانند اشتغال سالم و مولد، سرمایه‌گذاری و افزایش درآمد عمومی، حضور فعال در بازارهای جهانی و توسعه منطقه‌ای برای مناطق آزاد کشور در نظر گرفته شد. یادآوری می‌شود که با تشکیل شورای عالی مناطق آزاد، بخش بزرگی از مقررات و آیین‌نامه‌های اجرایی مناطق آزاد، در سال ۱۳۷۳ تهیه و به تصویب شورای عالی رسید.
منبع عکس: mrsabt.com
در این مقاله شما را با مناطق آزاد ایران و محورهای فعالیت‌شان آشنا کردیم. اگر درمورد این مناطق اطلاعاتی در اختیار دارید، آن را در در بخش نظرات با کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.
منبع عکس کاور: cabinetoffice.ir
دیدگاه