خرابکاران فلوریدایی، گونه های مهاجم و غیر بومی (قسمت اول)

فلوریدا که نامش در زبان اسپانیایی به معنی «سرزمین گل‌ها» است، یکی از جنوبی‌ترین ایالت‌های آمریکا است که از غرب با خلیج مکزیک، از شمال غربی با آلاباما و از شمال با جورجیا همسایه است. فلوریدا همچنین سومین بخش پرجمعیت این کشور است. از سوی دیگر فلوریدا یک ویژگی جالب توجه دیگر هم دارد که از قضا یکی از اصلی‌ترین عوامل تخریب حیات وحش این منطقه است. در واقع در این منطقه نه انسان، که حضور گونه‌های غیر بومی و مهاجم دردسر زا شده و حیات ساکنان بومی را با خطر مواجه کرده است.

واقعیت این است که در طول سالیان متمادی، حیوانات از اقصی نقاط جهان بوسیله هواپیما، کشتی و محموله‌های مختلف تجاری راه خود را به این سرزمین باز و زندگی جدیدشان را به‌عنوان گونه‌های مهاجم آغاز کردند. اما چرا مهاجم؟ چون آن‌ها وارد قلمرویی جدید شدند که عملا هیچ شکارچی بالقوه‌ای برای کنترل جمعیت آن‌ها نداشت. به همین خاطر به‌تدریج حیوانات بومی با مشکلاتی در زمینه قلمرو و تأمین مواد غذایی مواجه شده و حتی به مرز نابودی کامل رسیدند. به‌نحوی باید پذیرفت که این‌گونه‌های تازه به فاتحانی بی‌رقیب تبدیل شدند که تغذیه‌ای شاهانه داشتند. وضعیت حاکم بر فلوریدا مثالی واضح در این زمینه است.

این ایالت را باید سرزمینی دیوانه کننده دانست که حیوانات وحشی را به شکلی دیوانه وار پیش چشم بازدیدکنندگان و حتی ساکنان بومی به نمایش گذاشته است. اینجا شما تمساح‌ها را می‌بیند که آزادانه این سو و آن سو پرسه می‌زنند و گاهی با ورود به خشکی چند بره را نوش جان می‌کنند، طاووسی‌های رنگارنگی که به‌سادگی به خودروی ساکنان خسارات جدی وارد می‌کنند و میمون‌هایی که ویروس‌های خطرناکی را با خود حمل کرده و مردم را در معرض خطر بیماری قرار می‌دهند.

اگر عرق کردن در هوای گرم و شرجی این منطقه را به حد کافی آزار دهنده نمی‌دانید، قطعا حضور در کنار این جانوران دردسرزا شما را به زحمت خواهد انداخت. در واقع آب و هوا گرمسیری این مکان را مبدل به محلی ایدئال برای تولید مثل گونه‌های رها شده، فراری و البته غیر بومی کرده است. این مسئله از سوی دیگر باعث بروز رفتارهای عجیب بین گونه‌های مهاجم شده که در دیگر نقاط جهان به‌ندرت قابل‌مشاهده‌اند. 

به همین خاطر اگر دوست دارید طبیعت گردی و ماجراجویی را در فلوریدا تجربه کنید، حتما با این‌گونه‌های غیربومی و مسائل و مشکلات‌شان آشنا شوید، چون سافاری شما را مهیج‌تر می‌کنند.

حلزون آفریقایی غول پیکر (Giant African Snail)

برخلاف دیگر حلزون‌ها این یکی بی‌شباهت به کابوسی برگرفته از دنیای آثار سینما علمی تخیلی نیست، کابوسی که از قضا یکی از دلایل نگرانی و وحشت ساکنان بخش جنوبی فلوریدا است.

نام این حلزون به‌خوبی معرف قد و اندازه قابل‌توجه آن است. حلزون غول پیکر آفریقایی در اصل بومی تانزانیا و کنیا است، اما سر از آمریکا هم درآورده است. در نگاه اول شاید مواجه شدن با یک حلزون هرچند غول پیکر خیلی بهتر از رودرو شدن با یک تمساح گرسنه است، اما بهتر است بدانید از منظر خطرناک بودن تفاوت چندانی بین این دو وجود ندارد. چون اگر یکی دندانی تیز برای دریدن و پاره کردن دارد، آن دیگری هم عامل بیماری‌ خطرناک است.

زیست شناسان شاغل در «سازمان زمین شناسی آمریکا« (USGS) طی تحقیقات خود مقداری از نمونه‌های بافت یک دسته از این جستجوگران چسبناک جمع آوری کردند که نشان داد این موجودات به‌ظاهر بی‌آزار آلوده به کرم انگلی موش‌ صحرایی (rat lungworm) هستند. این انگل بعد از ورود به بدن انسان باعث بروز سردردهای دردناک، تهوع و خشکی گردن است. در موارد بدتر حتی ممکن است باعث بروز مننژیت در فرد شود. بهتر است بدانید که هر کسی که حلزون را از جا بلند کرده یا در دست بگیرد، ممکن است در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار بگیرد.

تمساح (Alligator)

فلوریدا به خاطر دو چیز به شهرت رسیده است: دیزنی و تمساح. جالب است بدانید حتی تیم فوتبال این منطقه نیز به نام «فلوریدا گیترز» (Florida Gators) معروف است، اما بهتر است مراقب باشید. چون تمساح‌ها واقعا در اینجا زندگی می‌کنند. خزندگانی که حتی قادر به کشتن سگ خانگی شما هستند.

اما حقیقتی که ماجرا را به مراتب خطرناک‌تر می‌کند، رژیم غذایی این جانور است. چراکه تمساح برای سیر کردن شکم خود از هیچ چیز دریغ نداشته و تقریبا هرچیزی که سر راهش قرار بگیرد را می‌خورد. به‌علاوه بسیاری از تمساح‌های این منطقه ترس از انسان را کاملا به دست فراموشی سپرده‌اند و همین مسئله به شکلی باورنکردنی ریسک مواجه شدن با آن‌ها را بالاتر برده است. به‌طوری که گزارش‌ها بیشتری از حمله این خزنده ترسناک به انسان منتشر می‌شود. به‌عنوان نمونه در حادثه‌ای که در سال ۲۰۱۶ در یکی از اقامتگاه‌های دیزنی رخ داد، یک تمساح آزادانه به خشکی آمده و به‌سمت مردی جوان حمله کرد و او را به‌سمت آب کشید.

با این حساب باید تمساح‌ها را حاکمان بی چون و چرای فلوریدا دانست. بهتر است بدانید بیش از یک میلیون تمساح در نهایت راحتی و آسودگی خاطر در این نواحی پرسه می‌زنند. همچنین آن‌ها می‌توانند به‌راحتی به انسان‌ها حمله کنند. در اقع اگر یک تمساح شما را به‌عنوان وعده غذایی بعدی خود در نظر داشته باشد، این کار را با چنان سرعتی انجام می‌دهد که عملا راهی برای نجات وجود ندارد. با این حساب چندان عجیب نیست اگر روزی آن‌ها به خشکی آمده و از ساکنان محلی درخواست اجاره کنند!! چون ظاهرا این سرزمین دیر زمانی است که متعلق به تمساح‌ها است.

شیرماهی همنوع خوار (Cannibalistic Lionfish)

همانگونه که در گذشته اشاره کردیم شیرماهی در واقع بومی منطقه ایندو-پسیفیک (Indo-Pacific) بوده و در فلوریدا مشاهده نشده است. اما یک حادثه تمام معادلات را بهم زده و شیرماهی را به یکی از گونه‌های مهاجم این منطقه تبدیل کرد.

کارشناسان معتقدند وقتی در اواخر دهه‌ی هشتاد یک شیرماهی ساکن آکواریوم در حیات وحش رها شد، همه چیز از کنترل خارج شد. شیرماهی قدرت تولید مثلی قابل توجهی دارد و ماهی ماده می‌تواند در یک سال نزدیک به دو میلیون تخم بگذارد. از سوی دیگر هیچ شکارچی بالقوه‌ای برای این ماهی در آب‌های فلوریدا شناخته نشده است. در نتیجه جمعیت این ماهی به شکلی حیرت آور و با سرعتی قابل‌توجه افزایش یافت، بی‌آنکه چشم‌اندازی برای پایان این ماجرا وجود داشته باشد.

شیرماهی به‌صورت معمول از ماهیان کوچک و سخت پوستان تغذیه می‌کند، اما متأسفانه منابع غذایی موجود کفاف این جمعیت قابل‌توجه را نمی‌داد، به همین خاطر در اقدامی نامتعارف، شیرماهی‌ها شروع به همنوع خواری کردند.

همنوع خواری در میان حیوانات به‌ندرت قابل‌مشاهده است. یکی از ماهیگیران محلی به نشنال جئوگرافی گفت که او این مسئله را فقط در میان بی‌مهرگان کوچکی همچون میگو مشاهده کرده است که در تورهای صید خرچنگ او به دام افتاده بودند.

در حال حاضر کارشناسان هیچ راهکار عملی برای پایان دادن به این بحران ندارند و حتی عده‌ای معتقدند اصولا کار از کار گذشته و این مشکل دیگر قابل حل نیست. «متیو جانسون» در یک مصاحبه با نشنال جئوگرافی تصدیق کرد که اکنون دیگر کاری برای انجام دادن وجود ندارد. پس بهتر است تنها از این مسئله درس گرفته و در مقابل اجازه ندهیم این مشکل مجددا تکرار شود. شیرماهی‌ها در نهایت هم نسل ماهیان دیگر را منقرض کرده و هم همنوعان خود را خواهند خورد و هیچ راهی برای متوقف کردن این چرخه وجود ندارد. 

میمون رزوس (Rhesus Monkey)

در سال ۱۹۳۸ یک اپراتور کشتی یدک کش به نام «کلنل توئی» (Colonel Tooey) تعدادی میمون رزوس را از یک دلال حیات وحش غیر بومی خریداری کرد تا رونقی به کسب و کار خود یعنی تور گردشگری با قایق بدهد. تویی این میمون‌ها را در یک جزیره مصنوعی آزاد کرد، جایی که به سرعت شروع به زاد و ولد کردند. به‌طوری که در ژانویه سال ۲۰۱۶ تخمین زده شد که نزدیک به دویست میمون رزوس در این حوالی زندگی می‌کنند.

شاید در نگاه اول این حیوانات بامزه و بی‌خطر به نظر برسند، اما بهتر است بدانید که آن‌ها در حقیقت حیواناتی خطرناک هستند، به‌ویژه برای کسانی که دوست دارند آن‌ها را نوازش یا لمس کنند. در واقع میمون رزوس ناقل ویروس «هرپس- بی» (Herpes-B virus) است. ویروسی خطرناک که هشت درصد افراد آلوده را می‌کشد. هر کسی که توسط میمون‌ها خراشی برداشته یا با ترشحات بدن آن‌ها در تماس بوده باشد، در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارد.

بزمجه نایل مونیتور (Nile Monitor Lizard)

این مارمولک آفریقایی که نزدیک به یک و نیم متر طول دارد، ظاهرا از دهه‌ی هشتاد حضور خود را در کانال‌های «کیپ کورال» (Cape Coral) به رخ کشیده است. برطبق افسانه‌های محلی ظاهرا یک مغازه فروش حیوانات خانگی و غیر بومی به‌دلیل مشکلات مالی ورشکسته شده و گروهی از این بزمجه‌ها را در محوطه‌ای خالی از سکنه در طبیعت به حال خود رها کرده است. داستان دیگری ادعا می‌کند که این فروشگاه از زاد و ولد این خزندگان استفاده کرده و آن‌ها را در بازار سیاه به فروش می‌رساندند. 

با این حال حضور بزمجه‌ها ساکنان محلی را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده است، از جمله ناپدید شدن حیوانات خانگی و البته کاهش قابل‌توجه ارزش ملک و املاک‌شان. چراکه کمتر کسی تمایل دارد در جایی زندگی کند که همسایگانی چنین خطرناک دارد.

این دایناسور عصر جدید هم اهل شیطنت و دزدی است و هم با حملات خود لاکپشت‌های بومی را در معرض خطر انقراض قرار داده است. آن‌ها به حیوانات خانگی حمله کرده و حتی تخم تمساح‌ها را از لانه‌هایشان می‌ربایند. متأسفانه در فلوریدا هیچ شکارچی مشخصی برای این جانور وجود ندارد. از سوی دیگر به نظر می‌رسد مقامات از بودجه کافی برای استخدام شکارچی بزمجه برخوردار نیستند و تنها به راه‌هایی برای کنترل جمعیت آن‌ها بسنده کرده‌اند. با این حساب خیابان‌های شهر به‌ویژه برای گربه‌های خانگی و البته کودکان خردسال اصلا جای امنی نیست. 

طاووس (Peacock)

طاووس‌ها ممکن است پرندگانی باشکوه و جذاب باشند، اما در عین حال مشکلات خاص خود را نیز دارند. علی‌رغم زیبایی چشم‌نواز، این پرندگان از جثه‌ای بزرگ و قابل‌توجه برخوردار بوده و به صورتی مضحک شلوغ و پر سروصدا هستند. در یک مورد زنی از اهالی هاوایی به‌دلیل سروصدای این پرندگان به‌اندازه‌ای عصبانی شد که یکی از آن‌ها را با ضربات چوب بیسبال به قتل رساند، او بعدا به جرم خشونت با حیوانات دستگیر شد. 

در بیشتر مناطق فلوریدا طاووس‌ها در شمار موجودات حفاظت شده قرار دارند و هزینه انتقال آن‌ها از محیط شهری به مزارع در حدود دو هزار پانصد دلار است. باید پذیرفت که به هر حال این پرنده مناسب زندگی در مناطق شهری نیست، آن‌ها به خودروی ساکنان خسارت زده و به‌صورت گروهی روی پشت بام منازل جمع شده و سروصدا می‌کنند. یکی از ساکنان محلی می‌گوید که یک بار ۳۰ طاووس را روی بام منزل خود پیدا کرده است، او همچنین ادعا می‌کند که تابه‌حال دو مرتبه ناچار به رنگ آمیزی مجدد خودروی خود شده است.

بسیاری از طاووس‌هایی که هم‌اکنون در حیات وحش فلوریدا مشاهده می‌شوند یا قبلا حیوانات خانگی بودند یا از مزارع و باغ وحش فرار کرده و به طبیعت پناه برده‌اند. با این حال و علی‌رغم اذیت و آزارهای‌شان، بیشتر ساکنان تلاش می‌کنند که زندگی توأم با صلح و صفایی در کنار آن‌ها داشته باشند. چراکه دست‌کم برخلاف بسیاری دیگر از گونه‌های مهاجم ساکن این نواحی، این پرندگان ظاهری جذاب و دوست داشتنی دارند.

مار پیتون برمه (Burmese Python)

مار پیتون برمه یکی از انواع مار بومی کشورهای جنوب شرقی آسیا است که از دهه‌ی هشتاد در آمریکا مشاهده شد. در واقع این مار نخستین بار در یک پارک ملی در فوریدا دیده شد.  محققان تخمین می‌زنند بین سی هزار تا سیصد هزار مار پیتون در بخش‌های جنوبی فلوریدا زندگی می‌کنند، اما مشکل اصلی کجاست؟ تأمین غذا.

بله، به نظر می‌رسد این خزنده برای تأمین غذای خود تقریبا جمعیت پستانداران این نواحی را به مرز نابودی کامل کشانده است. در واقع از زمانی که مارها راه خود را به‌سمت شهر گشوده‌اند، جمعیت پستاندارن بومی این مناطق کاهش قابل توجهی را تجربه کرده است. به‌عنوان نمونه در محل زندگی پیتون‌ها از جمعیت راکون‌ها تا ۹۹.۳ درصد کاسته شد، همچنین این مسئله در مورد اپاسوم‌ها نیز تکرار شده و جمعیت گربه‌های دم کوتاه (bobcat) هم تا ۹۷.۵% کاهش یافت.

برطبق گفته‌های «مارسیا مک نات» مدیر سازمان زمین شناسی آمریکا، هیچ راه واقعی برای متوقف کردن مشکل حضور مارهای پیتون وجود ندارد و آن‌ها در حال نابود کردن یکی از زیباترین، غنی‌ترین و البته باشکوه‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی آمریکا هستند. در شرایط فعلی باید از حضور آن‌ها در مناطق جدید جلوگیری کرده و با تدوین سیاست گذاری‌های جدید در انتظار بهبودی هرچند جزئی در این زمینه بود.

به پایان بخش نخست این مطلب رسیدیم. امیدوارم از مطالعه آن و آشنایی با شماری از گونه‌های خرابکار ساکن فلوریدا لذت برده باشید. در بخش بعدی با شمار دیگری از گونه‌های مهاجم این ایالت آشنا خواهیم شد.