سرگذشت دستگاه‌های فروش خودکار در ژاپن

دستگاه‌های فروش خودکار در سراسر نقاط ژاپن دیده می‌شوند؛ از ساختمان‌ها و آسمان‌خراش‌های پر زرق‌وبرق گرفته تا گذرگاه‌های کوهستانی خلوت. در تمام خیابان‌های ژاپن حداقل یک یا چند عدد از این دستگاه‌ها، کاملاً بی‌صدا و با چراغ‌های چشمک‌زن خود، در جایی تعبیه شده‌اند.

در سراسر ژاپن تقریباً ۴٫۲ میلیون دستگاه فروش خودکار  وجود دارد که چندان هم تعجب‌برانگیز نیست و میزان گسترده‌ای از کالاهای مختلف نیز از طریق آن‌ها به فروش می‌رسد.

تنوع کالاها و مواد غذایی مختلفی که با استفاده از این دستگاه‌ها به فروش می‌رسد، هر فردی را متعجب می‌کند. به‌عنوان مثال برخی از این دستگاه‌ها برای فروش مواد مایع غذایی فصلی استفاده می‌شوند؛ مثلاً در زمستان مردم می‌توانند از آن‌ها چای داغ، انواع قهوه و سوپ ذرت بخرند و در تابستان‌ها نیز نوشیدنی‌هایی مثل آب انگور ژله‌ای، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، چای‌های یخ‌زده و بسیاری از نوشیدنی‌های دیگر از طریق این دستگاه‌ها عرضه می‌شود.

البته این دستگاه‌ها تنها مختص فروش نوشیدنی‌های متنوع نیستند. تعداد بسیار زیادی از این دستگاه‌ها برای فروش اجناسی مثل سیگار، بستنی، چتر، اسباب‌بازی‌های مختلف و لباس‌های سفید مخصوص فروشندگان نیز مورداستفاده قرار می‌گیرند و حتی برخی از آن‌ها برای فروش تخم‌مرغ، برنج، سویای تخمیرشده و حتی ماهی کباب‌شده نیز به کار گرفته شده‌اند. جالب است بدانید که در برخی از نقاط ژاپن که وضعیت مناسبی ندارند این دستگاه‌ها برای فروش لباس‌های زیر نیز استفاده می‌شوند!

در سال ۲۰۱۸، نخستین دستگاه فروش خودکار پیتزا با خمیر دست‌ساز ونیزی در هیروشیما افتاح شد که استقبال رسانه‌ها، بازخورد مثبت مردم و همچنین ایجاد صف‌های طولانی در مقابل این دستگاه را به‌همراه داشت.

در ضمن گردشگران شهر «نوبه اوکا» در جنوب استان میازاکی می‌توانند از نوآوری دیگری که با بهره‌گیری از این دستگاه‌ها اینجا شده است لذت ببرند. در این شهر دستگاه‌هایی برای فروش سیب‌زمینی شیرین پخته و کنسروشده که در زبان محلی «یاکیمو» (yakiimo) تعبیه شده‌اند.

برخی از افراد تصور می‌کنند تاریخ ایجاد این دستگاه‌های دوست‌داشتنی به قرن هفدهم و «دوره‌ی ادو» (Edo era) بازمی‌گردد. در آن زمان بازرگانان دوره‌گرد، روزانه کالاهای متفاوتی را در ژاپن مستقیم به مردم می‌فروختند، از نودل گرفته تا داروهای مختلف.

البته بسیاری از افراد، اختراع دستگاه‌های خودکار فروش امروزی را به «پِرسیوال اِوِرت» (Percival Everitt) نسبت داده‌اند. او در سال ۱۸۸۳ دستگاه فروش خودکاری در لندن ساخت که با سکه کار می‌کرد و تعدادی از آن‌ها را در ایستگاه‌ها و مراکز توزیع کارت‌پستال‌ها نصب کرد.

ژاپنی‌ها نیز تنها پنج سال بعد موفق به ساخت دستگاه مشابهی شدند و «تاوایارا کوشیهی» (Tawaraya Koshichi) مخترع و فعال درزمینه‌ی مبل‌سازی، اولین دستگاه فروش خودکار ژاپنی برای فروش تمبر و کارت‌پستال را ساخت. ساختار این دستگاه شبیه ساختار عروسک مکانیکی سنتی ژاپنی‌ها به اسم «کاراکوری» (karakuri) بود.

البته محبوبیت این دستگاه‌ها از دهه‌ی ۱۹۵۰ آغاز و از آن زمان تعداد آن‌ها در هر سال چندین برابر شد. تعداد این دستگاه‌ها در سال ۲۰۰۰ به بیشترین میزان خود یعنی ۵٫۶ میلیون دستگاه رسید؛ به این معنی که به‌ازای هر ۲۲ نفر یک دستگاه وجود داشت! اما با پیدایش فروشگاه‌های ۲۴ ساعته تعداد این دستگاه‌ها کمی کاهش یافت.

البته علی‌رغم کاهش این دستگاه‌ها، هنوز هم تعداد زیادی از آن‌ها در خیابان‌های ژاپن دیده می‌شود در سال‌های اخیر انواع پیشرفته‌تری از این دستگاه‌ها با فناوری‌هایی مثل نمایشگر لمسی و فناوری تشخیص چهره برای تشخیص سن و جنسیت افراد نیز تولید شده است.

دستگاه‌های جدید فروش خودکار با استفاده از اطلاعات به‌دست‌آمده از دستگاه تشخیص چهره، نوشیدنی مناسب هر فرد را که ظاهراً مطابق ذائقه شخصی‌اش تعیین‌شده است، به او پیشنهاد می‌دهد؛ البته بهره‌مندی از الگوهای متعصبانه‌ جنسیتی از پیش‌ تعیین‌شده، کمی عملکرد این دستگاه‌ها را زیر سؤال می‌برد؛ مثلا ممکن است به زنان چای شیرین یا چای سبز پیشنهاد دهد و به مردان قهوه‌ی بسته‌بندی‌شده در قوطی‌های سیاه با برندهای مردانه مثل «پریمیوم باس» (Premium Boss)‌.

صنعت ساخت این دستگاه‌ها نیز مانند بسیاری از صنایع دیگر که از فناوری‌های روز دنیا استفاده می‌کنند، پیشرفت کرده‌اند؛ مثلاً شرکت راه‌آهن «جِی. آر. ایست» (JR East) قصد دارد ۴۰۰ دستگاه جدید در ایستگاه‌های راه‌آهن نصب کند که توسط آنها افراد می‌توانند با دریافت یک کد، روزانه یک نوشیدنی از این دستگاه‌ها بخرند.

دلایل متعددی برای توسعه این دستگاه‌ها در ژاپن وجود دارد. هزینه نصب و راه‌اندازی این دستگاه‌ها نسبت به فروشگاه‌های فیزیکی بسیار کمتر است و با حداقل هزینه ممکن می‌توان از آن‌ها برای فروش مواد مختلف استفاده کرد. در ضمن در هر ساعتی از شبانه‌روز می‌توان از این دستگاه‌ها استفاده کرد و استفاده از آن‌ها می‌تواند میزان جرائم خیابانی را نیز کاهش می‌دهد. از سوی دیگر در ژاپن هنوز مردم به میزان زیادی از پول نقد استفاده می‌کنند.

به اعتقاد برخی از افراد متخصص، استفاده از این دستگاه‌ها می‌تواند انواع استرس‌های ناشی از برقراری ارتباط با افراد مختلف را در میان ژاپنی‌ها کاهش دهد؛ مخصوصاً زمانی که افراد چندین ساعت کار کرده‌اند یا تحت فشار هستند. درضمن آسانی استفاده از این دستگاه‌ها نیز می‌تواند در کاهش استرس افراد موثر باشد.