روزشمار: ۲۴ شهریور؛ اولين سفر «مظفرالدين شاه قاجار» به فرنگ

مظفرالدین‌شاه قاجار، پنجمین پادشاه ایران از دودمان قاجار در ۳ فروردین ۱۲۳۲ شمسی متولد شد. مظفرالدین شاه، پسر دوم ناصرالدین شاه، در سال ۱۳۱۳ هجری قمری یک ماه و هشت روز پس از كشته شدن پدرش از تبریز وارد تهران شد و در سن ۴۵ سالگی به تخت سلطنت نشست. او كه مردی علیل و بیمار بود بلافاصله پس از رسیدن به سلطنت با وجود مشكلات اقتصادی كشور به بهانه مداوای بیماری خویش و استفاده از آب‌های معدنی تصمیم به سفر اروپا گرفت.

مظفرالدین شاه مانند پدرش مشتاق سفر به اروپا بود و در روز ۱۲ ذی الحجه سال ۱۳۱۷ قمری، اولین سفر خود را به کشورهای اروپایی آغاز کرد. امین‌السلطان (اتابک اعظم)، که در ۹ بهمن ۱۲۷۸ برای دومین بار با وعدهٔ تأمین مخارج سفر شاه، به مقام صدارت منصوب شده بود، قراردادی برای دریافت ۲۳ میلیون و پانصد هزار روبل قرضه از روسیه امضا کرد و در ازاء آن عایدات گمرکات ایران را، که ممر اصلی درآمد خزانه بود، به وثیقه گذاشت. با دریافت این قرضه، مقدمات سفر مظفرالدین شاه به فرانسه فراهم شد.

در حالی كه اوضاع اقتصادی ايران در اين زمان دچار آشفتگی بود، مظفرالدين شاه قاجار چندين بار به بهانه معالجه، به سفر فرنگ رفت و در هر بار با استقراض از دولت‏ های خارجی خصوصاً روسيه، مملكت را دچار بدهكاری‌های هنگفت کرد و دست آنان را در دخالت در امور كشور باز گذاشت.

در مورد اینكه انگیزه وی برای چنین سفرهایی چه بود، مداوای بیماری یا سیاحت و گردش، مورخان اظهارنظرهای مختلفی كرده‌اند. علت این سفرها هرچه باشد بدون تردید بر پاره‌ای از دیدگاه‌های وی در مورد جامعه و حكومت و نسبت این دو بی‌تأثیر نبوده است.

صرف‌نظر از بیماری یا هرگونه تمایلات شخصی دیگر به نظر می‌رسد آشنایی مظفرالدین شاه با مظاهر مدنیت غربی و همچنین آشنایی هر چند ابتدایی او با نظام‌های مختلف حكومتی در اروپای آن روز ذهنیت او را نسبت به پذیرش یک نظام سیاسی مبتنی بر مشروطیت آماده ساخته بود.

اولین سفر مظفرالدین شاه به اروپا هفت ماه به طول انجامید و در این مدت پنجمین پادشاه قاجار از کشورهای روسیه، اتریش، سوئیس، آلمان، بلژیک، فرانسه و در راه بازگشت از ترکیه (عثمانی) دیدن کرد. از وقایع مهم این سفر سوءقصد به جان مظفرالدین شاه در پاریس بود، که ضارب در کار خود توفیق نیافت و آسیبی به مظفرالدین شاه نرسید.

اولین سفر مظفرالدین شاه به اروپا هفت ماه طول کشید. از وقایع مهم این سفر سوءقصد به جان مظفرالدین شاه در پاریس بود، که ضارب در کار خود توفیق نیافت و آسیبی به مظفرالدین شاه نرسید.

پادشاه قاجار در طول سفر به‌جز عکاسی از اماکن و مناظر مختلف، هر شب مشاهدات و خاطرات خود را به منشی می‌گفت و او یادداشت می‌کرد که بعدها منتشر شد. وی در طول این سفر، به مجالس رقص درباری، کنسرت، اپرا و دیگر نمایش‌ها دعوت می‌شد. ساعت‌ها به نطق‌هایی گوش می‌کرد که در مراسم رسمی به افتخار حضور او خوانده می‌شد.

دو سال بعد، وی پس از دریافت وام جدیدی به مبلغ ده میلیون روبل از روسیه و اعطای امتیازات تازه‌ای در شمال ایران به روس‌ها، عازم اروپا شد. دومین سفر مظفرالدین شاه به اروپا که در ۲۲ فروردین ۱۲۸۲ شمسی آغاز شد شش ماه طول کشید و در این مدت مظفرالدین شاه از اتریش، آلمان، بلژیک، فرانسه، انگلستان و ایتالیا بازدید کرد. مقصد نهایی مظفرالدین شاه در این سفر انگلستان بود.

مسافرت سوم شاه به اروپا روز ۱۶ خرداد ۱۲۸۴ شمسی آغاز شد و ۴ ماه به طول انجامید. این سفر نیز متعاقب دریافت یک وام ۲۹۰ هزار لیره‌ای از بانک شاهی انگلیس عملی شد.

سفرهای پی‌در پی مظفرالدین شاه قاجار و پدرش از جمله دلائل موثر در فروپاشی نظام اقتصادی كشور، فقر و فلاكت جامعه و یكی از عوامل اصلی در ناراضی شدن مردم ایران بود. این نارضایتی كه ریشه شكل‌گیری نهضت مشروطه بود، بحرانی را در سال‌های آغازین قرن بیستم میلادی به وجود آورد كه به سرعت توانست به عمر ۱۳۰ ساله حیات سیاسی سلسله قاجار خاتمه دهد.

در همین روز:

• رحلت حكيم «جهانگيرخان قشقایی»؛ فيلسوف كبير و عالم نامدار شيعه (۱۲۸۹ شمسی)
• «میرزا محمودخان احتشام‌السلطنه» به سفارت کبرای ایران در اسلامبول برگزیده شد. (۱۲۸۹ شمسی)
• «كلنل محمدتقی خان» دستور داد تلگراف‌های كنسولگری و اتباع انگليس بايد به‌صورت غير رمز و فقط توسط تلگرافچی‌های ايرانی مخابره شود. (۱۳۰۰ شمسی)
• درگذشت استاد «حبيب‌اللَّه نجومی»؛ ستاره‏‌شناس معاصر و ناشر سال‌نمای ايران (۱۳۶۶ شمسی)
• درگذشت علی ‏محمد حيدريان ،نقاش نامی معاصر (۱۳۶۹ شمسی)
• درگذشت دكتر «عبدالحسين زرين‌كوب»؛ استاد بنام ادبيات پارسی (۱۳۷۸ شمسی)
• ولادت حکیم سنایی غزنوی (۴۷۳ قمری)
• وفات «ابوالفضل ساوجی» عالم و خوشنویس برجسته ایرانی (۱۳۱۲ قمری)
• ضرب سكه «داريک» در ايران (۴۸۸ پیش از میلاد)
• شورش هرات بر ضد عرب (۶۶۱ میلادی)
• روزی كه هارون‌الرشيد خليف عباسی شد. (۷۸۶ میلادی)
• اعراب مسلمان تصرف سرزمين سومالی در آفريقا را تكميل كردند. (۹۰۸ میلادی)
• تصرف صربستان توسط امپراتوری عثمانی (۱۳۸۹ میلادی)
• انگلستان تقويم پاپ گريگوری را پذيرفت و دوم سپتامبر را به چهاردهم اين ماه تبديل كرد. (۱۷۵۲ میلادی)
• استفاده از بالن برای نخستين بار در مطالعات هواشناسی در فرانسه (۱۸۰۴ میلادی)
• تصرف مسكو پايتخت روسيه توسط «ناپلئون بناپارت» (۱۸۱۲ میلادی)
• ورود نيروهای آمريكایی به شبه‏ جزيره کُره در جريان جنگ دو كره (۱۹۵۰ میلادی)
• لونيک-۲ نخستين ماهواره‌ای که برماه فرود آمد. (۱۹۵۹ میلادی)
• امضای منشور سازمان كشورهای صادر كننده نفت موسوم به اوپک (۱۹۶۰ میلادی)