گردشگری مجازی و فرصت های پیش روی ایرانیان

اگر نیم قرن پیش از کسی می‌پرسیدیم که آیا می‌توان ظرف چند ثانیه محل‌های اقامت را در فلان نقطه دنیا رزرو کرد و بلیط هواپیما را در خانه سفارش داد، احتمالا با تعجب فرد مخاطب مواجه می‌شدیم. اما این موضوع عجیب نیم قرن پیش، به یکی از متداولترین فعالیت‌های مردم روزگار ما تبدل شده است. روزگاری که به عصر دیجیتال (Digital age) مک لوهانی شناخته می‌شود و دنیای صفر و یک‌ها، همان انقلاب آلوین تافلر را که در موج سوم نوید می‌داد، پیش از ورود به هزاره سوم میلادی برای انسان‌ها به ارمغان آورد. انقلابی که از آن به انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) یاد می‌شود. انقلاب مذکور را باید از انقلاب صنعتی شدن بشر در قرن هجدهم میلادی نیز با ارزش تر و موثرتر دانست. انقلاب فناوری اطلاعات، سبک زندگی بشر را در هزاره سوم به‌طور کلی دگرگون کرد و فرصت‌ها و چالش‌های فراوانی را پیش روی انسان عصر مدرن قرار داد.

امروزه، همه ارکان زندگی بشر امروزی، به دنیای دیجیتالی پیوند خورده و این پیوند میمون، در کنار مضراتی که برای سبک زندگی دیجیتالی مردمان روزگار ما از دنیای پلی استیشن‌ها و اعتیادهای فیسبوکی و سلفی‌های اینستاگرامی داشته، فواید بسیاری را نیز به‌همراه داشته است. یکی از مهم‌ترین فوایدی که فناوری اطلاعات برای تسهیل ارتباطات و تسریع تبادل اطلاعات داشت، خلق دهکده جهانی بود. دهکده جهانی که امروزه با آن روبه‌رو هستیم، به معنی کامل کلمه، یک دهکده بین‌المللی است که جادوی پهنه جهانی وب (WWW)، واقعیت افزوده (Augmented Reality) و واقعیت مجازی (Virtual  Reality) دنیا را به مدد گوشی های هوشمند، با چند کلیک به تسخیر ساکنانش درآورده است.

گردشگری مجازی (Virtual Tourism)، یکی از بارزترین اثرات بی‌بدیل فناوری اطلاعات در سبک زندگی بشر امروزی به شمار می‌رود که تاثیر روزافزون آن بر اقتصاد و فرهنگ جهانی، قابل تامل است. صنعت گردشگری مجازی، کاربران جامعه اطلاعاتی هزاره سوم را با قابلیت‌های اطلاع‌رسانی و جست وجویی متنوعی مجهز کرده که این توانمندی‌های بکر، فرصت‌های بی‌نظیری را در اختیار کاربران ۲.۵ میلیارد نفری فضای مجازی قرار داده است.

اکنون، به مدد دنیای دهکده جهانی مک لوهانی و با اتکا به ابزار دیجیتالی، می‌توان از هر نقطه دنیا، به مشاهده آنلاین و ۳ بعدی هر مقصد گردشگری موردعلاقه در جهان پرداخت و با چند کلیک، بلیط هواپیما و موزه و سینما و تور گردشگری را رزرو کرد. این‌ها، ظرفیت‌های کارآفرینی دیجیتالی را در دنیا گسترش داد و سبب بروز روش‌ها و شیوه‌هایی در مدیریت صنعت خدمات در عرصه گردشگری جهان شد. 

در کنار گردشگری مجازی، دیگر بخش های فناوری اطلاعات مانند تجارت الکترونیک و بانکداری اینترنتی بسیار توسعه یافت و اکنون، بالندگی گردشگری مجازی بدون اتکا به نهاده‌های این ۲ بخش راهبردی، تقریبا غیرممکن است. در فضای اقتصاد مشارکتی و خرد جمعی امروز دنیای فناوری، شاهد خلق استارت‌آپ‌هایی هستیم که در عرصه گردشگری مجازی و کارآفرینی اینترنتی در حال شکل‌گیری هستند. این شکل‌گیری، چه در ابعاد بین‌المللی و چه ملی (در کشور خودمان)، ظرفیت‌های بسیاری را در عرصه اشتغال‌زایی و رشد و گسترش صنایع میان‌رشته‌ای به وجود آورد که کشور جوان ما نیز باید از این ظرفیت‌ها در راستای توسعه اقتصاد مقاومتی خود استفاده کند.

انقلاب گردشگری مجازی

دنیا شاهد انقلابی در عرصه گردشگری مجازی است. خیلی از مقاصد گردشگری دنیا، توسط پرتال‌های وب یا کلیپ‌های ویدئویی منتشر شده در فضای مجازی، توسط کاربران شناخته و ارزیابی می‌شود. مانند سرزمین نیوزلند که مدیون سه گانه ارباب حلقه‌ها شد یا ده‌ها پایتخت اروپایی که توسط سیستم آنلاین هواپیمایی ارزان‌قیمت ریان‌ایر ایرلند، میلیون‌ها گردشگر را به خودجذب می‌کند. گردشگری مجازی، تاثیر زیادی روی بخش‌های دیگر اقتصاد، فرهنگ، روابط، صنعت گردشگری سنتی و حتی خریدوفروش داشته است. شمار کاربرانی که هرساله از پرتال‌های مشاوره گردشگری مانند tripadvisor تا سایت‌های رزرواسیون معتبر مانند booking.com‌ و hotel.com استفاده می‌کنند، در حال افزایش است. امروزه کمتر کسی به‌صورت سنتی هتل رزرو می‌کند یا بلیط هواپیما می‌خرد. فین‌ایر فنلاند، اکنون به شما امکان می‌دهد تا قبل از خرید بلیط، سبک غذا، شیوه و نوع سرویس‌دهی داخل کابین را انتخاب کنید.

حتی نوآوری‌های جدید در دنیای گردشگری مانند Airbnb.com که فرصت پیداکردن هتل‌های ارزان‌قیمت را در سراسر جهان فراهم می‌کند تا پرتال‌های میزبانی رایگان مانند couchsurfing.com، همه و همه تکاپوی ممتاز گردشگری مجازی را در این عرصه نشان می‌دهد.  گردشگری مجازی، موجی را همانند جنبش اجتماعی خودعکس (سلفی) به راه انداخته است و آن، موج eventبازی در عصر معاصر است. پرتال‌هایی مانند Internations.org، یکی از محفل‌های تعریف و راه‌اندازی رویدادهای شهری و استانی در اقصی نقاط جهان است که میلیون‌ها مخاطب را با خود همراه کرده است و در ایران نیز، طرفدارانی دارد.

تقریبا کمتر گردشگری را در دنیا می‌توان پیدا کرد که سواد داشته باشد و به قولی، کاربر آنلاین باشد، اما پیش از سفر، پرتال‌های اینترنتی معروف را برای بررسی مقصدهای گردشگری در کشور مورد نظر بررسی نکند یا نظرات دیگر کاربران را درباره اماکن گردشگری کشور مقصد، دریافت یا جست‌وجو نکند.

دیجیتالی شدن، امروزه یک فرهنگ و یک فرصت و از همه مهم‌تر، به‌عنوان reputation برندهای گردشگری در دنیای پررقابت کنونی بدل شده است.  همه در هر عرصه‌ای دوست دارند فرصت‌های دیجیتالی را برای مشتریان و مخاطبان خود فراهم کنند و در رقابت تنگاتنگ کارآفرینی دیجیتالی (Digital Entrepreneurship)، گوی سبقت را از رقبا بربایند. وقتی بیش از ۲ میلیارد کاربر اینترنت و بیش از ۳۰ میلیون پرتال اینترنت فعال وجود دارد، برترین رسانه تاریخ بشر که همان رسانه وب است، بستری فرصت‌آْفرین را برای همه طرف‌ها ایجاد می‌کند که باید به اهمیت آن و نحوه استفاده حداکثری آن، آگاه بود. باید از مدل‌های موفق در کسب و کار گردشگری مجازی امروز دنیا استفاده کرد تا بتوان قابلیت‌های گردشگری اقلیم چهار فصل ایران را به بهترین وجه ممکن در این رسانه پرمخاطب مالتی مدیا، به شایسته‌ترین نحو معرفی کرد.

ایرانی‌ها و فرصت‌های مجازی  گردشگری

ما ایرانی‌ها در فضای مجازی با ۴۰ میلیون مخاطب و تولید محتوای گسترده و حضور فعال در شبکه‌های اجتماعی موبایلی و غیرموبایلی از تلگرام و فیسبوک گرفته تا اینستاگرام و توییتر، یکی از فعال‌ترین کاربران فضای مجازی را تشکیل می‌دهیم. در چند سال اخیر، این لشکر چندمیلیونی، حضور فعالی در شبکه‌های اجتماعی مرتبط با سفر، تفریح و گردشگری داشته که فواید زیادی را در به اشتراک گذاشتن اطلاعات با گردشگران علاقه‌مند به سفر به ایران به ارمغان آورده است. اکنون در پرتال میزبانی رایگان اینترنت معروف به CS که بیش از ۱۰ میلیون عضو دارد، ایرانیان حضور فعال داشته و event‌های بسیاری هر روز و هر هفته و هر ماه توسط کاربران ایرانی در شهرهای مختلف ترتیب و برگزار می‌شود. همچنین در پرتال‌های دیگر گردشگری جهانی مانند InterNations، حضور ایرانیان بسیار پررنگ بوده و متخصصان و علاقه‌مندان به گردشگری در تبادل اطلاعات تخصصی، فعالانه عمل می‌کنند.

شمار فزاینده صفحاتی که در شبکه‌های اجتماعی توسط ایرانیان برای معرفی ظرفیت‌ها و قابلیت‌های گردشگری ایران و تبادل اطلاعات با مشتاقان سفر به ایران انجام می‌شود، خود رسانه و موسسه تبلیغاتی رایگان و گسترده را برای صنعت گردشگری ایران خلق کرده است که فرصت‌آْفرین است. ظرفیتی که این صفحات در معرفی گردشگری ایران به غربی‌ها و شرقی‌ها ایجاد می‌کنند، کمتر از اثربخشی برپایی غرفه ۶ میلیون یورویی در نمایشگاه‌های معتبر بین‌المللی (اکسپو میلان ۲۰۱۵) گردشگری نیست. فقط یک LIKE‌ و یک COMMENT و یک SHARE ‌ یا RETWITT‌ کافی است تا تصویری از ایران و نوشته‌ای در این حوزه توسط کاربران شبکه‌های اجتماعی جهانی شود و به اطلاع لحظه‌ای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان برسد.

آیا این ظرفیت را در رسانه‌های مکتوب شاهد هستیم؟‌ خیر. پس باید از ظرفیت حضور ایرانیان در فضای مجازی برای اطلاع‌رسانی فرصت‌های گردشگری ایران استفاده شود و رسانه‌ها و حتی پرتال‌های رسمی گردشگری ایران مانند موزه‌ها، کاخ‌ها و پرتال‌های استانی، این ظرفیت‌های مجازی را معرفی کنند. حضور فعالانه ایرانیان در معرفی فرصت‌های گردشگری ایران در اینترنت، سفیران دیجیتالی گردشگری ایران را سازمان‌دهی می‌کند که تاثیر بسزایی در رونق گردشگری ایران در سال‌های پسا تحریم خواهد داشت. دورانی که باید ظرف یک دهه، ۲۵ میلیون گردشگر را به خود جذب کند.

پیشنهاد می‌کنیم فعالان دولتی حوزه گردشگری کشور، صفحات اجتماعی رسمی و غیر رسمی ایرانیان در معرفی ظرفیت‌های گردشگری ایران  را در شبکه‌های اجتماعی معرفی کنند و مطالب خود را نیز به‌طور گسترده در این صفحات و شبکه‌ها، به اشتراک بگذارند. ظرفیت‌سازی شبکه‌های اجتماعی در فرصت‌سازی مولد صنعت گردشگری ایران نباید ساده انگاشته شده و اهمیت آن باید جدی گرفته شود. هزاران گردشگر خارجی که از طریق این صفحات اجتماعی توسط ایرانیان آنلاین برای سفر به ایران کسب اطلاع می‌کنند، اکنون منابع reliable‌ و در واقع valid برای عاشقان سفر به اقلیم ایران هستند.

قبلا در پرتال کجارو، بارها به موضوع تشویق سفر به ایران در شبکه‌های اجتماعی اشاره کردیم. تاکید کردیم که فعالان دولتی صنعت گردشگری ایران، باید برای بالندگی ظرفیت‌های صنعت گردشگری کشورمان در فضای مجازی بیشتر بکوشند. اینجا نیز دوباره این قضیه تکرار می‌شود که فرصت‌آفرینی در فضای گردشگری مجازی ایران نباید فراموش شود. نباید شاهد عدم به‌روزرسانی پرتال‌های رسمی گردشگری ایران در فضای مجازی باشیم. وقتی گردشگری به ایران سفر می‌کند، باید اپلیکیشن‌های چند زبانه گردشگری ایران را در اختیار داشته باشد. نباید در دانشگاه‌های ایران که ایرانگردی و جهانگردی و مدیریت گردشگری تدریس می‌شود، دروس مربوط به گردشگری مجازی و استراتژی‌های مدیریت و راه‌اندازی استارت‌آپ (Start-Up)های گردشگری مورد غفلت واقع شود. باید همه فارغ‌التحصیلان مقاطع ارشد و دکترای گردشگری و جغرافیا و برنامه‌ریزی توریسم و امثالهم، با جدیدترین فناوری‌ها و خلاقیت‌ها در عرصه خدمات گردشگری مجازی آشنا شوند و پایان نامه‌های این عرصه، مملو ازایده‌های نوین و بومی‌سازی‌شده موفق‌ترین روش‌های گردشگری مجازی دنیا باشند.

سخن آخر

ظرف ۱۰ سال آینده بر اساس آرمان‌های چشم‌انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی و همچنین برنامه ششم توسعه ۵ ساله ایران، بیش از ۲۵ میلیون گردشگر و ۳۶ میلیارد دلار درآمد ارزی باید از طریق  گردشگری برای کشور حاصل شود. در بودجه سال ۹۵، بیش از ۶۶ هزار میلیارد تومان از درآمدهای کشور به درآمدهای نفتی وابسته است. گردشگری مجازی و توسعه گردشگری روستایی، ورزشی و پزشکی ایران، این قابلیت را دارد که سهم بودجه آینده ایران را از دلارهای سیاه، به صفر درصد برساند. این مهم را باید از طریق بهادادن به گردشگری مجازی ایران و ترغیب گردشگران به سفر به‌جای‌جای ایران محقق کرد. همه دستگاه‌های کشور در دولت الکترونیک باید برای خلق این حماسه بزرگ در عرصه گردشگری ایران بسیج شوند. ما اکنون  به عزم ملی نیاز داریم.

این پیام آشکار به کسانی است که قصد فعالیت در عرصه گردشگری ایران را دارند:

گردشگری مجازی (e-tourism) را در کسب و کار خود جدی بگیرید. . .

تهیه شده در کجارو