شاهکارهای کاشی کاری که طعمه طمع سارقان شدند

کاشی‌کاری یکی از روش‌های دلپذیر تزئین معماری در تمام سرزمین‌های اسلامی است. تحول و توسعه کاشی‌ها از عناصر خارجی کوچک رنگی در نماهای آجری آغاز و به پوشش کامل بنا در آثار تاریخی قرون هشتم و نهم هجری انجامید. در سرزمین‌های غرب جهان اسلام که بناها اساسا سنگی بود، کاشی‌های درخشان رنگارنگ روی دیوارهای سنگی خاکستری ساختمان‌ها تأثیری کاملا متفاوت، اما همگون و پر احساس ایجاد می‌کرد.

کاشی از لحاظ تاریخی پنجمین شیوه اساسی و بنیادی در تزئینات ساختمان‌هاست و در میان انبوهی از مصالح معماری چون گل، گچ، خشت، سنگ، چوب و غیره کاشی نقش عمده را ایفا می‌کند. در حقیقت کاشی مکمل کار در معماری است و هنرمندان ما به خوبی تشخیص دادند در یک کشور اسلامی یا در مجموع جهان اسلام کاشی یگانه عنصری است که می‌تواند اهداف هنر اسلامی را محقق کند.

کاشی‌کاری به صورت هنر تزئینی در کشورهای اسلامی به اوج شکوفایی خود رسید و یکی از ویژگی‌های برجسته معماری اسلامی به شمار می‌رود. آثار گرانبهایی از این عنصر معماری و تزئیناتی را در اکثر مراکز متبرکه کشورهای اسلامی مشاهده می‌کنیم که همه آنها حاصل دسترنج توانای هنرمندانی است که زندگی خود را وقف هنر کردند و رسالت خود را در قبال جامعه اسلامی و اهداف هنر اسلامی از طریق هنر کاشی‌کاری انجام دادند. اما این آثار هنری همواره وسوسه‌کننده سارقان آثار هنری بوده و از دستبرد در امان نبوده‌اند.

 سرقت کاشی‌ها، کتیبه‌ها و عناصر ارزشمند بناهای تاریخی داستانی ادامه‌دار است که نخست از تهران آغاز و به مرور دامنه گسترش آن به شهرهای مختلف کشور نیز کشیده شده است. تا یک دهه پیش سردر کاشی‌کاری خانه‌های قدیمی همچون سایر بخش‌ها تخریب و به‌عنوان نخاله ساختمانی از شهرها خارج می‌شد؛ اما در سال‌های اخیر، این کاشی‌کاری‌ها نه تنها در سطح شهر خریداری یا سرقت می‌شوند، بلکه حتی از اماکن تاریخی نیز به سرقت می‌روند.

اولین بار تزئینات چُدنی درب مسجد سپهسالار (مطهری) تهران سرقت شد و با دزدی کاشی‌ها و کتیبه‌های سایر عمارت‌های تاریخی ادامه یافت، سرقت‌هایی که هنوز هم ادامه دارد. سرقت کاشی‌های سرای شبستری جداره ناصرخسرو تهران، منبت‌کاری‌های حمام کشوریه، کتیبه مسجد امام علی (ع) واقع در بازارچه حاج زینل شیراز و کتیبه سنگی آب انبار حاج عبدالباقی نراق از این دست هستند.

کاشی‌های مسجد و حوزه علمیه «حاج قنبرعلی خان کرد مافی»، کاشی‌های ارزشمند مسجد «میرزا ‌ابوالحسن‌ معمارباشی» و کاشی‌های سردر خانه مخروبه «صدیق اعلم ادیب»، نویسنده و سومین رئیس دانشگاه تهران، کاشی‌‌های امامزاده یحیی نمونه‌ای از سرقت‌هاست که کم‌کم بدون هیچ واکنشی از سوی مسئولین به اتفاقی مرسوم تبدیل شده است.

چند روز پیش نیز در ادامه این سرقت‌ها کاشی‌کاری‌های مسجد نصیرالملک شیراز به سرقت رفت؛ مسجد تاریخی که درست وسط شهر و در یکی از پرترددترین نقاط شهر قرار دارد. مسجد نصیرالملک یکی از بی نظیرترین مساجد تاریخی ایران به شمار می رود. در این مسجد از شیشه‌های رنگی استفاده شده به همین علت آن را مسجد صورتی ایران نیز می‌گویند. این مسجد اکنون در اختیار اداره اوقاف استان قرار دارد و مسئولیت حفاظت و نگهداری از آن نیز بر عهده این مجموعه است.

امیدواریم که میراث فرهنگی شرایط حفاظت و نگهداری از آثار هنری و تاریخی را بهبود بخشند و مسئولان امر نیز در تعقیب و دستگیری این سارقان نهایت تلاش خود را به کاربرند.