در سفر به کهنوج از کجا دیدن کنیم؟

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۴۰۲/۱/۵ منتشر شده و در تاریخ ۱۴۰۲/۱۱/۲۵ به‌روزرسانی شده است.}

شهرستان کهنوج در فاصله حدودی ۳۲۰ کیلومتری جنوب شهر کرمان واقع شده است و به‌واسطه قرارگیری در منطقه جنوب شرقی کشور، تابستان‌های گرم و خشک و در مقابل، پاییز و زمستان نسبتا معتدل دارد. شهر کهنوج که مرکز شهرستان به حساب می‌آید، از شمال به شهرهای جیرفت و عنبرآباد، از جنوب به منوجان، از شرق به قلعه گنج و رودبار جنوب و از غرب به شهرستان فاریاب و از جنوب غربی به استان هرمزگان محدود می‌شود.

کهنوج را سرزمین نخلستان‌ها معرفی می‌کنند و اغلب نقاط آن از درختان نخل و مرکبات پوشیده شده است. با نزدیک شدن به فصل بهار، سرسبزی طبیعت زیبای کهنوج چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند و هوای نسبتا خوب و معتدل زمستان‌های کهنوج، گردشگران بسیاری را به این نقطه کشور روانه می‌سازد. علاوه بر دیدنی‌های طبیعی، جاذبه‌های تاریخی فراوانی نیز در اطراف کهنوج به چشم می‌خورد که از میان آن‌ها می‌توان به قلعه‌های تاریخی ضرغام و میش پدام اشاره کرد.

پناهگاه حیات وحش مهروئیه

_{منبع عکس: گوگل مپ؛ نام عکاس: ناشناس}

در جنوب کرمان و ۴۵ کیلومتری شمال شهر کهنوج، زیستگاهی طبیعی وجود دارد که به نام پناهگاه حیات وحش مهروئیه شناخته می‌شود. نام پناهگاه از روستای مهروئیه گرفته شده است که در حوالی این منطقه حفاظت‌شده قرار دارد. منطقه مهروئیه از سال ۱۳۵۰ خورشیدی به‌عنوان «منطقه حفاظت‌شده» تحت کنترل قرار گرفت و چهار سال بعد، به‌طور رسمی به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست پیوست.

پناهگاه حیات وحش مهروئیه با بیش از ۷,۰۰۰ هکتار وسعت، به‌واسطه وجود یکی از قدیمی‌ترین جنگل‌های کهور جنوب شرقی ایران و زیستگاه پرندگان بومی و نادری چون «دراج» و «جیرفتی» از اهمیت بسزایی برخوردار است. پوشش گیاهی این منطقه از اکوسیستم‌های نادر طبیعی در کشور به حساب می‌آید و علاوه بر درختان ارزشمند کهور که آخرین بازمانده از جنگل‌های جلگه‌ای کهور منطقه هستند، شامل گیاهان دیگری چون کنار، اسکنبیل و قیچ نیز می‌شود.

کوه کلمراد در ارتفاعات این منطقه، زیستگاه خرس آسیایی است و حیوانات دیگری چون هوبره، گرگ، گربه وحشی، شغال و روباه نیز در آن زندگی می‌کنند. علاوه بر دو گونه بومی و نادر «دراج» و «جیرفتی»، پرندگان دیگری چون قمری، سبز قبای هندی، هدهد، چکاوک، شهد خوار، تیهو و چاخ لق نیز در منطقه حیات وحش مهروئیه به چشم می‌خورد.

قلعه تاریخی کهنوج (قلعه ضرغام)

_{منبع عکس: گوگل مپ؛ نام عکاس: ناشناس}

قلعه ضرغام که به قلعه سعیدخان نیز شهرت دارد، از آثار تاریخی دیدنی در استان کرمان و شهرستان کهنوج است. ویرانه‌های به جا مانده از قلعه تاریخی کهنوج، مقاومت و سرسختی اهالی سابقش را در پیچ‌وخم تاریخ روایت می‌کند. از زمان ساخت این قلعه اطلاعات دقیقی در دست نیست؛ اما بنا بر برخی مستندات، این مکان تا زمان سلطنت قاجار آباد و برقرار بود.

نقل است که این قلعه توسط شخصی به نام «سعیدخان رودباری» و از سنگ ساخته شد. سعیدخان (معروف به بلوچ) قلعه مستحکم خود را بر تپه بلندی بنا ساخت و وسط آن چاه عمیقی حفر کرد. قلعه در آن روزگار، سه دروازه و ۱۶ برج داشت و تدابیر امنیتی کامل آن، سلامت کامل سعید خان، افراد خانواده‌اش و ساکنان قلعه را تامین می‌کرد.

سفرنامه فیروز میرزا فرمانفرما از شاهزادگان قاجار، تنها منبع قابل استناد درباره قلعه ضرغام شناخته می‌شود. در این سفرنامه آمده است:

کهنوج قصبه و ضابط نشین رودبار است، قلعه بسیار سختی دارد که در ابتدا کهنوج و در ورودی کوه سنگی واقع است که از قلعه بمپور مرتفع‌تر است و به‌ عینه شبیه دوشان تپه است. ارتفاع و طول این قلعه و طول کوه کمتر از قلعه بمپور است. اکنون این قلعه خراب و چاهش را که آب داشته است، پر کرده‌اند که جای بسی تاسف است.

به گواه شاهزاده قاجار، در سال ۱۲۵۷ هجری قمری و زمانی که سعیدخان ضابط رودبار بود، قلعه به دستور «حبیب الله خان» امیر توپخانه تخریب شد. علت این حمله، همکاری سعید خان با حاکم کرمان عنوان می‌شود؛ چراکه ظاهرا حاکم کرمان علیه محمدشاه قاجار شورش کرده و سعیدخان، وی را در قلعه خود پناه داده بود.

قلعه میش پدام

_{منبع عکس: گوگل مپ؛ نام عکاس: ناشناس}

قلعه میش پدام از آثار ارزشمند تاریخی در حوالی کهنوج به شمار می‌رود که به دوره‌های پس از اسلام تعلق دارد. این قلعه در فاصله ۳۳۰ کیلومتری از شهر کرمان، هفت کیلومتری جنوب غربی رودبار جنوب و در غرب شهرستان کهنوج واقع شده است. در اطراف این قلعه، گندمزارهای زیبایی به چشم می‌خورد که فضای مناسبی برای استراحت بازدیدکنندگان به نظر می‌آید.

بنا بر مشاهدات موجود، «میش پدام» قلعه‌ای متشکل از خشت و گل بود و با این وجود، ظاهرا استحکام بسیاری داشت و پناهگاه امنی برای اهالی منطقه به حساب می‌آمد. متاسفانه حفاری‌های غیرمجاز در سال‌های گذشته، به تخریب بخش‌های بسیاری از قلعه منجر شد و به گفته برخی از افراد، بقایای این میراث تاریخی نیز در اثر بارندگی و بی‌توجهی مسئولان امر، رو به‌ ویرانی می‌رود. این در حالی است که نام قلعه میش‌ پدام در مرداد ماه سال ۱۳۸۲ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.

دره لمبورو کهنوج

_{منبع عکس: گوگل مپ؛ نام عکاس: ناشناس}

در حدود دو کیلومتری جنوب روستای کوتک بالا و در کوهپایه شمالی کوهستان گروک شهرستان کهنوج، مکانی سرسبز و دیدنی موسوم به لمبورو وجود دارد. لمبورو یک منطقه گردشگری خالی از سکنه به حساب می‌آید که دره‌ای بسیار زیبا با درختانی بلند و چندین چشمه آب دائمی است. بقایایی از خانه‌های سنگی در این مکان دیده می‌شود که نشان از روستایی آباد در گذشته دارد.

نام این روستای قدیمی برگرفته از درخت لیمو است که در گویش محلی «لِمبُور» تلفظ می‌شود و روزگاری به‌وفور در این دره یافت می‌شد؛ اما این درختان امروزه بر اثر خشکسالی کاملا از بین رفته‌اند. در مقابل، درختان نخلی در لمبورو وجود دارند که در زمان برداشت محصول، صاحبان خود را به دره می‌کشانند.

درختان دیگری نیز در این منطقه به چشم می‌خورند که از جمله آن‌ها می‌توان به درخت کنار و درخت کسور اشاره کرد؛ کنار درختی است که از برگ آن پودر سدر می‌گیرند و میوه آن خوراکی است (این درخت با درخت سدر فرق دارد) و کسور همان درخت پسته وحشی (بنه) به حساب می‌آید که در گویش محلی «کسور» نامیده می‌شود. 

دو قدمگاه نیز در دره لمبورو کهنوج به چشم می‌خورد که در میان نخل‌های بلند و کنارهای کهنسال قرار گرفته‌اند و مورد احترام اهالی منطقه هستند. این جاذبه‌های مذهبی از دیرباز در این مکان وجود داشت و به باور مردم بومی منطقه، منسوب به حضرت علی (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) است.

تنگ موردان

_{منبع عکس: irantourismonline؛ نام عکاس: ناشناس}

تنگ موردان تنگه‌ای زیبا و شگفت‌انگیز در شهرستان کهنوج است که در نوع خود بی‌نظیر شناخته می‌شود. وجه تسمیه این مکان به رویش گیاه «مورد» ارتباط دارد و به همین جهت، از گذشته نام موردان را بر آن گذاشته‌اند. باغ‌ها و نخلستان‌های زیبایی نیز در تنگ موردان به چشم می‌خورد که بر جذابیت بصری این جاذبه طبیعی کهنوج افزوده است.

تنگ موردان حدود ۲۰ کیلومتر درازا دارد و هریک از دره‌های فرعی و فراوان آن، خاص و تماشایی به نظر می‌رسد. در میانه این تنگه «روستای موردان» و در انتهای آن «روستای آب باد» واقع شده است. زیباترین بخش این منطقه به‌زعم برخی از افراد، مکانی موسوم به «تنگ دُل دُل» معرفی می‌شود و کارشناسان بر اساس شواهد موجود، قدمتی دیرینه برای آن تخمین می‌زنند.

تنگ دل دل در فاصله ۱۰ کیلومتری موردان قرار گرفته است و کوه‌های دو سوی رودخانه با دیوارهای عمودی بلند،‌ منظره شگفت‌انگیزی را در این مکان پدید آورده‌اند. این دیواره‌ها در اثر سیل و فرسایش آبی و بادی، صاف و صیقلی شده‌اند و در قسمت‌هایی از آن، سنگ‌نگاره‌های تاریخی نیز به چشم می خورد که حکایت از دیرینگی این مکان دارد. به باور افراد محلی و بنا بر روایت گذشتگان، دشمنان در این مکان راه را بر حضرت علی (ع) بسته بودند و ایشان با اسب خود که «دل دل» نام داشت از دیواره این کوه بالا می‌رود و ازاین‌رو، از روزگار دور نام تنگ دل دل را بر این مکان گذاشته‌اند.

روستای دهکهان (روستای کتاب دوست)

_{منبع عکس: mashreghnews؛ نام عکاس: ناشناس}

دهکهان (ده کهان) از روستاهای گردشگری بخش مرکزی شهرستان کهنوج به شمار می‌رفت که در سال ۱۳۹۷ خورشیدی، به‌صورت رسمی به شهر تبدیل شد. عمده شهرت این روستای سابق، کتابخانه‌ای مردمی و مستقل موسوم به «کتابخانه فاطمه‌ها» است که به همت «فرزاد میرشکاری» معلم کتاب‌دوست این منطقه تاسیس و به‌عنوان کوچک‌ترین کتابخانه کشور معرفی شد. این کتابخانه در تیرماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی در اتاق گلی به ابعاد سه در چهار افتتاح شد و با عضویت سه دختر نوجوان (که هر سه فاطمه نام داشتند) و ۴۰ جلد کتاب، کار خود را آغاز کرد.

از بدو تاسیس، هدف این کتابخانه کوچک روستایی بر ترویج فرهنگ کتابخوانی به‌ویژه در میان قشر کودک و نوجوان استوار بود و آن‌ها در مدت کوتاهی موفق شدند این هدف را در روستاهای اطراف نیز گسترش دهند. فعالیت خلاقانه این افراد سبب شد تا نام دهکهان از سوی یونسکو به‌عنوان «روستای دوستدار کتاب» ثبت و معرفی شود. در طول مدت ۱۰ سال پس از تاسیس نیز سه عضو فعال کتابخانه فاطمه‌ها به بیش از ۶۰۰ عضو اصلی و بیش از ۱۰۰ عضو غیر حضوری و افتخاری افزایش یافت.

دهکهان علاوه بر کتابخانه معروف و محبوب‌اش، به نخلستان‌های خرما و باغ‌های مرکبات و انبه نیز شهرت دارد. همچنین دشت‌های پهناور و زیبا و تپه‌هایی در این منطقه وجود دارند که موردعلاقه بسیاری از کوهنوردان است. طبیعت خاص و بکر دهکهان که در بهار به عطر بهار نارنج مزین می‌شود، آبشار گری کوه، کوچه باغ‌های زیبای نخل و مرکبات و یک امامزاده قدیمی، از جمله دیدنی‌های جالب‌توجه دهکهان کهنوج به حساب می‌آید.

تنگ زرچین

_{منبع عکس: گوگل مپ؛ نام عکاس: ناشناس}

تنگ زرچین در شمال غربی شهر کهنوج و ابتدای کوه‌های «کل مرز» قرار دارد و با طبیعت بکر و زیبای خود، چشم بینندگان را خیره می‌کند. این مکان در واقع، دره‌ای مملو از درختان نخل است و در فصل‌های زمستان و بهار، رودخانه‌ای فصلی در آن جاری می‌شود. آب و هوای معتدل تنگ زرچین در پاییز و زمستان، آن را به یکی از مقاصد محبوب گردشگری در فصول سرد سال تبدیل کرده است.

منطقه گشکندر 

_{منبع عکس: gardeshgari724؛ نام عکاس: ناشناس}

منطقه گردشگری گشکندر از جاذبه‌های طبیعی شهرستان کهنوج به شمار می‌رود. ورودی این منطقه جنب دانشگاه پیام نور کهنوج قرار دارد و به‌واسطه وجود سنگ‌های حنایی رنگ، به «تنگ حنایی» مشهور است. طبیعت بکر و زیبای گشکندر سرشار از گل‌های وحشی چون ترشاله و گل کبر و دهک، کندوهای عسل طبیعی کوهی و نیز درختان کنار است. نوعی درخت کنار موسوم به «کنار لمبیری» نیز در قسمت‌های کوهستانی منطقه به چشم می‌خورد که دانه‌هایی ریز و مزه‌ای مرکب از تلخی،‌ ترشی و شیرینی دارد.

_{منبع عکس کاور: Iran Attractions Inform؛ نام عکاس: ناشناس}