قلعه عزت‌آباد ابرکوه و خانه گذشتی‌ها متعلق به اواخر قاجار و اوایل دوره پهلوی دو اثر تاریخی استان یزد هستند که به‌تازگی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیدند.
محسن ذاکری‌نیا، معاون میراث فرهنگی استان درباره خانه گذشتی‌ها که در محله شاه ابوالقاسم یزد قرار دارد نزدیکی این بنا به مسجدجامع و عبور قنات اشکذر از داخل آن را جزو ویژگی آن خواند و افزود:
با توجه به ساختار معماری، بنا متعلق به اواخر قاجار و اوایل دوره پهلوی است. ورودی بنا در ضلع غربی آن است و بنا دارای پلانی مربع شکل است که پس از ورودی، یک راهرو وجود دارد که به حیاط مرکزی خانه می‌رسد.با توجه به اینکه خانه یک بنای ارزشمند داخل بافت به حساب می‌آید و خطر تخریب آن را تهدید می‌کند، این اثر تاریخی به شماره ۳۱۳۰۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
معاون اداره کل میراث فرهنگی استان یزد درباره قلعه عزت‌آباد ابرکوه که به شماره ۳۱۳۲۳ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، گفت:
از نظر مبحث معماری شناسانه یعنی نقشه‌ها، شیوه معماری و مواد و مصالح می‌توانیم قدمت قلعه را به دوران قاجار و پهلوی نسبت دهیم، اما به نظر می‌رسد نتوانیم تفاوت سبکی بین معماری قاجار و پهلوی در مناطق دور افتاده‌ای مثل ابرکوه قائل شویم، اما در پی تحقیقات میدانی از مطلعین و پیران محلی از نظر تاریخی می‌توانیم قدمت قلعه را به اواخر قاجار برسانیم و به این ترتیب این قلعه با باغ همجوار خود دارای یه دوره تاریخی مشترک هستند. بر اساس گفته پیران و مطلعین محلی، نام آبادی عزت‌آباد را اول بار شخص سالارنظام که باعث آبادانی این منطقه بود بر این خطه نهاده و بعد از آبادانی منطقه برای اسکان کارگران و رعیت‌های باغات عزت آباد، دستور ساخت این قلعه را برای آنان می‌دهد.
وی با برشمردن ویژگی‌های این قلعه عنوان کرد:
این قلعه با پلان نزدیک به مربع با طول ۸۱ متر و عرض ۸۰ متر در جبهه شرقی باغ عزت آباد (امیدسالار) واقع شده است. با باروهای چینه‌ای بلند، سیزده چین که در هر ۴۵ سانتی‌متر چینه یک رج خشت کار شده و برج‌های سه طبقه در چهار گوشه حصار قلعه، ارتفاع حصار قلعه حدود ۶/۵ متر است و ارتفاع برج‌ها ۱۰ متر و ۳۵ سانتی‌متر است.
ذاکری‌نیا با بیان اینکه شاید برج‌ها محلی برای حراست از ساکنان قلعه و باغات همجوار بوده است، ادامه داد:
ورودی قلعه در جبهه شرقی واقع شده است و با اینکه بیشتر از نیمی از فضاهای مسکونی ضلع جنوبی قلعه به‌کلی تخریب شده اما با وجود بقیه عناصر موجود به‌خصوص حمامی که در گوشه جنوب شرقی وجود دارد این بنا را هنوز پویا و سرپا می‌بینیم.
این مقام مسئول با اشاره به فضاهای مسکونی قلعه که در حال حاضر هفت پلاک آن باقی مانده است، هرکدام از این فضاهای مسکونی را دارای فضاهای خواب، نشیمن، انبار، مطبخ، سرویس بهداشتی، لرد و حیاط دانست. وی در پایان با ابراز امیدواری در حفظ هرچه بیشتر این بناها افزود:
منطقه عزت‌آباد پتانسیل خوبی جهت جذب گردشگر و معرفی تاریخ کهن این دیار دارد و لذا برای پاسداشت این منطقه تاریخی، ضرورت ثبت اثر و بعد از آن مرمت تکمیلی، احیا و تعیین حریم در این مجموعه احساس می‌شود تا آسیب‌های بیشتر ماهیت قلعه را خدشه‌دار نکند.
منبع: isna
دیدگاه