روزشمار: ۹ اسفند؛ آتش سوزی ساختمان «رایشتاگ»، ساختمان پارلمان آلمان

«رایشتاگ» نام ساختمان پارلمان آلمان است که در شهر برلین واقع شده است. این ساختمان یکی از نمادهای تاریخی برلین محسوب می‌شود. این ساختمان محل پارلمان آلمان از سال ۱۸۹۴ تا ۱۹۳۳ بوده است و در این سال توسط یک کمونیست به آتش کشیده شد. 

این ساختمان که در نزدیکی دروازه براندنبورگ (Brandenburg) واقع شده، پس از اتحاد دوباره آلمان مورد بازسازی قرار گرفت و اکنون دارای یک گنبد شیشه‌ای بسیار جالب است.

پس از شکل‌گیری امپراطوری آلمان در سال ۱۸۷۱، لازم بود که یک ساختمان بزرگ برای مجلس در برلین ساخته شود. بر این اساس، میان ۱۸۳ شرکت‌کننده، مسابقه‌ای برگزار شد و در نهایت طراحی پاول والوت (Paul Wallot) برگزیده شد. این معمار آلمانی یک ساختمان عظیم طراحی کرد که ۱۳۷ متر طول و ۹۷ متر عرض داشت. طراحی این بنا و به ویژه گنبد آهنی آن که در زمان خودش یک شاهکار محسوب می‌شد، مورد تحسین همگان قرار گرفت.

این ساختمان در بین سال‌های ۱۸۸۴ و ۱۸۹۴ ساخته شد و پول آن را فرانسه که در سال ۱۸۷۱ شکست خورده بود، تقبل کرد. متن معروف «تقدیم به مردم آلمان» نیز بعدا و در سال ۱۹۱۶ توسط امپراطور ویلیام دوم به آن افزوده شد.

رایشتاک نمادی از امپراطوری جدید آلمان بود، اما پارلمان که در آن تشکیل می‌شد چندان قدرت تصمیم‌گیری نداشت و بیشتر قدرت قانونی در دستان صدراعظم و امپراطور بود. رایشتاک، نقش مهمی در به قدرت رساندن هیتلر داشت. در فوریه ۱۹۳۳، یک آتش‌سوزی در این ساختمان صورت گرفت که منجر به تخریب بخش زیادی از رایشتاک شد. حتی امروز هم مشخص نیست که چه کسی این آتش‌سوزی را به راه انداخت؛ اما یک کمونیست هلندی با نام «ماریوس فان در لوب» متهم شناخته شد و به مرگ محکوم شد.

این واقعه موجب تقویت هیتلر شد که در آن زمان صدراعظم آلمان بود. او به شماتت کمونیست‌ها پرداخت. حزب هیتلر با نام NSDAP، نزدیک به ۴۴ درصد از آرا را در انتخابات بعدی از آن خود کرد و توانست اصلاحیه‌ای را به تصویب برساند که به وی قدرت مطلق را می‌داد.

هیتلر در مصاحبه محرمانه‌ای در سال ۱۹۳۱ گفته بود:

رایشتاگ نماد انحطاط ماست. ملغمه‌ای است مرکب از چهار دسته از ستون‌های شبیه پانتئون آمیخته با سیلیکای رومی و قلعه مغربی که کل ساختمان شبیه یک کنیسه به نظر می‌آید. به شما می‌گویم، رایشتاگ ساختمان فوق‌العاده زشتی است، یک تالار اجتماعات، دکان گفتگو و چانه‌زنی نماینگان و بورژوازی منحط و طبقه کارگر گمراه. هم ساختمان و هم نهادی که در آن جا گرفته ننگ مردم آلمان هستند و روزی باید بروند. به نظر من، هرچه زودتر این دکان گفتگو بسوزد و با خاک یکسان شود، مردم آلمان زودتر از نفوذ خارجی آزاد خواهند شد.

ساختمان رایشتاک پس از آتش‌سوزی تنها صرفا سمبل یک پارلمان بدون قدرت بود. نازی‌ها نیز هرگز از رایشتاک برای برگزاری جلسات پارلمانی استفاده نکردند. این ساختمان تعمیر نشد و پس از جنگ جهانی دوم و زمانی که سربازان اتحادیه شوروی وارد برلین شدند، حتی بیشتر آسیب دید. تصویر سرباز ارتش سرخ که در حال برافراشته کردن پرچم شوروی در راشتاک است، یکی از معروف‌ترین تصاویر قرن بیستم و سمبل شکست آلمان می‌باشد.

پس از جنگ جهانی دوم و در سال ۱۹۵۴، گنبد آهنین رایشتاک تخریب شد اما بقایای این ساختمان در بین سال‌های ۱۹۵۸ و ۱۹۷۲ مورد بازسازی قرار گرفت. در طی تقسیم برلین، پارلمان آلمان غربی سالی یک بار در این ساختمان تشکیل می‌شد تا نشان داده شود که شهر بن تنها یک پایتخت موقتی است. از دهه ۷۰ میلادی، با اینکه قرار بود این ساختمان به عنوان یک موزه مورد استفاده قرار بگیرد ولی آن‌طور که باید و شاید طرح‌ها عملی نشدند. در سال ۱۹۹۱ و پس از اتحاد دوباره آلمان یکپارچه، تصمیم بر آن شد که بوندشتاک (پارلمان آلمان) از بن به برلین بازگردد.

نخستین جلسه پارلمان پس از اتحاد دوباره آلمان، در روز ۴ اکتبر ۱۹۹۰ تشکیل شد؛ اما مشخص بود که پیش از انتقال دائم پارلمان به رایشتاک، این ساختمان به یک نوسازی عمده نیاز دارد. برای این منظور، یک مسابقه و رقابت معماری صورت گرفت و «نورمن فاستر» برنده این مسابقه شد. او تصمیم گرفت تا نمای خارجی را دست نخورده باقی بگذارد تا یادآور گذشته باشد. اما فضای داخلی کاملا حال و هوایی مدرن پیدا کرد. کار ساخت این بنا در سال ۱۹۹۵ آغاز شد و بوندشتاک در سپتامبر ۱۹۹۹ به این مکان منتقل شد.

یکی از موارد جالب رایشتاک جدید، سقف و گنبد شیشه‌ای آن است. طرح‌های اصلی فاستر شامل گنبد نبودند و این بخش با اصرار دولت آلمان به آن افزوده شد.

هنگام شب گنبد از طریق تالار مجلس روشن می‌شود و به صورت گنبدی نورانی می‌درخشد که نشانه‌ای از قدرت و توانایی پروسه دموکراتیک در آلمان فدرال است. از نظر اقلیمی در تابستان تهویه طبیعی تالار از طریق گنبد شیشه‌ای صورت می‌گیرد. در زمستان هوای گرم که از تالار مجلس به فضای زیر گنبد صعود کرده بازیافت و مجدداً مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ و بالاخره آینه‌های وسط گنبد، روشنایی طبیعی و تصویر مردم (خاستگاه قدرت مجلس) را به تالار نمایندگان منعکس می‌کنند.

سازه گنبد رایشتاگ از چادر شفافی است که نور را به وضوح از خود عبور می‌دهد. گنبد از چند جهت حائز اهمیت بود؛ اول اینکه در داخل گنبد دو رامپ مارپیچ قراردارد که به سکوی فوقانی برای تماشای مناظر و دیدن افراد در گنبد امکان‌پذیر است. سلول‌های خورشیدی فتوولتیک با ۳۰۰ متر مربع مساحت بر روی بام جنوبی ساختمان برای تأمین برق قرار دارد.

پنجره‌های هوشمند برای تهویه هوا در اطراف خود گنبد همچنین استفاده از سوخت تجدید شونده بیوگاز برای تولید برق بدون آلودگی که از انتشار ۹۴ درصد تولید دی اکسید کربن ممانعت می‌کند. در گنبد طراحی یک نقاب متحرک در زیر گنبد شیشه‌ای قرار دارد که حرکت آن توسط کامپیوتر تنظیم شده و از تابش و انعکاس مستقیم نور آفتاب به داخل تالار مجلس جلوگیری می‌کند. از دیگر ویژگی‌های این گنبد خیره شدن حرارت اضافی در قسمت‌های مختلف ساختمان در یک مخزن طبیعی که آب گرم برای گرمایش را تأمین می‌کند.

این گنبد که در ابتدا بسیار جنجال‌برانگیز بود، اکنون تبدیل به یکی از نمادهای شهر برلین شده است. این بنا به روی گردشگران باز است. همچنین، می‌توان برای دیدن مناظر اطراف، روی سقف این ساختمان نیز بروید یا حتی می‌توانید با استفاده از یک رمپ مارپیچ، به نقطه‌ای از ساختمان بروید و شاهد نمای منحصربه فردی از شهر باشید.

در همین روز:

• مرگ «احمدشاه قاجار» آخرين پادشاه سلسله قاجاريه در پاريس (۱۳۰۸ شمسی)
• صلح با عثمانی پس از دو سال جنگ (۱۵۷۹ میلادی)
• آغاز جنگ‏‌های شش ساله لهستان و سوئد (۱۷۰۱ میلادی)
• روز ملی و استقلال كشور «دومينيكن» در آمريكای مركزی (۱۸۴۴ میلادی)
• كشف سرزمين «ساخالين» در شرقی‌ترين قسمت كشور روسيه (۱۸۷۹ میلادی)
• روز ملی و استقلال كشور «صحرا» و تأسيس جمهوری در اين كشور (۱۹۷۶ میلادی)
• کسب نخستین جایزه اسکار سینمای ایران توسط فیلم «جدایی نادر از سیمین» به کارگردانی اصغر فرهادی (۲۰۱۲ میلادی)