لاهیجان و بندر انزلی از نگاه سفرنامه نویسان خارجی
از بندر انزلی، که زمانی تنها بندر ایران در دریای خزر بود، تا لاهیجانی که زمانی خیابان‌هایش از خیابان‌های رشت هم عریض‌تر بودند همگی در سفرنامه‌های مسافران خارجی ادوار گذشته‌ی این دو ناحیه ثبت شده‌اند.
مقاله‌های مرتبط:
لاهیجان و بندر انزلی دو ناحیه از استان گیلان هستند که مسافران خارجی حتی از دوران قاجار از آن‌ها دیدن می‌کردند. خیابان‌های سنگ‌فرش لاهیجان و بازار پررونق پرورش ابریشم در آن به‌علاوه‌ی بندر انزلی، که زمانی در خط ساحلی دریای خزر یکه‌تازی می‌کرد، همگی در سفرنامه‌های سفیران خارجی عصر قاجار ضبط شده‌اند. در این مقاله گزارش‌های آنان درباره‌ی این دو شهر را می‌خوانیم.
لاهیجان
موسیو بهلر فرانسوی در سال ۱۲۳۱ از جاده‌ها و بازار لاهیجان نوشت:
«لاهیجان در ۳۰ کیلومتری رشت واقع شده و از سمت شرق و جنوب گسترش یافته است. راه دستیابی به آن از میان جنگل و رودهای بزرگ می‌گذرد که در فصل زمستان گذر از آن خیلی سخت می‌شود. مسیر و رودخانه‌ها به‌سمت پیره‌بازار رشت رفته و پس از در بیش از ۱۰ کیلومتر، به روستایی به نام کوچه‌اصفهان می‌رسند.
لاهیجان ۹۸۵ خانه دارد و شهر خوبی است که با درایت اداره می‌شود. بازار بسیار بزرگ و تمیزی دارد. کرم ابریشم در آنجا بسیار به عمل می‌آورند و تجارت ابریشم صورت می‌گیرد. در طرف جنوب و شرق آن، کوه‌های کوچک پردرخت و باصفایی هست. بالای یکی از کوه‌ها عمارت باشکوهی بود اما حالا خراب شده است. بین کوه‌ها و لاهیجان سبزه‌زار و چمن خوبی هست که در هنگام بارندگی به کل گلی و باتلاقی می‌شود.
در طرف راست لاهیجان راهی سنگ‌فرش قرار دارد که از میان درخت و جنگل می‌گذرد. این راه را شاه عباس ساخته و در ابتدا گویا خیلی خوب و محکم بوده است».
چارلز فرانسیس مکنزی انگلیسی در سال ۱۲۳۷ از تعجب مردم لاهیجان هنگام دیدنش گفت:
«در لاهیجان، عده‌ای جمع شده عبور ما را تماشا می‌کردند. حتی عده‌ای از زنان از خانه‌ها بیرون آمده بودند تا کنسول انگلیسی، که در این نواحی جانوری ناشناخته است!، را ببینند. خیابان‌های لاهیجان از خیابان‌های رشت پهن‌تر هستند. من در اول شهر تکیه‌ای دیدم با نقاشی‌های نسبتاً خوب از نقاشی شوشتری که ماجراهای شهادت امامان را کشیده بود. حاکم لاهیجان با حرارتی هرچه تمام‌تر می‌خواست علاقه‌ی خود به دولت انگلیس را نشان دهد.
روز بعد در مدت کوتاهی که در شهر قدم زدم متوجه شدم که حتی یک زن هم در خیابان‌ها نیست. فکر می‌کنم این دستور حاکم متعصب شهر است که در امور مذهبی با ملاها کاملاً هم‌عقیده است. هم‌اکنون با آنکه در شهر تعداد بسیاری مسجد وجود دارد، باز هم مشغول ساختن یکی دیگر هستند در صورتی که بهتر بود جاده‌ها را تعمیر می‌کردند.
امروزه تالاب سوستان، شیطان کوه، دریاچه و آبشار لاهیجان از جمله جاذبه‌هایی هستند که معمولاً گردشگران خارجی از آن‌ها دیدن می‌کنند.
بندر انزلی
راولینسن انگلیسی در سال ۱۲۱۵ بندر انزلی را تنها بندر دریای خزر معرفی کرد:
«بندر انزلی تنها بندر در تمامی خط ساحلی دریای خزر و به عبارتی مهم‌ترین بندر ایران در این منطقه است. اما با این حال، این بندر آن‌قدر بزرگ نیست که بتوان آن را شهر دانست».
بندر انزلی در سال ۱۳۰۳
ارنست اورسل بلژیکی در سال ۱۲۶۱ تنها فانوس دریایی و عمارت سلطنتی بندر انزلی را دیدنی دانست:
«بندر انزلی شهری نیست که از لحاظ جاهای دیدنی و جالب غنی باشد. به نظر من غیر از فانوس دریایی و جایگاه سلطنتی جایی دیگر نیست که زحمت دیدنش ارزش داشته باشد».
مامونتوف روس در سال ۱۲۸۸ از رشد قابل‌توجه بندر انزلی نوشت:
«بندر انزلی دارد با مخارج نسبتاً کمی به یک بندر مناسب تجاری تبدیل می‌شود که به واسطه‌ی اهمیت ترانزیتی آن بر آبادی‌اش افزوده خواهد شد. در انزلی، پیربازار محل کوچکی است که شوسه‌ی رشت به تهران از آنجا شروع می‌شود. گل و لای، شلوغی باربران و درشکه‌چیان و گاه درگیری آن‌ها در یک دقیقه می‌تواند حتی مسافر باتجربه را گیج کند».
تالاب و ساحل انزلی امروزه پرجاذبه‌‌ترین مکان این بندر مهم به حساب می‌آید.
عکس کاور از میلاد منصف
دیدگاه