دختران سرزمین مادری؛ زنان چینی در بند پابند

در سفرنامه‌های چین همیشه توصیفی از زنانی با پاهای باندپیچی‌شده و راه رفتن عجیب آن‌ها که بدون کمک دیگران امکان‌پذیر نیست، دیده می‌شود ولی تاکنون هیچ‌کس به‌صورت جدی دلیل این به‌اصطلاح زیبایی همراه با عدم تعادل و عذاب را مورد بررسی قرار نداده است. ایجاد و پایدار شدن این سنت عجیب که شامل معیوب کردن کنترل‌شده‌ی پای یک زن برای جلب رضایت مردان است، از دید بیننده‌ی خارجی به‌هیچ‌عنوان قابل‌درک نیست و تنها می‌توان آن را مصداق بی‌چون‌وچرای تبعیض جنسیتی مطلق دانست. یکی از دلایل بستن پاهای زنان چینی، ایجاد و افزایش وابستگی اقتصادی آن‌ها به مردان بود. هرچند در چین باستان که داشتن چند پیمانه برنج بیشتر، باعث خوشحالی یک خانواده و رهایی آن‌ها از چنگال گرسنگی می‌شد، عدم مشارکت زنان در تأمین نیازهای خانواده (به دلیل پاهای معیوب و غیرطبیعی) اصلا عقلانی نبود ولی ظاهرا مردان چینی داشتن کنترل بر همسر و لذت بردن از یک ویژگی تزیینی را به وضعیت اقتصادی بهتر ترجیح می‌دادند. در حقیقت داشتن همسری با پاهایی بسیار کوچک راهی برای فخرفروشی در مورد ثروت و عدم نیاز به کار کردن زن برای تأمین نیازهای خانواده محسوب می‌شد. درگذشته زنان چینی دلایل زیادی برای تن دادن به این فشار اجتماعی مردسالارانه داشتند. زنان چینی در خانواده‌های فقیر، به‌صورت مداوم پای دختران خود را با نوارهای پارچه‌ای و بسیار سخت و با فشار می‌بستند به این امید که روزی مردی ثروتمند با دخترانشان ازدواج کند و آن‌ها را از فقر و تنگدستی نجات بدهد. برای حفظ ساختار استخوان‌بندی پا، فشار باندپیچی با روال مشخص افزایش پیدا می‌کرد. بستن پای دختران خردسال فرایندی زمان‌بر و پیچیده بود و برای تأثیرگذاری بیشتر، در هر نوبت چندین روز و گاهی چند هفته باز نمی‌شد و در تمام این مدت دخترها مجبور به پوشیدن نوعی کفش تزیینی بسیار کوچک بودند. وقتی نهایتا روال دردناک باندپیچی به اتمام می‌رسید و پا کاملا فشرده می‌شد، درد و عذاب حاصل از آن را به‌خصوص در هوای گرم به‌هیچ‌وجه نمی‌توان تصور کرد. در زبان چینی برای توصیف اجسامی که طولی غیرعادی و نامتناسب دارند، از اصطلاح (بلند و بدبو مثل نوارهای پای مادربزرگ)، استفاده می‌شود که همین مسئله به‌تنهایی بازگوکننده‌ی داستان‌های دردناک زیادی است. در اوایل قرن بیستم با ورود مبلغین مسیحی و ایجاد تغییرات عمده‌ی اجتماعی، این سنت غیرانسانی نیز به‌مرور مهجور و نهایتا در سال ۱۹۱۲ غیرقانونی اعلام شد. البته باوجود ممنوعیت قانونی، از بین رفتن کامل سنت بستن پا چند دهه طول کشید و پیگیری این سنت تا دهه‌ی ۴۰ قرن بیستم ادامه داشت. هنوز هم به‌خصوص در مناطق روستایی چین می‌توان زنان سالخورده‌ای با پاهای باندپیچی‌شده را مشاهده کرد.

هشدار: ادامه مطلب حاوی تصاویر ناراحت‌کننده و دل‌خراش است.

سنت شکستن استخوان‌های پای زنان جوان چینی با باندپیچی فشرده و محکم و تبدیل آن به یک توده درهم‌پیچیده‌ی استخوانی که از دید مردان سنتی چینی شبیه به نیلوفر آبی بود، نزدیک به ۱۰۰۰ سال در سراسر این کشور مرسوم و کاملا عادی به شمار می‌آمد. حتی بعد از منع قانونی آن، بازهم عده‌ای از زنان در مناطق دورافتاده و روستاهای کوچک این سنت دیوانه‌وار را پیگیری می‌کردند که هنوز تعدادی از آن‌ها زنده هستند و عمق این فاجعه‌ی انسانی را به بیننده یادآوری می‌کنند. یک عکاس انگلیسی به نام جو فارل، ۸ سال گذشته را به گشت‌وگذار در سراسر چین و به تصویر کشیدن آخرین قربانی‌های سنت بستن پا گذرانده است. باوجود نگاه تلخی که نسبت این سنت وجود دارد، این زنان به‌راحتی و حتی باکمی افتخار پاهای «نیلوفری» خود را به فارل نشان می‌دادند و داستان زندگی‌شان را برای او بازگو می‌کردند. اخیرا فارل تعدادی از این عکس‌ها را در فضای مجازی به اشتراک گذاشته است و قصد دارد به‌زودی همه عکس‌ها و تجربیات ۸ ساله‌اش را در کتابی منتشر کند. در ادامه برای دیدن تعدادی از این عکس‌ها با کجارو همراه شوید. سنت بستن پا در قرن دهم میلادی و در میان زنان دربار امپراتور چین رایج شد. بعدها به‌مرور این سنت غیرانسانی در سراسر کشور گسترش پیدا کرد وزنان روستایی چینی برای ازدواج با مردی از طبقات اجتماعی بالاتر، به انجام آن تن می‌دادند. درگذشته داشتن پای کوچک و خوش‌فرم، مهم‌ترین عامل زیبایی یک زن چینی محسوب می‌شد، به‌خصوص پای «نیلوفری» که نشانه‌ی نهایت زیبایی و مهم‌تر از آن ناتوانی در راه رفتن و درنتیجه وابستگی مطلق یک زن به شوهر و خانواده‌اش به شمار می‌آمد. زنان چینی در دو مرحله پای دختران خردسال خود را باندپیچی می‌کردند. مرحله‌ی اول باعث شکستن انگشتان (به جز شست) و منحرف شدن آن‌ها به سمت کف پا می‌شد. مرحله‌ی دوم پاشنه را به سمت کف پا می‌کشید و قوس آن را به‌شدت افزایش می‌داد. هدف از این کار جلوگیری از رشد پا بیشتر از ۷.۶ سانتی‌متر (اندازه‌ی ایدئال برای پای نیلوفری) بود. بر اساس مطالعات انجام‌شده، بستن پا باعث می‌شد که زنان چینی نتوانند تعادل خود را به‌خوبی حفظ کنند و از نشستن روی دو پا و بلند شدن از روی صندلی ناتوان باشند. علاوه بر این بستن پا باعث ایجاد تغییرات دائمی در شکل ستون فقرات و مفصل ران می‌شد. باوجود تلاش‌های بی‌شمار فعالان اجتماعی، ممنوعیت بستن پا فقط تحت‌فشار دولت جمهوری خلق چین امکان‌پذیر شد. با به قدرت رسیدن حزب کمونیست چین در سال ۱۹۴۹، برای کسانی که هنوز به این سنت پابند بودند، حکم اعدام در نظر گرفته می‌شد ولی بازهم در نقاط دورافتاده عده‌ای پای دختران خردسال خود را باندپیچی می‌کردند. وقتی فارل کار خود را شروع کرد، از زنده‌بودن تعدادی از زنانی که پای باندپیچی‌شده دارند، کاملا بی‌خبر بود و به‌صورت تصادفی با راننده‌ای آشنا شد که مادربزرگی با این مشخصات داشت. بعدازاین اتفاق، فارل با استفاده از شایعه‌ها و سرکشی به روستاهای دورافتاده، تعداد بیشتری از این زنان را پیدا کرد. بیشتر این زنان بین ۸۰ تا ۱۰۰ سال سن دارند و غالبا بعد از منع قانونی، قربانی این سنت وحشیانه شده‌اند. بیشتر سوژه‌های فارل که زنان کشاورز ساکن مناطق روستایی هستند، به او می‌گفتند که مادرهایشان برای افزایش شانس ازدواج مناسب، پای آن‌ها را باندپیچی کرده‌اند. به گفته‌ی آن‌ها؛ پای باندپیچی‌شده علامت یک همسر خوب و نشان‌دهنده‌ی فرمان‌برداری، اجبار به ماندن در خانه و صبر زیاد او بود. باوجود تحمل این‌همه سختی و عذاب، در وانفسای اقتصادی حاصل از انقلاب چین، زنان چینی حتی با داشتن پای نیلوفری وادار به کار کردن در مزرعه می‌شدند. هیچ‌کدام از زنانی که با فارل گفتگو می‌کردند، با رضایت به این کار تن نداده‌اند. به گفته‌ی یکی از آن‌ها، هر وقت مادرش با مقاومت او روبرو می‌شد، به‌عنوان تنبیه تکه‌ای از پوست پای او را می‌برید. یکی دیگر از این زنان به یاد دارد که در مهمانی جشن تولد پدربزرگش، حاضران او را به خاطر داشتن پاهای بزرگ مسخره کردند. بعد از بازگشت به خانه مادرش فورا پای او را بند پیچی کرد. مردم چین علاقه‌ی زیادی به کار فارل نشان نداده‌اند، آن‌ها ترجیح می‌دهند که دیگران سنت بستن پا را فراموش کنند ولی گزارش فارل جزییات این سنت غیرانسانی را به همه‌ی دنیا نشان می‌دهد. حتی بسیاری از کسانی که با این زنان در یک روستا زندگی می‌کنند، از بسته شدن پای آن‌ها خبر ندارند. سنت بستن پا هم یکی از مواردی است که حزب کمونیست چین قصد مدفون کردن آن را دارد. فارل امیدوار است که با انتشار این عکس‌ها، آگاهی عمومی در این مورد افزایش پیدا کند. از زمانی که فارل عکس‌ها را منتشر کرده، سه نفر از این زنان درگذشته‌اند. منبع : business Insider