اهمیت نقش دانشگاه در ایجاد تشکل‌های خصوصی گردشگری ایران
علی زمانی شنبه، ۲۳ آبان ۱۳۹۴ ساعت ۱۶:۰۰
در خبرهای هفته گذشته آمده بود که رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشورمان از همه فعالان حقوقی و حقیقی صنعت گردشگری ایران خواست تا در تهیه دستورالعمل نحوه تشکیل تشکل‌های گردشگری همیاری کنند. درخواست همکاری فعالان بخش خصوصی برای توسعه صنعت گردشگری کشورمان، موضوع جدیدی نیست و در دولت‌های قبل نیز در دستور کار مسئولان وقت قرار داشت؛ اما آنچه امروز را با روزگار نه‌چندان دور دنیای گردشگری ایران متفاوت می‌کند، قابلیت‌ها و ظرفیت‌های گردشگری کشور نیست. مسئله مهم، نوع سیاست‌گذاری و نگاه و عزم مسئولان در سال‌های اخیر، برای درآمدزایی گسترده از صنعت راهبردی گردشگری، آن‌هم در یکی از قطب‌های مهم و بکر گردشگری جهان یعنی ایران است.
کاهش بهای نفت و حامل‌های انرژی و بالطبع، کاهش درآمدهای نفتی برای کشوری که بودجه سالانه‌اش را ده‌ها سال بر اساس درآمد از طلای سیاه، برنامه‌ریزی می‌کرد، در سال‌های اخیر مشکلات زیادی را در کنار تحریم‌های بین‌المللی ایجاد کرد. همه این مخاطرات داخلی و بین‌المللی سبب شد تا عزم مسئولان برای برون‌رفت از شرایط موجود، جدی‌تر شود و یکی از سریع‌ترین روش‌ها برای برون‌رفت از معضلات اقتصادی و اشتغال را، در بها دادن مؤثر به نقش صنعت گردشگری در درآمد ملی و رشد ناخالص ملی جست‌وجو کنند. توجه به اقتصاد مقاومتی موردنظر مقام معظم رهبری که اقتصاد درون‌زای مبتنی بر تولید و نهاده‌های ثروت‌آفرین علم‌محور را جایگزین بشکه‌های نفت می‌کند، درس بزرگ شرایط تحریم‌های ناجوانمردانه علیه ایران بود که سبب آب‌دیده شدن کشور و صنایع مختلف در این فضای سخت شد. 
(گردشگری ایران، حضور فعال بخش دانشگاهی را طلب می‌کند)
به نظر می‌رسد توسعه صنعت گردشگری در ایران، یکی از محورهای توجه و تأمل به اقتصاد مقاومتی و حل مسائل مربوط به معضل اشتغال و کاهش درآمدهای ارزی کشور به شمار می‌رود. مقوله‌ای که شاید سال‌های پیش با نفت ۱۰۰ دلاری، خیلی به چشم نمی‌آمد اما امروزه با نفت ۴۰ دلاری و کاهش شدید درآمدهای دولت، بیش از قبل مورد توجه و نظر مردم و مسئولان قرار گرفته است. باید پذیرفت که سرمایه انرژی در کشور انرژی‌خیز ایران، متعلق به نسل کنونی ایرانیان نیست و آیندگانی که در این مرزوبوم متولد و زندگی خواهند کرد نیز، حق دارند از این ثروت خدادادی استفاده کنند. ما مجاز نیستیم که این ثروت را برای پوشش کاستی‌ها و نقصان‌های خود در عرصه‌های دیگر، هدر داده و آیندگان را فقیر کنیم. صندوق توسعه ملی و برنامه‌های توسعه‌ای کشور، همه و همه بر این اساس شکل گرفته است که در قالب توسعه پایدار،اداره کشور به‌گونه‌ای شود که در قالب عدالت‌محوری و توزیع منابع، بستر برای فرصت‌آفرینی نسل آینده نیز فراهم گردد. آنچه اکنون در اختیار داریم، از میراث طبیعی گرفته تا فرهنگی و امثالهم، دستاورد گذشتگان ایران برای نسل فعلی است. اکنون، وظیفه سنگینی بر دوش ما است که این میراث را نه‌تنها خوب پاسداری کنیم، بلکه به بهترین شکل ممکن در اختیار نسل آینده قرار دهیم. این وظیفه و مأموریت بزرگی است که در دنیا، ملیت‌های زیادی را با چنین سطح مأموریتی سراغ نداریم. ناگفته پیداست که توسعه صنعت گردشگری ایران، می‌تواند کشور را از خیلی مشکلات و معضلات خلاص کند. برای رهایی از معضلات، برخی از اقدامات باید در سطح بین‌المللی صورت بگیرد و برخی نیز در داخل کشور مورد اهتمام ملت و مسئولین محترم قرار بگیرد. اقدامات خوبی ایران در عرصه بین‌المللی برای تسریع در توسعه صنعت گردشگری انجام داده است. صدور روادید در فرودگاه‌ها به مدت ۳۰ روز برای شهروندان ۱۹۰ کشور جهان و هم‌چنین تلاش برای رهایی از تحریم‌های بین‌المللی سر مسئله هسته‌ای با گروه ۱+۵، شفاف‌ترین و جدی‌ترین رفتار ایران در چند سال اخیر بود.
(دانشگاه‌های کشور می‌توانند ستاد توسعه داوطلبانه صنعت گردشگری استان‌ها باشند)
در عرصه داخلی، کارهای زیادی انجام گرفته و البته کارهای زیاد دیگری نیز باید در دستور کار قرار بگیرد. یکی از این کارها، حمایت از NGO-های فعال در عرصه گردشگری ایران است. موضوعی که در گفت‌وشنود مسعود سلطانی فر، رییس صنعت گردشگری ایران با فعالان گردشگری کشورمان در هفته گذشته مورد تأکید قرار گرفت. به گفته خبرگزاری میراث فرهنگی، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با اشاره به اینکه صنعت گردشگری هویت و جایگاه خوبی پیدا کرده است، ادامه داد: الآن یک فرصت تاریخی به وجود آمده است، همه تشکل‌ها می‌توانند در تدوین دستورالعمل نحوه تشکیل تشکل حرفه‌ای گردشگری که در ماده ۲۵ آئین‌نامه آمده است شرکت داشته باشند، ما برای تسهیل، تسریع و بهبود کارها خواستیم که اختیار این امور در دست سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری باشد، هرچند هر موضوعی که نیازمند همکاری دیگر وزرا و اعضای سایر دستگاه‌ها بوده است به دلیل ارزشی که برای سازمان قائل هستند تاکنون بی‌نتیجه باقی نمانده است. سلطانی فر در این جلسه، به ۳ موضوع مهم دیگر نیز اشاره داشت:یکی آن که بخش خصوصی و دولتی باید در کنار یکدیگر باشند.
مسلم است که قطار صنعت گردشگری کشور، با ریل‌گذاری بخش دولتی و حرکت بخش خصوصی بر روی این ریل انجام می‌شود. همان‌طور که مقام معظم رهبری نیز در دیدار با مسئولان کشور بارها تأکید داشته‌اند، بخش دولتی باید در طراحی این ریل و ریل‌گذاری، به اهمیت حرکت بخش خصوصی در آن نیز توجه کند؛ یعنی ریل‌گذاری به‌گونه‌ای باشد که تا حد زیادی با قابلیت‌ها، داشته‌ها و امکانات موجود بخش خصوصی برای حرکت در این ریل هم‌خوانی و تطبیق داشته باشد تا ریلی طراحی نشود که امکان حرکت بر روی آن سخت یا غیرممکن شود. به نظر می‌رسد در سال هم‌زبانی دولت و ملت که نام امسال است، پایه چنین ریل و حرکتی باید در صنعت گردشگری کشور ریخته شود تا حرکت به سمت جلو در سال‌های آینده، با این ریل شتاب بیش‌تری بگیرد. سلطانی فر با تأکید بر اینکه بخش خصوصی و دولتی باید کنار یکدیگر قرار بگیرند، افزود: ما فعالان بخش خصوصی را افراد دلسوزی می‌دانیم، انتظار نداریم همه از ما تقدیر کنند. نقد باعث رشد، پویایی و حرکت می‌شود و جلوی سکون را می‌گیرد و همه باید ظرفیت نقدپذیری داشته باشیم.مسئله دوم، بحث نقش‌آفرینی بخش خصوصی کشور در طراحی و نگارش آیین‌نامه‌های مربوط به توسعه فعالیت تشکل‌های گردشگری در این صنعت است.
معاون رئیس‌جمهور اضافه کرد: این آئین‌نامه موجب عزت صنعت گردشگری می‌شود، شاید نیاز باشد دستورالعمل‌های تکمیلی به آن اضافه شود که باید با همفکری و مشورت این کار را به انجام برسانیم. باید بخش خصوصی را در تعاملات بالادستی و پایین‌دستی صنعت گردشگری کشورمان، بیش از قبل بازی داد و به آن بها داد. این همان توجه به ریل‌گذاری منطبق با نیازها و ظرفیت‌های بخشی است که قرار است، بار مسئولیت توسعه گردشگری کشور را با همیاری بخش دولتی به دوش بکشدمساله سوم، اولویت‌دهی به بخش گردشگری است.
نمی‌توان انتظار داشت که بخش خصوصی به حوزه گردشگری ورود جدی پیدا کند و سرمایه کلانی در این مسیر صرف شود و حتی از طریق تشکل‌ها نیز، فعالیت جدی در این عرصه شاهد باشیم، اما دولت، صنعت گردشگری را به‌عنوان یک اولویت مهم در برنامه‌ریزی‌ها و فعالیت‌های اقتصادی و توسعه‌ای نگاه نکند. البته در دولت تدبیر، نگاه خاصی که به روابط بین‌الملل و توسعه همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی بین ایران با کشورهای مختلف جهان می‌شود، ازنظر فرم، با دولت‌های قبلی با تفاوت‌هایی همراه است. به نظر می‌رسد رفت‌وآمد گسترده سران کشورهای جهان به ایران و هم‌چنین سفر قریب‌الوقوع رییس‌جمهور به کشورهای اروپایی، در تعامل بهتر و بیش‌تر ایران با جهان در عرصه‌های مختلف اقتصادی،سیاسی، فرهنگی و گردشگری مؤثر باشد. همان‌طور که قبلا نیز عنوان شد، در قالب برنامه ششم توسعه کشور، باید سالانه ۵ میلیون گردشگری به ایران بیایند و ۷ میلیارد دلار درامد ارزی برای کشور به ارمغان آید. شاید برای اولین بار در برنامه پنج‌ساله ششم توسعه کشور، گردشگری به‌عنوان یکی از اولویت‌های هشت‌گانه موردتوجه قرار گرفته است، موضوعی که در هیچ‌یک از برنامه‌های پنج‌ساله توسعه کشور جزء اولویت‌ها نبوده، در برنامه‌های گذشته سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، عضو کارگروه فرهنگ بود اما در تدوین برنامه ششم ما کارگروه مستقل داریم که ریاست آن بر عهده رییس سازمان گردشگری است. خوب! همه این‌ها از عزم جدی دولت برای توسعه گردشگری حکایت دارد؛ اما بازی دادن بخش‌های مختلف کشور و به قول اقتصاددان‌ها، نقش دادن به نهاده‌های اقتصادی، از خانم خانه‌دار گرفته تا دانش‌آموز و دانشجو و کاسب و راننده تاکسی و اتوبوس تا آژانس‌های گردشگری و مراکز فعال در این عرصه، مسئله‌ای نیست که خودجوش ایجاد شود. این نقش دادن‌ها، باید بر اساس یک سناریوی جامع مثبت و حرفه‌ای صورت بگیرد تا همه بخش‌ها بتوانند در توسعه صنعت گردشگری، نقش‌آفرینی کنند. موضوع مشارکت بخش خصوصی در تدوین تشکل‌های فعال در عرصه گردشگری، یکی از راهکارهایی است که بخش خصوصی را به‌عنوان یک شخصیت حقوقی در توسعه صنعت گردشگری ایران بازی می‌دهد و به آن نقش کلیدی اعطا می‌کند. حضور تشکلی در هر عرصه و صنعتی، می‌تواند مؤثر و مفید قلمداد شود. چراکه تشکل، هویتی حقوقی دارد و هر چیزی که هویت حقوقی داشته باشد، بیش از شخصیت حقیقی، دارای اهمیت قانونی و تأثیرگذاری در فرآیندهای اقتصادی، برنامه‌ریزی و اجرایی است. اکنون در برخی از شهرهای کشور، خبرهایی مبنی بر شروع تشکیل این‌گونه تشکل‌ها شنیده می‌شود.
(گزارش ایسنا در ایجاد تشکل‌های خصوصی گردشگری در سیستان و بلوچستان)
تشکل‌های بخش خصوصی در عرصه گردشگری نیز می‌توانند نقش خاص خود را ایفا کنند. بسیاری از تشکل‌های گردشگری خصوصی در دنیا، رفتارهای خیرخواهانه و داوطلبانه در این عرصه دارند و می‌کوشند تا گردشگران را در طول سفر خود، یاری کنند. مثلا در پایتخت چک، پراگ، تشکل‌های خودجوش دانشگاهی چند سال پیش مشاهده کردم که گردشگرانی را که به این شهر زیبای اروپایی می‌آمدند، به‌طور رایگان، به مراکز گردشگری شهر برده و به زبان انگلیسی و فرانسه، درباره آثار و ابنیه تاریخی که در شهر وجود داشت، به آن‌ها توضیح می‌دادند. در پایان گشت روزانه، هر گردشگر اگر علاقه داشت، سکه‌ای به این تور لیدر روزانه داوطلب، می‌داد و از وی تشکر می‌کرد. شاید روزانه هزاران نفر در این شهر، از طریق این تشکل‌های گردشی درون‌شهری رایگان، به‌راحتی این شهر را می‌دیدند و از راهنماهای خوبی هم بهره می‌بردند. یا در شهر گوتنبرگ، تشکل‌های مجازی توسعه گردشگری شهر که از طریق پرتال‌های بین‌المللی و شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی شده بود، EVENT -هایی را تدارک می‌دیدند تا در زمان‌های خاص، کاربرانی که باید این تشکل‌ها آشنا شده‌اند و به شهر سفر کرده‌اند، در برنامه‌های آشنایی با شهر و مردم شرکت کنند. تشکل‌های گردشگری بخش خصوصی، اگرچه ازنظر آیین‌نامه‌ای و مسائل حقوقی و قانونی باید طراحی و تدوین شود، اما باید در نظر داشت که در حال حاضر، تشکل‌های گردشگری خصوصی بسیاری در شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی شده است که ظرفیت‌های گردشگری ایران و تشویق سفر به ایران را در دستور کار دارند و فعالیت‌های مهمی هم در این راستا انجام داده‌اند. به نظر می‌رسد در تدوین تشکل‌های گردشگری، باید به مقوله صنعت گردشگری مجازی نیز توجه شود و برای پرتال‌ها، شبکه‌ها و مجموعه‌هایی که در عرصه فضای مجازی در حوزه گردشگری فعال هستند نیز، جایگاهی در نظر گرفته شود و از حقوق آن‌ها نیز طی شرایط خاصی، حمایت شود. در دنیای گردشگری، افراد باسواد و فرهیخته می‌توانند نقش کلیدی در توسعه فضای گردشگری و نقش‌آفرینی اثربخش در این عرصه چندبعدی ایفا کنند. یکی از این جامعه‌ها، جامعه دانشگاهی کشور است که باید در راستای توسعه گردشگری ایران و پویایی و تولید محتوا و برنامه‌ریزی، نقش محوری داشته باشد. خوشبختانه در برخی از دانشگاه‌های کشور، موسسه مطالعات گردشگری و حتی رشته‌های مربوط به گردشگری در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و حتی دکترا تدریس می‌شود. مانند دانشگاه تهران و حتی دانشگاه علوم و تحقیقات. این‌ها فرصت‌های خوبی است که دولت تلاش کند در تدوین لایحه حمایت از تشکل‌های خصوصی بخش گردشگری، برای تشکل‌های دانشجویی نیز در این حوزه، جایابی خوبی انجام دهد. در سال‌های نه‌چندان دور، گروه‌های دانشجویی حامی میراث فرهنگی و گردشگری کشورمان در دانشگاه‌ها برگزار می‌شد که از این به بعد نیز باید ازن نشست‌ها و همکاری‌ها ادامه داشته باشد و می‌تواند به‌عنوان محور کرسی‌های آزاداندیشی موردنظر مقام معظم رهبری نیز در دستور کار معاونت فرهنگی دانشگاه‌های ایران باشد.
(گزارش خبرگزاری مهر از برگزاری نشست تشکل‌های دانشجویی حامی گردشگری در ایران)
البته ما در زمینه هدایت و مدیریت تشکل‌های دانشجویی فعال در عرصه گردشگری، دارای نهادهای اطلاع‌رسانی نیز هستیم که مرکز اطلاع‌رسانی گردشگری علمی دانشجویان ایران با نام ISTTA در این زمره است.
(تصویر ایندکس پرتال مرکز اطلاع رسانی گردشگری دانشجویان ایران)
این مرکز گردشگری علمی – فرهنگی دانشجویان ایران، تشكیلاتی است وابسته به معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی كه بر اساس اولویت‌های فرهنگی كشور و به‌منظور برنامه‌ریزی و تدوین و اجرای برنامه‌های سیاحتی و زیارتی و انجام فعالیت‌های ویژه گردشگری برای دانشجویان در ابعاد فرهنگی، آموزشی و علمی تشكیل می‌گردد. «مركز گردشگری علمی - فرهنگی دانشجویان ایران» كه با عنوان «مركز» از آن نام برده می‌شود دارای تشكیلات مركزی در تهران و شعب مختلف در مناطق دانشگاهی سراسر كشور است. هدف از تأسیس مركز، تمركز در سیاست‌گذاری و هماهنگی تشكیلاتی در فعالیت‌های فرهنگی در امر گردشگری دانشجویان، اهتمام و اقدام به شناساندن مواریث، سنن و آثار مذهبی، تاریخی و ملی در عرصه‌های مختلف، ارائه الگوهای جدید در برنامه‌های فرهنگی و سیاحتی، تقویت روحیه جمع‌گرایی و فعالیت‌های گروهی در میان دانشجویان، آشنایی با دست‌آوردهای مثبت تاریخی، ملی و فرهنگی سایر كشورها به‌ویژه كشورهای اسلامی به‌منظور برقراری تبادل و تعامل صحیح و مثبت فرهنگی با آن‌ها است. همان‌طور که مشاهده می‌شود، مرکز گردشگری دانشجویان، یکی از همان نقش‌هایی است که می‌توان به مراکز دانشگاهی و تشکل‌های آکادمیک ایران در عرصه توسعه صنعت گردشگری ایران اعطا نمود. به نظر می‌رسد در تدوین لایحه حمایت از تشکل‌های گردشگری و در بخش حمایت از گروه‌های دانشجویی این حرفه، باید از نظرات و تجربیات چنین مراکزی نیز استفاده شایان کرد مرکز اطلاع‌رسانی گردشگری دانشجویان ایران در نشانی اینترنتی به آدرس ISTTA.IR در دسترس است و به‌زودی در سرویس پرونده یک سایت پرتال کجارو، به قابلیت‌های این پرتال در فضای گردشگری مجازی ایران اشاره خواهیم کرد.
(خبرگزاری ایرنا و اعلام حمایت دولت از تشکل‌های دانشجویی قانونی)
راهکارهایی برای توسعه تشکل‌های دانشجویی عرصه گردشگری
برای بازی دادن به تشکل‌های دانشجویی در عرصه صنعت گردشگری و حضور جهان آن‌ها در این حوزه راهبردی، موارد زیر پیشنهاد می‌کنیم: ۱-سازمان میراث فرهنگی کشورمان از طریق معاونت فرهنگی و گردشگری، با وزارت علوم و بهداشت، درباره شیوه تعامل دانشگاه‌ها و حمایت دولت از تشکل‌های دانشجویی فعال در عرصه گردشگری همیاری کند. ۲-دبیرخانه تدوین حمایت از تشکل‌های خصوصی عرصه گردشگری، به طرح‌ها و نظرات فعالان و اساتید دانشگاهی برای نگارش این دستورالعمل توجه کند. ۳- در ۵ سال آینده، نقش گردشگری درآمدزایی برای ایران، از اهمیت فوق‌العاده بالایی برخوردار است. دانشگاه‌ها، حجم عظیمی از سرمایه‌های مادی و معنوی کشور را در اختیار دارند و بخشی از بدنه فعال و باسواد ایران، در دانشگاه‌ها به‌عنوان دانشجو، کارمند و استاد فعال هستند. دولت محترم برای نقش‌آفرینی بهتر دانشگاه‌ها در حوزه گردشگری، برنامه خاصی تدوین و به دانشگاه‌ها ارائه دهد. حمایت از تشکل‌های گردشگری سود ده دانشگاهی نیز می‌تواند بخشی از این راهکار باشد. ۴-ایده‌ها، پایان‌نامه‌ها و طرح‌هایی که دانشجویان در عرصه توسعه صنعت گردشگری ایران ارائه و مورد تائید قرار می‌گیرد، با حمایت وزارت علوم و معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی، مورد توجه قرار بگیرد و از نتایج آن در توسعه تشکل‌های گردشگری دانشجویی استفاده شود. ۵-تشکل‌های گردشگری دانشجویی به‌صورت مادی و معنوی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشورمان تبلیغ و حمایت شوند. این حمایت تنها از طریق اعطای منابع مادی نیست و برخی حمایت‌ها و تسهیلات قانونی نیز می‌تواند در بازدهی و باروری این مجموعه‌ها مؤثر باشد. ۶- راهکاری در تدوین لایحه حمایت از تشکل‌های خصوصی صنعت گردشگری در حوزه دانشگاهی در دستور کار قرار بگیرد تا مؤسسات، آژانس‌ها و هم‌چنین مراکز گردشگری و تاریخی در سراسر کشور، از ظرفیت‌های علمی و اجرایی این تشکل‌ها و فعالانش در ارائه خدمات به مخاطبان و گردشگران استفاده کنند. این بهترین راه کم‌هزینه، مولد و اشتغال آفرین علمی برای بازی دادن واقعی تشکل‌های دانشجویی صنعت گردشگری در توسعه این فضا است. آنچه مسلم است و در راهکارهای شش‌گانه فوق به آن اشاره شد، ظرفیت‌های دانشگاهی کشور در عرصه‌های مختلف بسیار بالا است و صنعت گردشگری از آن مستثنا نیست. پس در راستای نیل به آرمان جذب ۷ میلیارد دلار سالانه از صنعت گردشگری در کشور، با نقش‌آفرینی تشکل‌های دانشجویی گردشگری می‌تواند یک عامل محرک و مؤثر باشد. دولت قبلا اعلام کرده بود که از تشکل‌های دانشجویی قانونی در هر زمینه‌ای حمایت می‌کند. اکنون می‌توان با جایابی برای تشکل‌های دانشجویی فعال در عرصه گردشگری کشورمان، زمینه را برای حمایت‌های چندجانبه فراهم کرد.
(اردوهای جهادی، نمونه خوبی از کارآیی دانشگاهیان در توسعه کشور است)
تجربه بسیج در استفاده از قابلیت‌های دانشگاهیان و دانشجویان در عرصه محرومیت‌زدایی که چند سالی است در دستور کار قرار دارد و فواید بسیاری هم برای مردم نقاط محروم کشور داشته است، باید در این عرصه نیز استفاده شود.
دیدگاه