۲۰ بنای تاریخی روم باستان در کشور ایتالیا

بناهای تاریخی روم باستان قدمتی دوهزار ساله دارند. برخی از بقایای روم باستان هنوز در مرحله حفاری و کاوش بوده و به ثبت جهانی نرسیده‌اند. آثار تاریخی امپراتوری روم، تنها به ایتالیا تعلق ندارد. ده‌ها اثر تاریخی رومیان باستان، خارج از خاک ایتالیا قرار دارد.

کشورهای آلمان، فرانسه، کروات، تونس، اردن، لبنان و ترکیه میزبان باشکوه‌ترین آثار تاریخی روم باستان هستند؛ اما در این مقاله، بناهای باستانی روم در ایتالیا را معرفی خواهیم کرد. گردشگران علاقه‌مند به تاریخ می‌توانند در دل آن سفر کنند و دوست‌داران گردشگری سیاه با ورود به شهرهای سوخته و پنهان شده در زیر گدازه‌های آتشفشان و شهر مردگان می‌توانند، به ماجراجویی بپردازند. در ادامه با همراهی کجارو، سری به بناهای باستانی روم بزنید.

آثار تاریخی به‌جای مانده از روم باستان که در ایتالیا قرار دارند: 

• داموس اوریا، کاخ طلایی نرون (Domus Aurea)
• اوستیا آنتیکا (Ostia Antica)
• جاده ویا آپیا (Via Appia)
• کولوسئوم یا آمفی‌تئاتر فلاوین (Colosseum)
• تئاتر مارسلوس (Theatre of Marcellus)
• پانتئون معبد رومی (Pantheon Rome)
• سیرکوس ماکسیموس (Circus Maximus)
• حمام‌های دیوکلسین (Baths of Diocletian)
• فروم روم، میدان مرکز شهر (Roman Forum)
• هرکولانیوم (Herculaneum)
• پومپئی (Pompeii)
• ویلای آدریانا یا هادریان (Villa Adriana)
• نورا (Ancient City of Nora)
• موزه آرا پاسیس (The Ara Pacis Museum)
• توره آنونزیاتا (Torre Annunziata)
• استابیا (Stabia)
• ایکلانوم (Aeclanum)
• وال دی تمپلی (Valle dei Templi)
• ساسی دی ماترا (Sassi di Matera)
• ویلا د کوینتلی (Villa dei Quintili)

داموس اوریا، کاخ طلایی نرون (Domus Aurea)

• موقعیت: شهر رم
• قدمت: بین سال‌های ۶۴ و ۶۸ پس از میلاد
• میراث جهانی یونسکو

مجموعه بزرگ «داموس اوریا» (خانه طلا)، تقریبا در بین سال‌های ۶۴ و ۶۸ پس از میلاد و در زمان امپراتور «نرون» (Nero) ساخته شده است. پس از آتش‌سوزی بزرگ شهر رم در سال ۶۴ میلادی که گفته می‌شود امپراتور وقت در آن نقش داشت، نرون دستور ساخت کاخی بزرگ بر تپه باستانی «پالاتین» (Palatine) را داد که هیچ پادشاه یا امپراتوری نظیر آن را ندیده بود.

این کاخ با عظمت بخشی از برنامه نرون در ساخت شهر جدید «نروپلیس» (Neropolis)، یا شهر نرون بود که در قلب رم واقع شده است. برای بازدید از خانه طلا، کلاه ایمنی به سر داشته باشید و وارد راه زیرزمینی شوید تا از ۳۰۰ اتاق کاخ دیدن کنید. گفتنی است که با عینک‌های سه‌بعدی می‌توانید شکل بازسازی شده خانه طلا را ببینید و سفری مجازی به این کاخ با عظمت در دوران امپراتور نرون داشته باشید.

در سال ۱۹۹۹ میلادی پس از ۲۰ سال بازسازی این جاذبه روم باستان به روی مردم دوباره گشوده شد. هنگام مرمت این بنا، اتاقی مخفی کشف شد که دیوارنگاره‌های زیادی را در خود جای داده است. داموس اوریا در نزدیکی «کولوسئوم» یا آمفی‌تئاتر فلاوین (Colosseum)، قرار دارد.

اوستیا آنتیکا (Ostia Antica) 

• موقعیت: شهر اوستیا
• قدمت: سال ۶۲۰ قبل از میلاد
• میراث جهانی یونسکو

اوستیا آنتیکا یک سایت فوق‌العاده برجسته روم باستان است، بناهای تاریخی شهر بندری باستانی به‌خوبی در این مکان حفظ شده‌اند. در گذشته بندر اوستیا تنها دلیل رشد و شکوفایی رم بود. این شهر باستانی در دهانه رود «تیبر» واقع شده و نیم ساعت با قطار از کولوسئوم و مرکز رم فاصله دارد.

اوستیا به شهر «پومپئی» (Pompeii) ایتالیا، که به شهر سوخته شهرت یافته، شباهت زیادی دارد. وارد شهر شوید و در خیابان مرکزی باستانی قدم بزنید و آمفی‌تئاتر رومی را تماشا کنید. در سمت شرق آن گرمابه‌هایی وجود دارد که امروزه «حمام‌های نپتون» (Neptune Baths) نامیده می‌شوند و در کف آن موزاییک‌هایی با تصاویر خدای دریا به کار رفته است. بناهایی مانند معابد رومیان و انبارها، کمپ‌های نظامی، معابد الهه‌های مختلف، میدان شهر، دادگاه، ساختمان‌ها و صومعه اوستیا را می‌توانید از نزدیک مشاهده کنید.

گفتنی است که صومعه اوستیا، قدیمی‌ترین عبادتگاه یهودیان در اروپا محسوب می‌شود. قدمت این شهر به ۶۲۰ قبل از میلاد باز می‌گردد و در سال ۴۰۰ قبل از میلاد، رومیان اوستیا آن را تصرف کردند. بازدید از موزه شهر را فراموش نکنید تا آثار هنری و تندیس‌های باستانی را ببینید. به اوستیا آنتیکا سفر کنید و در یک شهر واقعی رومی متعلق به دو هزار سال پیش که سالم باقی مانده است به کاوش بپردازید.

جاده ویا آپیا (Via Appia) 

• موقعیت: شهر رم
• قدمت: ۳۱۲ سال قبل از میلاد
• میراث جهانی یونسکو

جاده ویا آپیا مسیری تاریخی است که قدمت آن به ۳۱۲ سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد. یک ضرب المثل انگلیسی می‌گوید، همه راه ها به رم ختم می‌شوند و طبق این مثل، جاده باستانی آپیا نیز به رم ختم می‌شود. آپیا از سمت جنوب به روم باستان وصل می‌شود. در گذشته این مسیر برای اهداف نظامی و جمع آوری مالیات از منطقه‌های اطراف کاربرد داشت.

این مسیر باستانی از سمت جنوب «دیوارهای اورلیان روم» (Aurelian Walls of Rome) شروع می‌شود و تا شهر ساحلی بریندیسی» (Brindisi) امتداد دارد. برای دیدن آثار باستانی رومیان، بهتر است در تورهای دوچرخه‌سواری شرکت کنید و یک روز با گردش در این مسیر، با روش‌های ساخت جاده و بناهای دیگر توسط رومیان آشنا شوید.

در امتداد جاده ساختار برج مانندی خواهید دید که به‌شکل هرم ساخته شده است و در کنار آن، خانه‌ای کوچک با سقف هرمی قرار دارد. در این مکان «مقبره گتا» (Tomb of Geta) پسر کوچک امپراتور روم «سپتیمیوس سوروس» (Septimius Severus)، قرار گرفته است. حمام‌های کاراکالا یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین حمام رومیان است که در این مسیر خواهید دید. حمام‌های کاراکالا در دوران باستان، یکی از عجایب هفت‌گانه روم محسوب می‌شد. گفتنی است که در قرن ۲۰ میلادی در شمال غرب این حمام مهم، بزرگ‌ترین معبد روم در زیرزمین کشف شد که متعلق به خدای رومی «میتراس» (Mithras) بوده است.

خاکسترخانه آگوستوس فریدمن (Columbarium of Augustus’ Freedmen)، اتاقی با سقف گنبدی است و تقریبا خاکستر سه‌هزار نفر را در دیواره‌هایش جا داده و کتیبه‌های زیادی در دیوارهای این دخمه باقی مانده است. این مکان تاریخی امروزه به رستوران کوچکی در کنار خاکسترها و کتیبه‌ها تبدیل شده است. بناهای باستانی بی‌شماری در این جاده تاریخی صف کشیده‌اند که توصیف هر یک در این مقاله نمی گنجد و تنها برخی از بناهای رومی را نام می‌بریم: 

• کلیسای سنت نروس و آشیلوس | Church of Sts. Nereus and Achilleus
• دیوار سروین |  The Servian Wall
• بزرگ‌ترین مجموعه گورستان‌های زیرزمینی  سنت کالیستو |  Catacombs of St. Callixtus
• گورستان و کلیسای سنت سباستین | Catacombs and Basilica of St. Sebastian 
• خاکسترخانه و دخمه آگوستوس فریدمن |  Columbarium of Augustus’ Freedmen  
• دخمه زیرزمینی مردگان یهودی ویگنا راندانینی | Jewish Catacombs in Vigna Randanini 
• مجموعه یادبود ماکسنتیوس |  Complex of Maxentius 
• خانه رومی معروف به نمازخانه اصحاب کهف |  Oratory of the Seven Sleepers 
• آرامگاه سیسیلا متلا و قلعه کاتانی |  Mausoleum of Caecila Metella and Caetani Castle 

کولوسئوم یا آمفی‌تئاتر فلاوین (Colosseum)

• موقعیت: شهر رم
• قدمت: ۷۲ تا ۸۰ پس از میلاد
• میراث جهانی یونسکو

کولوسئوم در بین سال‌های ۷۲ تا ۸۰ پس از میلاد، توسط امپراتور تیتوس فلاویوس وسپاسیانوس ساخته شد. با شنیدن آثار باستانی رومیان بدون شک اولین اثری که در ذهن افراد ظاهر می‌شود این آمفی‌تئاتر بزرگ است. شکل و طراحی کولوسئوم به نماد شهر رم و بقایای روم باستان تبدیل شده است.

هرچند هزینه ورود به داخل این بنا زیاد است، فضای داخلی کولوسئوم به‌قدری باشکوه است که ارزش بازدید دارد. آمفی‌تئاتر فلاوین می‌تواند میزبان ۵۰,۰۰۰ تا ۸۰,۰۰۰ تماشاگر باشد. کولوسئوم، بزرگ‌ترین آمفی‌تئاتر جهان است که در ۳ طبقه بیضی شکل ساخته شده است و برای نمایش انواع برنامه‌های تفریحی کاربرد دارد. جنگ خونین گلادیاتورها، نبرد قهرمانان، جنگ با حیوانات و نمایش ماشین‌آلات جنگی در این مکان برگزار می‌شد.

می‌توان گفت هیچ ساختار دیگری مانند کولوسئوم وجود ندارد که بتواند عظمت، شکوه و معماری روم باستان را نشان دهد. امکان بازدید از زیرزمین و راهروهایی که گلادیاتورها آماده نبرد می‌شدند و همچنین بازدید از طبقه‌های بالا برای گردشگری فراهم شده است. این موزه لوازم جنگی و آثار دستی را نگه می‌دارد و اطلاعات زیادی در اختیار گردشگران قرار می‌دهد تا در مورد تاریخ این بنای شگفت‌انگیز رومیان بیشتر بدانید. جالب است بدانید کولوسئوم رم یکی از عجایب هفت‌گانه جدید دنیا محسوب می‌شود.

تئاتر مارسلوس (Theatre of Marcellus) 

• موقعیت: شهر رم
• قدمت: قرن ۱۳ قبل از میلاد
• میراث جهانی یونسکو

تئاتر مارسلوس یکی از مهم‌ترین استادیوم‌های تئاتر رو باز روم باستان است که توسط ژولیو سزار زمین آن آماده ساخت شد؛ اما قبل از شروع ساخت‌وساز سزار کشته شد. بنابراین کار ساخت تئاتر توسط امپراتور آگوستوس ادامه یافت. تئاتر مارسلوس در قرن ۱۳ قبل از میلاد توسط امپراتور افتتاح شد. آگوستوس نام برادرزاده خود را بر این مکان گذاشت که «مارکوس کلادیوس مارسلوس» (Marcus Claudius Marcellus) نام داشت و در جوانی بر اثر یک بیماری واگیر در ایتالیا فوت کرد.

به این بنای باستانی کمتر پرداخته شده و گردشگران اطلاعات کمی درباره آن دارند. استادیوم مارسلوس در نزدیکی «بنای یادبود ویکتور امانوئل» (Monument of Victor Emmanuel) با نمای سفید در محله یهودی‌نشین گتو قرار دارد. این بنای باستانی قدیمی‌ترین تئاتر رومیان است؛ به خاطر همین قدمت، گردشگران نمی‌توانند از فضای درونی بازدید کنند.

با قدم زدن در اطراف بنای باستانی می‌توانید معماری بی‌نظیری را شاهد باشید، ستون‌های سبک دوریک کنگره‌دار، گرد و ستون‌هایی با سبک ایونیک که شیاردار بوده و مثل شاخ قوچ پیچیده است. گفتنی است که از سنگ‌های به کار رفته در بخشی از این بنا، برای ساخت آثار دیگر استفاده شده است. گردشگران اغلب تصاویر آمفی‌تئاتر فلاوین را با تئاتر مارسلوس اشتباه می‌گیرند.

 معبد رومی پانتئون (Pantheon Rome)

• موقعیت: شهر رم
• قدمت: سال ۲۵ قبل از میلاد
• میراث جهانی یونسکو

پانتئون روم، یکی از بهترین بناهای به‌خوبی حفظ شده روم باستان در جهان است که برای تمام خدایان روم ساخته شد. قدمت این اثر عظیم به سال ۲۵ قبل از میلاد می‌رسد؛ اما در سال ۸۰ میلادی در آتش ‌سوزی بزرگ رم، این بنا آسیب دید و ساختار کنونی در سال ۱۲۵ میلادی در طول حکومت «امپراتور هادریان» (Emperor Hadrian) کامل شد.

پانتئون یک سایت باشکوه در مرکز رم است. این سازه بزرگ دارای یک تالار و سقف گرد و گنبدی با قطر ۴۳ متر است در مرکز و بالاترین قسمت آن حفره دایره شکلی وجود دارد که از بتن و فلز ذوب ‌شده ساخته شده است و در حقیقت، یک شاهکار بزرگ معماری مهندسی به شمار می‌رود.

گفتنی است که این معبد بزرگ روم باستان، یکی از قدیمی‌ترین کلیساهای جهان بوده و تا قرن ۱۵ میلادی بزرگ‌ترین گنبد جهان به شمار می رفت. امروزه نه از لحاظ اندازه، بلکه به خاطر بتن غیر مسلح و نداشتن پایه حمایتی در نگهداری از گنبد، این معبد بزرگ‌ترین گنبد جهان را دارد. پس از تماشای شکوه معبد رومی،  سری به آرامگاه نقاش ایتالیایی «رافائل» (Raphael) و پادشاه «ویکتور امانوئل» (Victor Emmanuel) بزنید.

سیرکوس ماکسیموس (Circus Maximus)

• موقعیت: شهر رم
• قدمت: قرن ۶ قبل از میلاد
• میراث جهانی یونسکو

«سیرکوس ماکسیموس» بزرگ‌ترین استادیوم ورزشی در روم باستان بود. بقایای این بنای تاریخی را در نزدیکی کولوسئوم خواهید یافت. این استادیوم بزرگ ۶۲۱ متر طول و ۱۱۸ متر عرض داشت و میزبان ۲۵۰,۰۰۰ تماشاگر بود. مردم برای تماشای مسابقات ارابه‌های جنگی یا مراسم‌های مذهبی در این مکان جمع می‌شدند.

در مراحل اولیه ساخت، سکوهای چوبی به کار رفته بود و بعدها رومیان تغییراتی در این بنا دادند و از سنگ‌های مرمری استفاده کردند. استادیوم سیرکوس ماکسیموس در گذر از حوادث آتش سوزی و سیل به مرور زمان تخریب شد و امروزه به یک پارک عمومی تبدیل شده است. در دوران قرون وسطی، قلعه برج دیدبانی روی خرابه‌های استادیوم بنا شد که آثارش را می‌توانید مشاهده کنید.

قدمت استادیوم به قرن ۶ قبل از میلاد می‌رسد و تا سال ۵۴۹ میلادی، مسابقات در این میدان برگزار می‌شد. در میان زمین مسابقه باستانی قدم بزنید و منظره‌های زیبای تپه پالاتین و آثار باستانی به جا مانده را تماشا کنید. گفتنی است که امروزه در این پارک عمومی برنامه‌های هنری و فرهنگی در حال اجرا است.

حمام‌های دیوکلسین (Baths of Diocletian)

• موقعیت: شهر رم
• قدمت: بین سال‌های ۲۹۸ تا ۳۰۶ پس از میلاد
• میراث جهانی یونسکو

حمام‌های دیوکلسین، مجموعه باستانی رومیان است که در بین سال‌های ۲۹۸ تا ۳۰۶ پس از میلاد در منطقه وسیعی ساخته شده‌ است. حمام نقش مهمی در زندگی رومیان باستان داشت. منازل مانند امروز حمام نداشتند و مردم از خدمات عمومی استفاده می‌کردند. در حقیقت، حمام‌ها مکانی برای گرفتن اطلاعات نیز به شمار می‌رفتند. گفتنی است که حمام‌های دیوکلسین در مرکز رم واقع شده و در نزدیکی «ایستگاه راه‌آهن ترمینی» (Termini Station) قرار دارد.

حاکم یا امپراتور جدید با ساخت مجموعه جدیدی از حمام‌ها می‌توانست در میان مردم شهرت و محبوبیت کسب کند. ۸۶ سال پس از ساخته شدن حمام‌های کاراکالا، امپراتور مارکوس ماکسنتیوس دستور ساخت بزرگ‌ترین مجموعه حمام‌های روم را داد و برای بزرگداشت امپراتور دیوکلسین، نام مجموعه را دیوکلسین گذاشت. مجموعه حمام‌های دیوکلسین به‌قدری بزرگ بود که می‌توانست هم‌زمان به ۳۰۰۰ رومی خدمات دهد. با گذر زمان و حوادث مختلف، بخش‌هایی از این مجموعه با عظمت فرو ریخت.

۱۰,۰۰۰ مسیحی در ساخت این مجموعه به کار گرفته شدند و افراد زیادی جان خود را از دست دادند. در دهه ۱۵۶۰ میلادی پاپ پیوس چهارم دستور داد روی قسمت‌هایی که ویران شده بود کلیسا بسازند تا یاد شهدای مسیحی را زنده نگه دارند. این مجموعه بزرگ از قسمت‌هایی مانند تالار ورزش، کتابخانه، استخر بزرگ، باغ‌ها، تئاتری به‌شکل نیم دایره، سالنی بزرگ با استخرهای آب سرد، کالداریوم (حمام داغ)، تپیداریوم (حمام گرم) و بخش‌های دیگر تشکیل شده بود.

در سال ۱۸۹۸ میلادی، بخشی از حمام به «موزه ملی رومیان» (National Roman Museum) تبدیل شد. امروزه درون این اثر باستانی دو موزه قرار دارد. یکی از موزه‌ها ۱۰,۰۰۰ سنگ نبشته و کتیبه را در خود جای داده و دیگری به تاریخ مردمان این منطقه از دوران قرن ۱۲ قبل از میلاد مسیح تا تولد امپراتوری روم اختصاص دارد. آثار دستی، جواهرات، مجسمه، گلدان و آثار هنری زیادی در این مجموعه وجود دارد که گردشگران می‌توانند اطلاعات خوبی را در این سفر به دست آورند.

فروم روم، میدان مرکز شهر (Roman Forum)

• موقعیت: شهر رم
• قدمت: قرن هشت قبل از میلاد مسیح
• میراث جهانی یونسکو

«فروم رم» یا میدان اصلی شهر، بهترین فرصت برای سفر به دوهزار سال پیش و تماشای عظمت روم باستان است. معابد باستانی، ساختمان‌های دولتی، استادیوم بزرگ، بازار و خانه‌های باستانی شهروندان در مرکز شهر قرار دارند. گفتنی است که این منطقه در گذشته قبرستان مردم متمدن «استروسکان‌» (Etruscan) بوده و در قرن هفت قبل از میلاد متروکه شده بود. مردم برای خرید و روحیانیون و سناتورها برای کار به میدان اصلی رم می‌آمدند. سخنرانی‌ها و مراسم‌، همگی در این مکان برگزار می‌شد. اهمیت فروم رم به‌قدری برای امپراتورها زیاد بود که هریک تلاش کردند تا اثری از خود در این میدان سیاسی، مذهبی و شهری به نمایش بگذارند. از جمله برنامه‌هایی که در قلب شهر اجرا می‌شد:

• انتخابات
• سخنرانی‌های عمومی
• مجازات تبهکاران
• مسابقات گلادیاتورها قبل از ساخت کلوسئوم
• گردهمایی‌های اجتماعی
• تجارت
• دیدارهای مردمی
• مراسم‌های مذهبی
• رویدادهای آموزشی
• خریدوفروش اشیا

در دوران حکومت سزار، میدان رم پر ازدحام شد و سزار دستور داد فروم جدیدی در کنار میدان اصلی ساخته شود تا فضای کافی برای امورات مردم باشد. بعدها امپراتور آگوستوس نیز دستور داد تا فضای بیشتری به این میدان اختصاص یابد و در دوران حکومت «کنستانتین» (Constantine) در سال ۳۱۲ بعد از میلاد مسیح، فروم رم با ساخت «کلیسای ماکسنتیوس» (Basilica of Maxentius) برای آخرین بار گسترش زیادی یافت. 

با افول امپراتوری روم بسیاری از بناهای باستانی این فروم در سال ۴۱۰ بعد از میلاد ویران شدند. در دوران قرون وسطی از این میدان باشکوه برای چرای حیوانات استفاده شد و مرکز رم «چراگاه دام‌ها» (cattle field) نامیده شد. در سال ۱۸۰۳ میلادی یک باستان شناس ایتالیایی به نام «کارلو فی» (Carlo Fea) توانست این مرکز با عظمت را دوباره کشف کند.

با گذر زمان، فروم رم گسترده شد و امروزه ساختمان‌ها، تندیس‌ها، بنا‌های یادبود و معابد مهمی از روم باستان در این میدان به یادگار مانده است که در ادامه نام می‌بریم:

• معبد وستا و بانوهای اجاق یا آتشدان خانگی (Vestal virgins and the temple of Vesta)
• عمارت بانوهای آتشدان (Atrium Vestae)
• معبد کاستور و پولوکس، پسران زئوس (Temple of Castor and Pollux)
• معبد زحل (Temple of Saturn)
• معبد امپراتور آنتونیوس پیوس و فائوستینا (Temple of Antoninus Pius and Faustina)
• طاق پیروزی سپتیموس سوروس (Triumphal arches of Septimius Severus)
• طاق پیروزی تیتوس (Triumphal arches of Titus)
• کوریا جولیا، سنای روم (Curia Julia)
• پله‌های عذاب جیمونیه (Scale Gemonie)
• معبد سزار (Temple of Caesar)
• رجیا، خانه پادشاه (the Regia)
• معبد کنکورد (Temple of Concord)
• معبد الهه‌های ونوس و روما (Temple of Venus and Roma)
• کلیسای ماکسنتیوس (Basilica of Maxentius)

هرکولانیوم (Herculaneum)

• موقعیت: شهر ارکولانو (Ercolano)
• قدمت: سال ۱۲۴۳ قبل از میلاد
• میراث جهانی یونسکو

هرکولانیوم شهر بندری روم باستان بود که در شهر مدرن ارکولانو قرار دارد. نام شهر از خدای افسانه‌ای هرکول یا هراکلس، قهرمان یونانی گرفته شده است و این نشان‌دهنده قدمت و ریشه یونانی شهر هرکولانیوم است. این شهر مانند شهرهای پومپئی و توره آنونزیاتا (Torre Annunziata) هنگام فوران آتشفشان وزوو (Mount Vesuvius) در سال ۷۹ میلادی در میان خاکسترها و گدازه‌های آتشفشانی پنهان شد. با وجود وزش بادهای غربی هرکولانیوم در مرحله‌ اول فوران آتشفشان آسیب زیادی ندید و همین امر موجب شد تا بقایا و بناهای شهر به‌خوبی حفظ شوند.

هرکولانیوم با ویلاهای کنار ساحل، مکانی برای اقامت و تفریح ثروتمندان روم باستان بود و تقریبا ۵۰۰۰ نفر جمعیت داشت. این شهر در مقایسه با شهر خواهرخوانده خود یعنی پومپئی کم جمعیت بوده و طبقات بالایی خانه‌ها دست نخورده و سالم باقی مانده است و بازدید از سایت تاریخی هرکولانیوم راحت‌تر است. شهر باستانی هرکولانیوم با معماری باشکوه رومی در نهایت دقت ساخته شده است و با قدم زدن در خیابان‌های جذاب شهر می‌توانید نهایت برنامه‌ریزی شهری در دوران روم باستان را ببینید و از تماشای بناهای به یادگار مانده شهر لذت ببرید.

قدمت شهر باستانی هرکولانیوم به سال ۱۲۴۳ قبل از میلاد باز می‌گردد. طبق تحلیل تاریخ‌دان‌ها در قرن ۷ قبل از میلاد این شهر در اختیار تمدن استروسکان‌‌ها بوده و در سال ۹۰ قبل از میلاد مسیح تحت تصرف روم درآمده است. کشف بقایای تاریخی شهر کاملا تصادفی بود، در سال ۱۷۰۷ میلادی کارگران در حال حفر چاه بودند که تکه‌های گرانیتی و مجسمه هایی یافتند که متعلق به سالن تئاتر هرکولانیوم بود. در سال ۱۷۳۸ حفاری‌هایی با نظارت مهندس اسپانیایی «د آلکوبیر» (De Alcubierre) صورت گرفت اما پی در پی کار به تعویق افتاد تا اینکه در سال ۱۹۲۷ میلادی حفاری‌های منظم و سازمان‌یافته انجام شد و در دهه ۱۹۸۰ بقایای باستانی مهمی یافتند.

معبد ونوس، بندر قدیمی یونانی، «ویلای پاپیرپس» (Villa of the Papyrus)، کتابخانه، حمام‌های مرکزی (Terme Maschili) که قدمتش به قرن اول قبل از میلاد می‌رسد و اتاق‌هایی مخصوص حمام گرم، حمام سرد، اتاق تعویض لباس، سالن‌های مردانه و زنانه دارد و قدیمی‌ترین خانه در شهر هرکولانیوم «کاسا سانیتیکا» (Casa Sannitica) که متعلق به قرن دوم قبل از میلاد است از برجسته‌ترین جاذبه‌های باستانی هرکولانیوم به شمار می‌روند.

پومپئی (Pompeii)

• موقعیت: کومونه پومپئی در ناحیه کامپانیا (Pompei, Campania region)
• قدمت: قرن ۷ قبل از میلاد مسیح
• میراث جهانی یونسکو

پومپئی یکی از معروف‌ترین مکان‌های باستانی جهان به‌خصوص مکانی برای علاقه‌مندان به گردشگری سیاه است. این شهر اصالتا یونانی، در قرن دوم قبل از میلاد تحت تسلط امپراتوری روم باستان قرار گرفت و مانند شهر هرکولانیوم، مکانی برای تفریح و تعطیلات ثروتمندان روم شد. شهر پومپئی سرنوشت بدتری نسبت به هرکولانیوم داشت. با فوران آتشفشان وزوو در سال ۷۹ میلادی، کل شهر در زیر خاکستر مدفون شد. با بازدید از شهر پیکره واقعی ساکنان را خواهید دید که توسط خاکستر و گدازه‌های آتشفشانی حفظ شده‌اند.

در این شهر سوخته قدم بزنید و خانه‌ها، مغازه‌ها، پیاده‌روها و مسیرهای کالسکه‌سواری روم باستان را تماشا کنید. این شهر باستانی در سال ۱۷۴۸ میلادی توسط گروهی کاشف پیدا شد. گفتنی است که تحقیقات روی اجساد توانست بخش‌هایی از فرهنگ و نحوه زندگی مردم شهر باستانی را آشکار کند.

ویلای آدریانا یا هادریان (Villa Adriana)

• موقعیت: تیولی (Tivoli)
• قدمت: سال ۱۱۷ پس از میلاد مسیح
• میراث جهانی یونسکو

ویلای آدریانا یکی از مجموعه ویلاهای باستانی به‌خوبی حفظ شده در جهان است که بیش از ۳۰ ساختمان و کلی جاذبه دیگر مانند استخر شنای ستون‌بندی شده، کتابخانه‌ها، حمام‌های سلطنتی، معابد و ورزشگاه در خود جای داده است. این بنا برای سکونت امپراتور هادریان، روی سازه‌های ویلای متعلق به همسر امپراتور طراحی شد. چشمه های آب گرمی در اطراف کاخ وجود داشتند که امپراتور از آن‌ها لذت می‌برد و امروزه با نام «حمام‌های تیولی» (Tivoli Baths) شناخته شده‌اند.

جالب‌تر از همه، وجود یک جزیره کوچک با حمام‌های کوچک، کتابخانه و اتاق‌های دیگر درون ویلا است که محلی برای آرامش امپراتور هادریان بوده است. هادریان با سفر به مناطق مختلف امپراتوری، از بناها و معماری دیگر سرزمین‌ها الهام گرفته و مجموعه ویلایی را ساخت که عناصر معماری مصری، یونانی و روم در این ویلا ترکیب شده‌ و یک شهر کوچک آرمانی را نشان می‌دهد. پس از مرگ هادریان در سال ۱۳۸ میلادی، آسیب و کم توجهی این ویلا را از دسترس دور کرد تا اینکه در سال ۱۴۶۱ میلادی، مجموعه ویلای هادریان دوباره کشف شد و الهامی برای معماران دوران رنسانس و معماری باروک شد.

ساختمان‌ها و اجزای مهم این ویلا عبارت‌اند از:

• سالن تئاتر یونانی (Greek Theatre)
• معبد آفرودیته یا الهه عشق (Temple of Cnidian Aphrodite)
• تئاتر دریایی مدور (Maritime Theatre)
• کاخ سلطنتی (Imperial Palace)
• کاخ زمستانی (Winter Palace)
• کتابخانه‌های لاتینی و یونانی (Latin and Greek ‘Libraries)
• میدان طلایی (Golden Square)
• حمام عمومی کوچک و بزرگ (Small Thermae, Large Thermae)
• حمام سلطنتی هلیکامینوس (Heliocaminus Thermae)
• برکه لیلی (Lily Pond)
• برج بزرگ روکابرونا (Roccabruna Tower)
• ساختمان آکادمی (Academy)
• راهروهای سرپوشیده، گالری‌های زیرزمینی (cryptoportici and underground galleries)
• باغ بزرگ پسیل (Pecile)
• بنای یادبود نیمفیوم (monumental nymphaea)

 نورا (Ancient City of Nora)

• موقعیت: شهر کالیاری، جزیره ساردنیا غرب ایتالیا (Sardinia Cagliari,)
• قدمت: قرن ۸ قبل از میلاد مسیح

 نورا، شهری باستانی است که در جنوب جزیره ساردنی واقع شده و تاریخ آن به دوران فنیقی‌ها (Phoenician) باز می‌گردد. این سایت باستانی اولین شهر فنیقی‌ها بوده و در سال ۲۳۸ قبل از میلاد تحت تصرف رومیان درآمده و یک شهر مهم و با ارزش رومیان بوده است. در تنگ‌راه جزیره می‌توانید جاده‌های به‌جای مانده از روم باستان را ببینید. در پارک باستان ‌شناسی «پولا» (Pula) می‌توانید بناهای به‌جامانده روم باستان را تماشا کنید. موزه باستان‌شناسی «پترونی» (Patroni Museum)، آثار کشف شده از زیر خاک را به نمایش گذاشته است.

در سال ۱۸۸۹ میلادی، یک طوفان ساحلی قبرستان دوران فنیقی‌ها را نمایان کرد و این شروع کشف دوباره نورا و آثار باستانی روم بود. «موزه باستان شناسی ملی کالیاری» (Museo Archeologico di Cagliari) از آثار مهمی همچون «معبد تنیت» (Temple of Tanit) و سنگ‌ نورا محافظت می‌کند. هنگام ورود به پارک باستان‌شناسی، حمام‌های آب گرم نورا دیده می‌شود که در گذشته به این شهر شهرت داده بود. با عبور از خیابان‌های سنگ فرش شده، به مرکز شهر باستانی، «میدان فورو» (Piazza del Foro) بروید و شکوه روم را در میان ستون‌های بجا مانده از کاخ‌ها ببینید.

آمفی تئاتر شهر، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های نورا است که میزبان هزار تماشاگر بوده و پس از گذشت دوهزار سال میزبان جشنواره «شبی با شاعران» (La Notte dei Poeti) است. از دیگر جاذبه‌های مهم نورا معبد «اسقلبیوس»‌ (Aesculapius) است که به ایزد درمان و پزشکی در میان رومیان و یونانیان معروف است. علاقه‌مندان به گردشگران سیاه نیز می‌توانند سری به قبرستان «نکروپلیس» (necropolis) یا شهر مردگان با مقبره‌های خانه مانند زده و به ماجراجویی بپردازند.

موزه آرا پاسیس (The Ara Pacis Museum)

• موقعیت: رم
• قدمت: قرن ۱۳ قبل از میلاد مسیح
• میراث جهانی یونسکو

موزه آرا پاسیس یکی از مهم‌ترین بقایای روم باستان است. در قرن ۱۳ قبل از میلاد سنای روم تصمیم گرفت برای بزرگداشت امپراتور آگوستوس بنای یادبودی بسازد که آرا پاسیس آگوستوس یا بنای صلح آگوستوس نام داشت. آگوستوس با پیروزی بر اسپانیا و گال یا فرانسه و بلژیک امروزی، با این بنا از ارتش خود قدردانی کرد و آرا پاسیس، نمادی برای صلح و رونق بود که آگوستوس به روم بخشیده بود.

این بنا در «منطقه مارس» (Campo Marzio) که طبق اسطوره‌های روم خدای جنگ بود و در خارج از دیوارهای شهر ساخته شد. لژیون‌ یا سربازان رومی پس از بازگشت از جنگ در این مکان با آیین‌های مذهبی خود را تطهیر می‌کردند. آرا پاسیس به زیبایی با دیواره‌های مرمری احاطه شده و تصاویری از اعضای سنا و اعضای خانواده آگوستوس روی آن حک شده است.

گفتنی است که در قرن بیستم میلادی این بنای یادبود تاریخی از منطقه مارس به سوی رودخانه تیبر حمل شد و در مقابل «آرامگاه آگوستوس» (mausoleum of Augustus) قرار داده شد. رطوبت و آلودگی به این بنا آسیب می‌رساند و برای محافظت از آن ساختمانی ساخته شد. معمار آمریکایی «ریچارد مایر» (Richard Meier) ساختمان موزه را طراحی کرد و پس از ۷ سال کار در سال ۲۰۰۶ موزه به روی مردم گشوده شد.

توره آنونزیاتا (Torre Annunziata)

• موقعیت: ناحیه کامپانیا (Campania)
• قدمت: قرن دوم قبل از میلاد مسیح
• میراث جهانی یونسکو

 توره آنونزیاتا شهری باستانی است که در دوران روم باستان «اوپلانتیس» (Oplontis) نام داشت و مانند شهرهای هرکولانیوم و پومپئی در فوران آتشفشان وزوو در سال ۷۹ میلادی در میان گدازه‌های آتشفشانی پنهان شد. توره آنونزیاتا در ناحیه کامپانیا در جنوب ایتالیا، در دامنه جنوبی کوهستان وزوو قرار دارد. این شهر پس از ویرانی در سال ۷۹ در سال ۱۶۳۱ میلادی دوباره با فوران آتشفشان ویران شد.

ویلاهای اوپلانتیس عظمت و شکوه روم باستان را نشان می‌دهند. باستان‌شناسان یکی از ثروتمندترین ویلاهای رومیان را یافتند که ویلای «پوپایا سابینا» (Villa Poppaea Sabina) همسر امپراتور نرون است. گفتنی است که هنگام فوران آتشفشان، ویلاها خالی از سکنه نبوده و بقایای ۵۴ نفر در یک اتاق ویلای معروف به «ب» (Villa B) کشف شد.

استابیا (Stabia)

• موقعیت: ناحیه کامپانیا
• قدمت: قرن ۶ قبل از میلاد مسیح
• منطقه محافظت شده باستان شناسی

استابیا شهر بندری رومی  بود که ۵ کیلومتری از پومپئی فاصله داشت. در سال ۸۹ قبل از میلاد با شروع جنگ‌های داخلی شهر آسیب زیادی دید و پس از آن به تفرجگاه ساحلی برای ثروتمندان روم باستان تبدیل شد. ویلاهای لوکس زیادی با چشم‌انداز زیبایی از خلیج ناپل ساخته شد؛ اما در طول فوران آتشفشان وزوو در سال ۷۹ مانند دیگر شهرهای اوپلانتیس، هرکولانیوم و پومپئی در زیر خاکستر دفن شد.

در دهه ۱۹۵۰ میلادی، بقایای شهر کشف شد و باستان‌شناسان تا به امروز در این سایت باستانی به کاوش مشغول‌اند؛ هر چند در طول قرن‌های گذشته نیز کارهایی صورت گرفته بود و هیچ سند معتبری در این رابطه کشف نشد. بزرگ‌ترین مجموعه ویلاهای رومیان باستان را در شهر استابیا خواهید یافت که ساکنان آن‌ها افراد ثروتمندی بودند. دو مجموعه از این ویلاها، «ویلا سان مارکو» (Villa San Marco) و «ویلا آریانه» (Villa Arianne) برای بازدید عموم در دسترس است و به‌قدری بزرگند شاید هنگام بازدید حس کنید تنها توریست در این مکان هستید.

گفتنی است که شهر استابیا برخلاف شهرهای مجاورش در سال ۱۷۸۲ مجدد مدفون شد و به‌مدت طولانی به فراموش سپرده شد. اشیا و نقاشی‌های کشف شده را می‌توانید در «موزه ملی باستان شناسی ناپل» (National Archaeological Museum of Naples) تماشا کنید. در طول کاوش منطقه مسکونی، خانه‌ها، مغازه‌ها و جاده‌های شهر با فاصله ۳۰۰ متری از ویلاها کشف شد.

در پروژه « بازسازی و مرمت بنیاد شهر باستانی استابیا» (Restoring Ancient Stabiae Foundation) نقاشی‌های دیواری ویلا آریانه که قدمت برخی به قرن یکم پیش از میلاد می‌رسید، در سال ۲۰۱۵ میلادی توسط مرمتگران آکادمی هنرهای زیبای ورشو بازسازی شد. اتاق‌ها و بخش‌های مختلف این ویلا مقاوم سازی شد تا مردم بتوانند از آن بازدید کنند. فهرست ویلاهای تفریحی کشف شده در استابیا عبارت‌اند از:

• ویلا سان مارکو (Villa San Marco)
• ویلا آریانه (Villa Arianne)
• ویلای مجموعه دوم (Second Complex)
• ویلا دل پاستور (Villa del Pastore)
• ویلا دل فااونو یا آنتروس و هراکلیس (Villa del Fauno (or of Anteros and Heracles))

فهرست ویلاهای مسکونی با بخش‌های زراعتی

• ویلا دل پترارو (Villa del Petraro)
• ویلا کارمیانو (Villa Carmiano (Villas A and B))
• ویلا سنت آنتونیو آبت (Villa Sant'Antonio Abate)
• ویلا مدیسی ( Villa Medici)
• ویلا دل فیلوسوفو (Villa del Filosofo)
• ویلا مارچتی (Villa Marchetti)
• ویلا دتو کارمیانو (Villa detto Carmiano)
• ویلا پت رلون (Villa Petrellune)
• ویلاهای اوگلیارو (Villas in Ogliaro)
• کاسا د میری (Casa dei Miri)
• ویلا ساسول (Villa Sassole)

ایکلانوم (Aeclanum)

• موقعیت: ناحیه کامپانیا
• قدمت: قرن ۳ قبل از میلاد مسیح
• در حال کاوش توسط باستان شناسان

ایکلانوم شهر کوچکی در کنار خلیج ناپل در ناحیه کامپانیا است که در دوران حکومت امپراتور هادریان تحت تصرف روم در آمد و قرن ۷ میلادی مرکز اسقفی مهمی در دنیای مسیحیت بوده است. کاوش‌های باستان‌شناسی در ایکلانوم با همکاری دانشگاه ادینبرو همچنان ادامه دارد. کارشناسان معتقدند سنگ‌های مرمر به کار رفته در بناهای رومی از مکان دوری به ایکلانوم منتقل شده‌اند و دیوارهای کشف شده بیش از ۱۰ متر ارتفاع دارند.

طبق توضیحات کارشناسان در سال ۲۰۱۹ میلادی فعالیت باستان‌شناسان در منطقه حمام‌ها، خانه‌هایی با ستون‌های بلند و بازار سرپوشیده تمرکز داشت و این تلاش‌ها تاریخ باستانی ایکلانوم را روشن‌تر می‌سازد. کلاس‌های آموزشی نیز برای کسب تجربه در زمینه حفاری و چینه سنگ‌شناسی شهری روم باستان برای دانشجویان تشکیل می‌شود. آثار زیادی کشف شده است؛ اما برای آشنایی با دیگر بناهای باستانی بایستی منتظر حفاری باستان شناسان باشیم.

وال دی تمپلی (Valle dei Templi)

• موقعیت: شهر «آگریجنتو» (Agrigento)
• میراث جهانی یونسکو

وال دی تمپلی در شهر آگریجنتو یا آگریگنتوم در جنوب جزیره سیسیل واقع شده است. این مرکز بزرگ‌ترین سایت باستان‌شناسی جهان است. نام وال دی تمپلی یا دره معبدها در مقایسه با این مکان باستانی بی‌مسما به ‌نظر می‌رسد. از مهم ترین جاذبه‌های باستانی وال دی تمپلی، هفت معبد باستانی است که طبق سبک معماری دوریک روم و یونان باستان ساخته شده‌اند و همگی در لیست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند.

ساسی دی ماترا (Sassi di Matera)

• موقعیت: شهر ماترا (Matera)
• قدمت: ماقبل تاریخ و دوران غارنشینی
• میراث جهانی یونسکو

ساسی دی ماترا، یکی از قدیمی‌ترین جاهای دیدنی ایتالیا محسوب می‌شود و زندگی در این مکان به ۷۰۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد. در این منطقه خانه‌ها درون سنگ‌هایی کنده‌کاری شده‌اند. گفتنی است که پس از پیروزی در اولین جنگ کارتاژی، لوسیوس متلوس (Lucius Caecilius Metellus) رومی در سال ۲۵۱ قبل از میلاد این شهر را کشف کرد و نام آن را «ماتئولا» (Matheola) گذاشت. رومیان و دیگر حاکمان بر معماری و بناهای این شهر تاثیر داشته‌اند.

ویلا د کوینتلی (Villa dei Quintili)

• موقعیت: رم، جاده ویا آپیا
• قدمت: روم باستان

ویلا د کوینتلی بزرگ‌ترین و مجلل ترین کاخ رومی است که در اطراف رم و در مسیر تاریخی ویا آپیا قرار دارد. ویلا در کنار میدان بزرگی ساخته شده و درون این مجموعه ساختمان مدوری برای خدمتکاران دیده می‌شود. حمام ویلا با چندین اتاق آب گرم و آب سرد و پنجره‌های بلند با ۱۴ متر ارتفاع، دیدنی است. این ویلای باشکوه امروزه به یک موزه خانه رومی تبدیل شده است که با کتیبه‌ها و تندیس‌های باستانی، ارزش بازدید دارد.