کوه خواجه کوهی با معماری شگفت‌انگیز در دشت سیستان که تنها پدیده طبیعی این منطقه محسوب می‌شود در صف انتظار برای ثبت جهانی است.
کوه خواجه که با نام های کوخ رستم و کوه اوشیدا نیز شهرت دارد در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی شهر زابل قرار گرفته است. اوشیدا در زبان پارسی میانه به معنی ابدی است. این کوه شکلی ذوزنقه‌ای داشته و در نزد سه دین اسلام، مسیحیت و زرتشت مقدس است کوه خواجه از سنگ‌های بازالت سیاه رنگ تشکیل شده و ارتفاع آن از سطح دریا ۶۰۹ متر است. کوه خواجه مانند جزیره‌ای در میان تالاب هامون قرار دارد.
در اطراف این کوه تعداد زیادی آثار تاریخی و باستانی از دوران ساسانیان، اشکانیان و بقایای اماکن اسلامی و معبد بودایی باقی‌مانده‌است. این کوه نام خود را از آرامگاه خواجه مهدی گرفته که یکی از دوستداران خاندان علوی بود و مزارش بر فراز این کوه واقع شده است. خواجه غلطان، کوه نور، کوه موعود و کوه باطنی از دیگر اسامی است که این کوه به آن نام‌ها، نامیده شده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان گفت:
نقاشی‌های مکشوفه کوه خواجه یادآور اتفاق های کهن سیستان است.
دکتر عیسی ابراهیم زاده در این مورد اضافه کرد: کاخ کوه خواجه بسیار مجلل و مزین به نقاشی های دیواری، گچ‌بربی، نقوش برجسته گلی و گچی متنوع گوناگون بوده است. وی اکثر آثار این منطقه را از بین رفته دانست و اضافه کرد تنها با باستان‌شناسی است که گاهی نمونه‌هایی از این آثار به دست می‌آمد. این نقاشی‌های دیواری روایتگر داستانها و وقایعی است که در زمان‌های استقرار در آن محل به وقوع پیوسته‌اند. وی نقاشی‌های کوه خواجه را مربوط به سه مرحله دانسته است که آثار باقی مانده آن می‌تواند در حل مسائلی چون چگونگی گسترش نفوذ هنر ایرانی، تدوین و تاریخ هنر نقاشی و به‌خصوص نقاشی دیواری در ایران کمک کند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان گفت:
با توجه به ظرفیتهای موجود در حوزه سیستان در زمینه گردشگری زیارتی، این حوزه می‌تواند به‌عنوان یک پتانسیل بسیار با ارزش در این زمینه مطرح باشد.
دکتر جلال‌زایی با اشاره به قداست، محبوبیت و اهمیت کوه خواجه برای باورمندان و هموطنان زرتشتی و به‌ویژه پارسیان هندوستان که قرنها پیش از ایران کوچ کرده‌اند ازظرفیت گردشگری زیارتی به‌عنوان بازاری بی‌همتا برای جذب مسافران خارجی یاد کرد. وی با بیان اینکه برای جذب گردشگران خارجی باید زیرساختهای مناسب اقامتی در منطقه فراهم شود، گفت:
برای این منظور در منطقه قلعه نو در حال برنامه‌ریزی به‌منظور آماده‌سازی و استاندارد سازی هستیم تا بتوانیم فضایی شایسته برای اقامت چند روزه گردشگران در منطقه سیستان را فراهم کنیم.
مدیر پایگاه کوه خواجه بر اهمیت این کوه در مطالعات تاریخی و باستان‌شناسی تاکید و تصریح کرد: این ویژگی کوه خواجه موجب شده تا پژوهشگران زیادی از سراسر دنیا به کوه خواجه توجه کنند.به منظور ایجاد شرایط ثبت جهانی این مجموعه، فصل دوم مطالعات با حضور پژوهشگران ایرانی و ایتالیایی در حال انجام است. دکتر رافائل بیشونه سرپرست گروه مستند نگاری کهن‌دژ کوه خواجه نیز با اشاره به اینکه مطالعات باید بدون حفاری و با اسکن بناهای مختلف آن صورت گیرد، گفت:
کار مطالعاتی با دو روش اسکن لیزر و فتوگرامتری انجام می‌شود تا در آینده زمینه مرمت کوه فراهم شود.
کوه خواجه یکی از مهم‌ترین محوطه‌های تاریخی قبل از اسلام است که در شرق کشور و در شمال سیستان و بلوچستان یوده و در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
منبع عکس کاور:CHN
دیدگاه