راهنمای خرید سوغات ایران؛ بهترین انتخاب‌ها برای مهمانان خارجی

ایران کشوری با ویژگی‌های تاریخی و فرهنگی برجسته است و همواره به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین خاستگاه‌های تمدن در بشر شناخته می‌شود. تنوع آداب‌ورسوم و سنت‌های هر منطقه در ایران باعث شده است تا علاوه بر همه ویژگی‌های جذاب و مثال‌زدنی، طیف وسیعی از سوغات‌ها را در شهرهای مختلف کشورمان شاهد باشیم. سوغات ایران برای خارجی‌ها که به کشورمان سفر می‌کنند حس و حال متفاوتی را به ارمغان می‌آورد؛ چراکه نظیر آن‌ها را در هیچ جای دیگر دنیا نمی‌توان پیدا کرد. از جمله این سوغاتی‌های ارزشمند می‌توان به قلمزنی، پارچه‌های سنتی، زعفران، پسته، فرش و گلیم ایرانی و... اشاره کرد که آوازه جهانی دارند. با ما در ادامه این مقاله همراه باشید تا بهترین سوغات و صنایع دستی ایران را معرفی کنیم.

بهترین سوغات ایران برای خارجی ها:

• قلمزنی
• میناکاری
• خاتم کاری
• پارچه های سنتی (ترمه، قلمکار و پته)
• فرش و گلیم
• گیوه
• فیروزه کوبی
• سفال و سرامیک
• سنگ فیروزه
• ظروف مسی
• ملیله کاری
• گز
• پولکی و نبات
• سوهان
• باقلوا
• قطاب
• زعفران
• پسته و آجیل
• گلاب
• چای ایرانی

قلمزنی

قلمزنی یکی از صنایع دستی سنتی ایران است که قدمتی چند هزار ساله دارد. این هنر که به دست هنرمندان ماهر ایرانی انجام می‌شود، نسخه‌ای ایرانی شده از هنر حکاکی روی فلز است که شامل کنده‌کاری و حکاکی نقش و نگار و طرح‌های ظریف روی فلزاتی مانند برنج، نقره و مس می‌شود.

_{منبع عکس: honarsara.com؛ عکاس: نامشخص}

از آثار حاصل از هنر قلمزنی می‌توان به انواع گلدان، بشقاب، قندان، شمعدان، ظروف چای‌خوری، تابلو و... اشاره کرد که همگی بسیار ارزشمند و خاص تلقی می‌شوند. اصفهان در ایران به‌عنوان مرکز هنر قلمزنی شناخته می‌شود؛ اما در شهرهای دیگر ایران مانند تهران، شیراز، تبریز و مشهد نیز هنرمندانی حضور دارند که آثار قلمزنی ارزشمندی را تولید و به بازار عرضه می‌کنند.

میناکاری

احتمالا میناکاری را بتوان یکی از جذاب‌ترین سوغات ایران برای خارجی ها دانست. در این هنر پیچیده و خاص، هنرمندان اشیای مختلف را با استفاده از نقاشی، به اثر هنری ارزشمند و گران‌بهایی تبدیل می‌کنند. بعد از کشیدن طرح و نقش‌های زیبا روی اجسام مختلف، با استفاده از حرارت دهی در کوره‌های مخصوص، تثبیت رنگ انجام می‌شود.

_{منبع عکس: shp.aradbranding.com؛ عکاس: نامشخص}

سابقه هنر میناکاری به حدود ۵,۰۰۰ سال می‌رسد و تا به امروز باقی مانده است. میناکاری معمولا روی سفال یا گلدان، بشقاب و لیوان با جنس نقره، مس و حتی طلا انجام می‌شود.

امروزه ماهرترین هنرمندان میناکار را در اصفهان پیدا خواهید کرد. با این وجود آثار میناکاری در شهرهای دیگر نظیر تهران و شیراز نیز تولید و عرضه می‌شوند.

خاتم کاری

خاتم کاری یکی دیگر از سوغات ایران است که نوعی از «معرق کاری» به شمار می‌آید. در خاتم کاری قطعات کوچکی از چوب، استخوان (معمولا استخوان شتر) یا فلز به ظرافت هرچه تمام در کنار هم قرار داده می‌شوند. هنرمند به هنگام قرار دادن این تکه‌ها در کنار یکدیگر از الگوهای خاص و زیبایی پیروی می‌کند که معمولا به‌صورت اشکال هندسی هستند. این تکه‌ها به‌وسیله چسب روی سطح اجسام چسبانده می‌شوند.

_{منبع عکس: 7gardun.com؛ عکاس: نامشخص}

از محصولات هنر خاتم کاری می‌توانیم به جعبه جواهرات، شیرینی‌خوری، تخته شطرنج، جعبه دستمال کاغذی، ساعت، قاب عکس و... اشاره کنیم.

پارچه های سنتی (ترمه، قلمکار و پته)

پارچه‌های دست‌دوز که با طرح‌ها و نقش‌های سنتی تزیین شده‌اند، از بهترین سوغاتی ایران برای خارجی ها به شمار می‌آیند. در تهیه پارچه‌های سنتی از باکیفیت‌ترین مواد اولیه استفاده می‌شود تا بهترین نتیجه حاصل شود. هرگز نمی‌توان ظرافت و زیبایی پارچه‌های پته، ترمه یا قلمکار را با پارچه‌های ماشینی مقایسه کرد.

از ترمه به‌عنوان یک پارچه سنتی ایرانی و همچنین به‌عنوان شاهکار هنری یاد می‌شود. اگرچه امروزه ترمه، سوغات ارزشمند کشمیر نیز شناخته می‌شود، بسیاری از کارشناسان معتقدند که ترمه توسط هنرمندان ایرانی به کشمیر معرفی شد. استان یزد در ایران به‌عنوان کانون اصلی هنر ترمه‌بافی مطرح می‌شود؛ اما محصولات ترمه‌بافی را در بازار اصفهان نیز پیدا خواهید کرد.

_{منبع عکس: pate.shop؛ عکاس: نامشخص}

پته دوزی نیز یکی دیگر از انواع صنایع دستی ایرانی است که روی پارچه اجرا می‌شود. گاهی به پته دوزی سلسله دوزی نیز گفته می‌شود. این هنر ظریف به‌طور عمده در استان کرمان رواج دارد و یکی از صنایع دستی شناخته شده این استان به شمار می‌آید. هنرمند پته‌دوز، با کمک نخ‌های رنگارنگ که «ریس» نامیده می‌شوند، طرح و نقش‌های زیبایی را روی پارچه زمینه خلق می‌کند که اغلب با نام «عریض» شناخته می‌شود.

قلمکاری یا ساخت پارچه‌های قلمکار یکی دیگر از صنایع دستی ایرانی است که بیشتر در اصفهان رواج دارد. هنرمند قلمکار با مهارت کامل و با کمک مهرهای چوبی طرح دار، طرح‌هایی را روی پارچه ترسیم می‌کند.

فرش و گلیم

فرش و گلیم ایرانی شهرت و آوازه‌ای جهانی دارند و در هر نقطه از دنیا افراد هنردوست را به خوب جذب می‌کنند. این آثار ارزشمند و دست‌بافت با مهارت دست قالیبافان ماهر و هنرمند در نقاط مختلف کشور تولید می‌شوند. قالی ایرانی در اندازه و سبک‌های گوناگون به بازار عرضه می‌شود و این موضوع حق انتخاب بیشتری به مشتریان و گردشگران خواهد داد.

_{منبع عکس: chtn.ir؛ عکاس: رویا خلیلی}

قالی ایرانی را می‌توان به ۱۹ زیرگروه تقسیم‌بندی کرد که شاه‌عباسی، بته‌جقه و شکارگاه از جمله آن‌ها هستند. معیار اصلی برای دسته‌بندی قالی ایرانی، الگوهای به کار رفته در آن است؛ بنابراین برای تشخیص اینکه قالی مدنظر در کدام دسته‌بندی قرار دارد، به فرد متخصص و با تجربه نیاز است. علاوه بر قالی دست‌باف ایرانی، گلیم ایرانی نیز یکی از بهترین سوغات ایران برای خارجی ها محسوب می‌شود. گلیم معمولا نسبت به قالی بافت زبرتری دارد و ارزان‌تر است. گلیم اغلب توسط زنان عشایر و با استفاده از موی بز و پشم گوسفند بافته می‌شود. گلیم را هم می‌توان به‌عنوان پوششی برای کف اتاق استفاده کرد و هم به‌عنوان یک تابلوی زیبا به دیوار آویزان کرد.

گیوه

گیوه نوعی کفش سبک و زیبا است که به‌طور کامل از نخ پنبه‌ای یا ابریشم ساخته می‌شوند. در ساخت قسمت کف گیوه از چرم استفاده می‌کنند. این کفش به‌طور ویژه برای کشاورزان، دامداران و افرادی تهیه می‌شود که فعالیت بدنی بالایی دارند؛ زیرا سبک، بادوام و راحت است و با قیمت‌های مناسب می‌توان آن را تهیه کرد. علاوه بر این، گیوه گزینه بسیار مناسبی برای روزهای گرم تابستان است.

_{منبع عکس: soophi.ir؛ عکاس: نامشخص}

ساخت گیوه توسط هنرمندان مرد و زن و با صرف وقت و حوصله زیاد انجام می‌شود. در استان کرمانشاه در غرب ایران چندین نوع گیوه بافته می‌شود. همچنین منطقه اورامان به‌عنوان مرکز گیوه‌بافی در استان کردستان شناخته می‌شود. مواد اولیه ساخت گیوه نیز به‌صورت محلی یا از شهرهای اطراف مثل سنندج، کرمانشاه، اصفهان و... تهیه می‌شوند.

اگرچه گیوه به‌عنوان صنایع دستی کرمانشاه و کردستان شناخته می‌شود، تولید آن در استان‌های زنجان، فارس، اصفهان و چهارمحال و بختیاری نیز رواج دارد.

فیروزه کوبی

در مشهد و نیشابور از سنگ فیروزه برای ساخت زیورآلات و لوازم تزیینی مانند انگشتر، گردنبند، دستبند و گوشواره استفاده می‌شود؛ اما کاربرد فیروزه تنها به موارد ذکرشده محدود نمی‌شود. در هنر «فیروزه کوبی» قطعات کوچک فیروزه را با دقت و ظرافت بسیار روی سطح اشیا و ظروف مختلف کنار یکدیگر می‌چسبانند تا از وسیله‌ای ساده و معمولی، اثر هنری خاص و تماشایی خلق شود.

_{منبع عکس: honarsara.com؛ عکاس: نامشخص}

سفال و سرامیک

سفالگری یک سنت باستانی در ایران است که قدمتی بیش از ۸,۰۰۰ سال دارد. اگرچه در زمان کنونی این هنر جایگاه گذشته خود را از دست داده است، همچنان در بخش‌های مختلفی از ایران مانند نطنز اصفهان، میبد یزد و... هنرمندانی را خواهید یافت که مشغول ساخت سفال هستند؛ به‌خصوص لالجین که به‌عنوان پایتخت سفال ایران شناخته می‌شود.

_{منبع عکس: tasnimnews.com؛ عکاس: نامشخص}

آثار سرامیکی که حاصل صرف زمان و دقت بسیار هنرمندان هستند و با نقاشی‌های زیبا تزیین شده‌اند، می‌توانند گزینه‌های مناسبی برای خرید به‌عنوان سوغات ایران باشند.

سنگ فیروزه

بدون شک سنگ فیروزه با رنگ آبی جذابش، یکی از زیباترین سنگ‌هایی است که می‌توان در زیورآلات و لوازم تزیینی استفاده کرد. این سنگ، ماده معدنی نادر و ارزشمندی است که تنها در مکان‌های خاصی یافت می‌شود. بهترین نمونه‌های سنگ فیروزه از نیشابور و کشور هند به دست می‌آیند.

_{منبع عکس: sangshenas.com؛ عکاس: نامشخص}

ظروف مسی

مسگری با ۵,۰۰۰ سال قدمت یکی از دیرینه‌ترین صنایع دستی ایرانی است. اشیا و ظروف مسی به‌جامانده از گذشته‌های بسیار دور به ما نشان می‌دهند که ایرانیان هنرمندان ماهری در زمینه مسگری داشته‌اند. 

_{منبع عکس: اینستاگرام (home_copper@)؛ عکاس: نامشخص}

امروزه ظروف مسی از بهترین سوغات ایران برای خارجی ها به شمار می‌روند و تولید آن‌ها در شهرهایی همچون اصفهان، کرمان و شیراز رواج دارد. در همه این شهرها بازار مسگرها را خواهید یافت که در آنجا هنرمندان مشغول کار روی ظروف و اشیای مسی هستند.

ملیله کاری

ملیله کاری از صنایع دستی زنجان، اردبیل، بروجرد و اصفهان به شمار می‌رود که گردشگران خارجی آن را در سبد خرید خود قرار می‌دهند. جالب اینکه زنجان که خاستگاه اصلی هنر ملیله‌کاری به شمار می‌رود، در سال ۱۳۹۸ توسط یونسکو به‌عنوان «شهر جهانی ملیله» به رسمیت شناخته شد.

_{منبع عکس: bazaremina.ir؛ عکاس: نامشخص}

هنر ملیله کاری بسیار ظریف و حساس است و در ساخت وسایل و ظروف تزیینی نقره به کار گرفته می‌شود. هنرمند ملیله کار تعداد بسیار زیادی مفتول نقره را کنار یکدیگر قرار می‌دهد و نقش‌هایی همچون اشک، جقه، برگ، پیچک، غنچه و... پدید می‌آورد.

گز

گز از محبوب‌ترین سوغات ایران است که بیشتر به‌عنوان سوغات اصفهان شناخته می‌شود. البته گز علاوه بر اصفهان در استان‌های کرمان، چهارمحال و بختیاری، یزد و همدان نیز تهیه و به فروش می‌رسد.

_{منبع عکس: shahkargaz.com؛ عکاس: نامشخص}

نام گز از «گزانگبین» گرفته شده است که یکی از مواد اصلی تشکیل‌دهنده آن محسوب می‌شود. گزانگبین به معنی شیره انگبین است و از نوعی درختچه وحشی به دست می‌آید که در ارتفاعات زاگرس یافت می‌شود. گز معمولا با پسته و بادام تزیین می‌شود و در انواع و اقسام مختلف نظیر لقمه، آردی و... به فروش می‌رسد.

پولکی و نبات

پولکی یکی از بهترین سوغاتی‌های خوراکی ایران است که تولید و مصرف آن بیشتر در اصفهان رواج دارد. پولکی نوعی آب‌نبات نازک و دایره‌ای شکل است که معمولا همراه با چای مصرف می‌شود. پولکی را از شکر ذوب شده تهیه می‌کنند و آن را با موادی از جمله زعفران، نعنا، پسته، لیمو، نارگیل و... طعم‌دار می‌کنند.

_{منبع عکس: aryagaz.ir؛ عکاس: نامشخص}

نبات یکی از خوراکی‌های شیرین و خوشمزه ایرانی است که تقریبا در هر شهر و استانی آن را پیدا خواهید کرد. نبات اغلب شیرین‌کننده چای و دمنوش است و به‌عنوان یکی از بهترین سوغات مشهد توسط زائران تهیه می‌شود.

سوهان

سوهان را می‌توان در لیست بهترین سوغاتی خوراکی ایران برای خارجی ها قرار داد. این شیرینی سنتی خوشمزه عمدتا در شهر قم تولید می‌شود و به همین دلیل گاها آن را با نام «سوهان قم» معرفی می‌کنند. سوهان را با استفاده از موادی مانند آرد، شکر، جوانه گندم، زرده تخم‌مرغ، گلاب، کره، زعفران، خلال پسته یا بادام تهیه می‌کنند.

_{منبع عکس: raoufnuts.co؛ عکاس: نامشخص}

سوهان در انواع اشکال و طعم‌ها به بازار عرضه می‌شود و آن را در فروشگاه‌های اکثر شهرهای کشور پیدا خواهید کرد. 

باقلوا

باقلوا اصالتا شیرینی مخصوص ترکیه است؛ اما باقلوای ایران نیز شهرت زیادی دارد. در واقع، باقلوا یکی از محبوب‌ترین شیرینی‌ها در ترکیه، ایران، آذربایجان، آسیای مرکزی و برخی کشورهای عربی است. باقلوای ایران عمدتا در قنادی‌های شهرهایی مانند تبریز، اردبیل، یزد، قزوین و... تهیه می‌شود.

_{منبع عکس: yazdshirini.com؛ عکاس: نامشخص}

قطاب

یزد بیشتر از هر چیز دیگری به خاطر شیرینی‌ها و خوراکی‌های خوشمزه‌اش شهرت دارد. قطاب، یکی از بهترین‌ سوغات یزد است؛ شیرینی خوشمزه‌ای که از آرد، پودر قند، روغن نباتی و هل تهیه و با مغز پسته، بادام یا گردو پر می‌شود. قطاب یکی از قدیمی‌ترین شیرینی‌های ایرانی است و علاوه بر یزد در شهرهایی همچون کرمان نیز تولید می‌شود.

_{منبع عکس: fararu.com؛ عکاس: نامشخص}

زعفران

طلای سرخ یا زعفران به‌عنوان یکی از ارزشمندترین سوغات ایران به شمار می‌رود. در حال حاضر، ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان زعفران در جهان است و طبق آمار ۹۴ درصد از حجم کل زعفران دنیا در ایران و عمدتا در منطقه شرقی خراسان کشت می‌شود؛ از همین رو، مشهد بهترین شهر ایران برای خرید زعفران است.

_{منبع عکس: bestkalaha.com؛ عکاس: نامشخص}

متاسفانه به‌دلیل بازاریابی و بسته‌بندی ضعیف و نبود مدیریت، زعفران ایرانی به‌صورت فله‌ای به کشورهایی نظر اسپانیا، افغانستان و... صادر و با بسته‌بندی و برندهای مختلف به سایر نقاط جهان عرضه می‌شود.

پسته و آجیل

احتمالا می‌دانید که پسته به طلای سبز معروف است و ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پسته در جهان محسوب می‌شود. پسته رفسنجان به‌عنوان بهترین سوغات کرمان شناخته شده است. این آجیل خوشمزه و پرخاصیت در بین گردشگران خارجی نیز طرفداران زیادی دارد. پسته «اکبری» محبوب‌ترین نوع پسته در ایران است. پسته را می‌توان به‌صورت بو داده و نمکی یا خام مصرف کرد. در ایران معمولا از پسته در تهیه انواع شیرینی از جمله گز، سوهان، قطاب و... استفاده می‌شود.

_{منبع عکس: onuts.ir؛ عکاس: نامشخص}

پسته تنها آجیل محبوب و مورد تقاضای خارجی‌ها نیست؛ بلکه آن‌ها به خرید بادام، گردو و بادام‌زمینی ایرانی نیز علاقه نشان داده‌اند.

گلاب

گلاب پای ثابت بسیاری از خوراکی‌های ایرانی است. این عصاره خوشبو و خوش‌طعم در انواع غذا و شیرینی استفاده می‌شود. گلاب خواص دارویی و بهداشتی بسیاری دارد؛ از جمله اینکه به‌عنوان ماده‌ای آرامش‌بخش استفاده می‌شود و عطر و بویی بی‌نظیر به خوراکی‌ها می‌دهد. علاوه بر این، گلاب را به‌عنوان پاک‌کننده و روشن‌کننده پوست نیز استفاده می‌کنند.

_{منبع عکس: mojnews.com؛ عکاس: نامشخص}

کاشان به‌عنوان پایتخت گلاب ایران شناخته می‌شود و بهترین گلاب را در این شهر پیدا خواهید کرد. مراسم گلاب‌ گیری همه‌ساله از اوایل اردیبهشت تا اواسط خرداد در روستاهای قمصر و نیاسر برگزار می‌شود.

چای ایرانی

بدون شک هیچ‌چیز جای عطر و طعم یک استکان چای تازه‌دم ایرانی را نخواهد گرفت. علاقه شدید ایرانی‌ها به مصرف چای برای گردشگران خارجی در نوع خود جذاب است؛ اما این قضیه زمانی جذاب‌تر می‌شود که به آن‌ها نشان دهیم که ما یکی از بهترین انواع چای در جهان را در کشورمان داریم.

_{منبع عکس: dorkam.com؛ عکاس: نامشخص}

چای ایرانی عمدتا در مزارع شمال کشور، خصوصا استان گیلان کشت می‌شود و یکی از بهترین سوغات گیلان است. علت شهرت چای ایرانی عطر و طعم خاصی است که در هیچ نمونه دیگری پیدا نخواهید کرد. چای ایرانی انواع مختلفی دارد که از آن جمله می‌توان به چای سرگل، چای ممتاز، چای کارگاهی، چای قلم، چای شکسته، چای باروتی و... اشاره کرد.

_{منبع عکس: وب‌سایت tasteiran.net؛ عکاس: Daisy Lorenzi}

ایران به‌عنوان سرزمینی کهن با اقوام و سنت‌های گوناگون، مملو از سوغات و صنایع دستی زیبا و شگفت انگیز است. ما در این مقاله تنها به بخشی از سوغات ایران اشاره‌ای مختصر کردیم که برای گردشگران خارجی شناخته شده‌تر هستند. شما می‌توانید نظر و تجربه‌های خود را در این زمینه با ما و سایر همراهان کجارو به اشتراک بگذارید.

_{منبع عکس کاور: visitouriran.com؛ عکاس: نامشخص}