ایذه از شهرهای خوزستان در قسمت جنوب غربی ایران است. ایذه، شهری است که بخش بزرگی از تاریخ ایران را در خود نهفته دارد. وجود سنگنبشتههای دوره عیلام در این شهر نشاندهنده باستانی بودن شهر است. ایذه از لحاظ آب و هوا منطقهای گرمسیری محسوب میشود به همین دلیل معمولا بهعنوان مرکز نشین و پایتخت زمستانی بختیاریها انتخاب میشد و یکی از مراکز زمستانی عشایر بود.
با ایذه بیشتر آشنا شوید:
درباره ایذه
عکس از گوگلمپ (عکاس: e k)
شهرستان ایذه با مساحت ۴۰۳۵ کیلومتر مربع در شمال شرقی استان خوزستان قرار گرفته است. این شهرستان از شمال به استان چهارمحالوبختیاری و از شمال غرب به شهرستان مسجد سلیمان محدود است. جمعیت شهرستان ایذه طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰، برابر با ۵۳۰۱۶۲ نفر بوده است. ایذه در میانه کوهستان با آب و هوائی معتدل و طبیعتی سرسبز واقع است و استعداد فراوانی برای کشاورزی دارد. رودخانههای فرعی فراوانی در اين شهرستان جاری است كه از آن جمله میتوان رودخانههای آب زرك، آب سرحوض، آب سوسن، آب شلا و... را نام برد.
انواع فرآوردههای دامی و لبنی از جمله توليدات بخش دامداری شهرستان بوده و دام و فرآوردههای دامی از محصولات صادراتی اين منطقه محسوب میشوند. مهمترين منابع آبی شهرستان ایذه را رودخانهها تشكيل میدهند؛ رودخانههای فرعی فراوانی در اين شهرستان جاری است كه از آن جمله میتوان رودخانههای آب زرک، آب سرحوض، آب سوسن، آب شلا و... را نام برد.
ایذه در حال حاضر شهری بختیاری نشین است و گویش مردم آن شهر لری بختیاری است. مردم شهر ایذه بختیاری هستند و آداب و رسوم بختیاریها در این شهر بسیار پررنگ است و توانستهاند بخشی از این رسوم را حفظ کنند. آداب و رسوم مربوط به عروسی و عزا در فرهنگ بختیاری در این شهر، پررنگتر از شهرهای دیگر بختیاری است.
تاریخچه ایذه
عکس از گوگلمپ (عکاس: مرتضی برجسته)
ایذه از روزگاران گذشته تا به امروز، نامهای مختلفی داشته است. این عناوین عبارت از: ایزج، ایذه، مال امیر، هستند. برخی همچون یاقوت حموی در معجم البلدان نیز ایذه را همان انزان دانسته اند. ایذه در اکثر منابع دوره اسلامی، با نام ایذج ذکر شده است.در کتیبههای نقش برجسته های اشکفت سلمان که مربوط به دوره عیلام است. نام ایذه آپاپیر یا آجاپیر ذکر شده است. در دوره هخامنشی نیز این شهر بازمانده عیلامیان بود و با عنوان الیمایی خوانده میشد.
از دوره پارتها در این مکان نیز نشانههایی دیده میشود که میتوان محوطه شمی را نام برد که مجسمه مفرغی مرد شمی از آثار آن است. شهر در دوره ساسانی با نام ایذه معروف بود و با ورود اسلام به ایران ایذه خوانده شد. در دوره حاکمیت اتابکان لر بزرگ، ایذه بهعنوان مرکز نشین و پایتخت حکومت بختیاری شناخته شد. ایذه در دوره حاکمیت بختیاری تبدیل به مال امیر شد و در بین مردم گسترش پیدا کرد سرانجام در زمان پهلوی دوباره نام ایذه بر سر زبانها افتاد و تا امروز تداوم یافته است.
آداب و رسوم مردم ایذه
عکس از وبسایت marsin.ir (عکاس: نامشخص)
ایذه منطقهای بختیارینشین است و مردم آن از طوایف بختیاری هستند. بنابراین مطابق آداب و رسوم بختیاری زندگی میکنند. مردم این شهر در مراسمهای عروسی و عزاداری خود رسوم بختیاری را اجرا میکنند. در مراسم عروسی از چوببازی و دستمالبازی و در مراسم عزا از آواز حزنانگیز گاگریو (بخوان و گریه کن) و ساز چپ که مخصوص بختیاریها است، استفاده میکنند.
لباسهای اکثر مردم لباسهای بختیاری است که در مردان بهشکل و نام چوقا و شلوار دبیت، کلاه خسروانی و گیوه است. و زنان نیز لباسهای مخصوص خود را دارند که کلاهی به نام لچک و روسری به نام مینا میپوشند و لباسی بلند و چاکدار و دامنی پرچین در زیر آن میپوشند که رنگهایی شاد و دلنشین دارند.
صنایع دستی ایذه
مردم این شهر دارای صنایع دستی مربوط به این قومیت هستند. قالیهای بختیاری با نقشهایی چون بز کوهی، کب،و گل و بوته در این شهر بافته میشود. همچنین از صنایع دیگر میتوان به گلیمبافی، نمدمالی، گیوهدوزی، چوقابافی، شیر سنگی تراشی و... اشاره کرد.
عکس از شبکه اطلاعرسانی دانا (عکاس: نامشخص)
جاهای دیدنی ایذه
قدمت باستانی شهر ایذه سبب شده است که آثار تاریخی بسیاری در شهر وجود داشته باشد. نقش برجسته شاهسوار از دوره عیلام قدیم به جا مانده که آثار بسیاری را در خود جای داده است. موضوع این نقش برجسته بارعام دادن یکی از شاهان است. نقش برجسته خونگ اژدر که به خونگ نوروزی نیز شهرت دارد یکی دیگر از آثار معروف شهر ایذه است.
از دوره عیلام نو نیز سنگنگاره کول فرح بر جای مانده است که در ۷ کیلومتری شمال شرق ایذه قرار دارد. در این مکان کتیبههایی به خط میخی وجود دارند که در کنار نقش برجستههایی که مربوط به مراسمات مهمانی و مذهبی هستند، قرار گرفتهاند. همچنین اشکفت سلمان در جنوب غرب ایذه دارای چهار نقش برجسته است که مربوط به خاندانهای سلطنتی است.
عکس از گوگلمپ (عکاس: Eh San)
خونگ اژدر، خونگ کمالوند و قلعه کژدمک در ارتفاعات خونگاژدر قلعهای از لاشه سنگ، ساروج و خشت با تاقهای هلالی و سنگی واقع شده که در این ناحیه به «قلعه کژدمک» معروف است. این قلعه در دوره ساسانی متروک شده است. اما شهر ایذه در دوره ساسانی نیز جزی شهرهای آباد بوده و منابع تاریخی این دوره چنین چیزی را اثبات میکنند. از دیگر جاهای دیدنی ایذه پل ایذج است که جنس آن از ملاط و ساروج بوده و روی بستر رودخانهای خشک بنا شده است. دشت سرسبز سوسن نیز از دیگر جاذبههای دیدنی شهر است.
آتشکدهای در شهر ایذه است که مربوط به دوره ساسانی بوده و تا دوره عباسیان نیز فروزان بوده است و گردشگران بسیاری از آن دیدن میکنند.شهر ایذه بهدلیل کثرت جمعیت بختیاریها و بهعنوان مرکز نشین حاکمیت بختیاری دارای بردگوریهای بسیار زیادی است .علاوه بر این شهر ایذه دارای مناطق توریستی خاص بسیاری است که میتوان به منطقه توریستی تفریحی گلزار، منطقه تفریحی زراس، منطقه تفریحی کوه سفید و سد کارون سه و پارک جنگلی بلوط اشاره کرد.
نویسنده: زهرا آذرنیوش
عکسهای گالری از ویکیمدیا، گوگل مپ و Unsplash؛ عکاسان: فرید عطار، امید مقدسی، علی ارجمندی، عارف فراهانی