برگزاری نمایشگاه آجرهای لعابدار استردادی از سوئیس در موزه ملی

اداره‌کل روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در اطلاعیه‌ای از برگزاری آیین افتتاحیه بازگشایی نمایشگاه ۵۱ قطعه آجر لعابدار مانایی استردادی از سوئیس خبر داد. در این مراسم که امروز دوشنبه ۲۳ اسفندماه ۱۴۰۰ برگزار شد، «مرتضی ادیب‌زاده»، سرپرست اداره کل موزه‌ها، «جبرئیل نوکنده»، رئیس کل موزه ملی ایران، «کیم زیتسلر»، کاردار سفارت سوئیس در تهران، «احمد رحمانی» رئیس شورای شهر بوکان و نماینده مردم بوکان در مجلس شورای اسلامی نیز حضور داشتند.

در جریان این مراسم ادیب‌زاده با بیان اینکه موضوع استرداد جزو مهم‌ترین موارد مورد پیگیری اداره‌کل موزه‌ها است، اظهار کرد:

خوشحالیم‌ که امروز شاهد نتیجه یکی از مهم‌ترین  پرونده‌ها در این حوزه هستیم. همچنین هم‌اکنون ۱۳ پرونده استرداد در دست پیگیری است که شامل حدود صد قطعه مشخص از کشوهای آمریکا، مجارستان فرانسه، انگلستان و نروژ هستند.

سرپرست اداره‌کل موزه‌ها با اشاره به تکمیل کارهای حقوقی این پرونده‌ها و اقدام برای انتقال آن‌ها در سال ۱۴۰۱، از آمادگی دانشگاه شیکاگو برای تحویل برخی کتیبه‌های تخت‌جمشید خبر داد و گفت:

از سال ۱۳۸۴ تاکنون ۳۰۰۰ شیء مسروقه که از کشور خارج شده بودند به کشور بازگردانده شدند و‌ در معرض عموم قرار گرفتند.

مرتضی ادیب‌زاده دیپلماسی فرهنگی را از اهداف مهم وزارتخانه عنوان کرد و موضوع استرداد اشیای فرهنگی‌تاریخی را نیازمند به تعامل بین کشورها دانست که دستگاه دیپلماسی به مثابه پل ارتباطی در این راستا عمل می‌کند. وی همچنین از همکاری‌های وزارت خارجه سفارت سوئیس تشکر و ابراز امیدواری کرد که در سال‌های آتی شاهد استرداد اشیای بیشتری به کشور باشیم. سرپرست اداره‌کل موزه‌ها در پایان بیان کرد:

به شورای بوکان قول می‌دهم در هفته میراث فرهنگی برای برگزاری این نمایشگاه در بوکان برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهیم.

در ادامه این نشست «جبرئیل نوکنده»، رئیس‌کل موزه ملی با اشاره به تخریب و قاچاق اشیای فرهنگی‌تاریخی به‌عنوان یکی از معضلات این حوزه، از بازگشت ۱۸ مجموعه از اشیای فرهنگی‌تاریخی مسروقه به موزه ملی ایران با تلاش‌های دیپلماسی انجام‌شده خبر داد. وی استرداد این اموال را تلاش ایران‌شناسان و باستان‌شناسان فعال در موزه‌های اروپایی دانست که گواهی دادند این آثار متعلق به ایران هستند و ضمن تشکر از مقامات دولت سوئیس برای بازگرداندن این اشیا به ایران، به نقل قول از سفیر سوئیس گفت:

سوئیس محل امن برای قاچاقچیان اشیای فرهنگی نیست.

رئیس‌کل موزه ملی ایران همچنین اطلاعات تاریخی استخراج‌شده در ارتباط با بوکان را مربوط به تلاش‌های سه باستان‌‌شناس بزرگ ایرانی «اسماعیل یحیایی»، «بهمن کارگر» و  «یوسف حسن‌زاده» دانست و اظهار داشت:

این نمایشگاه به‌زودی در بوکان برگزار می‌شود که زادگاه اصلی‌ این آجرها است. همچنین باید این آثار در استان‌های غرب کشور کرمانشاه، کردستان، لرستان و آذربایجان غربی و شرقی در معرض دیدم عموم قرار گیرد.

نوکنده در پایان اعلام کرد که موزه ملی ایران با بازگشایی این نمایشگاه رسما به استقبال نوروز می‌رود. همچنین، در جریان آیین افتتاحیه این نمایشگاه، «کیم زیتسلر»، کاردار سفارت سوئیس در تهران، گشایش نمایشگاهی از آثار خلق شده در ۲۸۰۰ سال قبل را لحظاتی ویژه توصیف کرد و اذعان کرد:

چنین اتفاقی هر روز رخ نمی‌دهد. من باستان‌شناس نیستم، اما می‌توانم زیبایی‌های خلق شده و کوشش هنرمندان برای ساخت این آثار را درک کنم.

زیتسلر با بیان اینکه این آجرها بصیرت قابل‌توجهی نسبت به دوره مانایی را به ما می‌دهد، گفت:

نمی‌دانم این آجرها چگونه کشف و مسروق شد، اما می‌دانم حفاظت و‌ مراقبت از اشیای تاریخی طی ۵۰ سال گذشته پیشرفت شایانی داشته است.

کاردار سفارت سوئیس با اشاره به پیمان ۱۹۷۰ یونسکو مبنی بر قانون انتقال اشیای تاریخ، ایران را نیز جزو‌ امضاکنندگان این پیمان عنوان کرد و حفاظت از میراث فرهنگی و مبارزه با قاچاق را آن از اهداف مشترک‌ بین دو‌ کشور ایران و سوئیس دانست. وی تصریح کرد:

بر اساس قانون سوئیس اموال مصادره شده باید به کشور اصلی بازگردانده شوند که استرداد این آجرها در همین راستا انجام شده است.

کیم زیتسلر با ابراز خوشحالی از نمایش عمومی بخشی از میراث فرهنگی ایران، این اقدام را خشتی دیگر از روابط بین دو کشور ایران و سوئیس توصیف کرد. در همین راستا «احمد رحمانی»، رئیس شورای شهر بوکان نیز با ابراز خرسندی از افتتاح این نمایشگاه، خاطرنشان کرد:

شهرستان بوکان در جنوب آذربایجان غربی و‌ کردنشین است. مردم این منطقه به آثار باستانی خود علاقه‌مندند و اگر این نمایشگاه در بوکان برگزار شود، مورد استقبال ویژه‌ای قرار می‌گیرد.

رحمانی با قدردانی از همکاری‌ و تلاش‌های کشور سوئیس، وزارت امور خارجه و موزه ملی ایران برای بازگرداندن این آثار ارزشمند به زادگاه اصلیشان، مردم‌شریف بوکان را برای بازدید این نمایشگاه مشتاق دانست و به‌منظور برگزاری این نمایشگاه در زودترین زمان ممکن در بوکان اعلام آمادگی و همکاری کرد.

در پایان «انور حبییب‌زاده بوکانی»، نماینده مردم بوکان در مجلس شورای اسلامی نیز این اشیا را شناسنامه مردم ایران و بوکان دانست و نسبت به برگزاری نمایشگاه این آثار در بوکان و مناطق کردنشین ابراز امیدواری کرد.

شایان ذکر است که این مجموعه ۵۱ عددی از آجرهای لعابدار بوکان به پادشاهی مانا (حدود ۳۰۰۰ سال پیش) تعلق دارد که از محوطه «قلایچی بوکان» در هفت کیلومتری شمال شرق بوکان در جنوب آذربایجان غربی به دست آمده است و در دهه ۱۳۶۰ خورشیدی به‌صورت غیرمجاز از سوی یک خانواده ایرانی به بندر چیاسو در مرز سوئیس – ایتالیا منتقل شده بود. پس از سه دهه روند حقوقی با مشارکت کشور سوئیس و دستگاه دیپلماسی  در ۲۹ آذرماه ۱۳۹۹ به موزه ملی ایران بازگردانده شدند.

در بخش پایانی این مراسم از کاتالوگ نمایشگاه آجرهای لعابدار بوکان استردادی از کشور سوئیس و کتاب معماری قلایچی رونمایی شد. این نمایشگاه تا ۳۰ فروردین ۱۴۰۱ دایر است و علاقه‌مندان با حضور در محل موزه ملی ایران می‌توانند از آن بازدید کنند.