سوغات کرمان؛ یادگاری‌هایی از دل تاریخ و فرهنگ کویر

کرمان با تاریخ و فرهنگ غنی و طبیعتی بکر، یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری ایران به شمار می‌آید. این سرزمین کهن با سوغاتی‌های متنوع و جذاب خود، دل هر مسافری را به دست می‌آورد. سوغاتی‌های کرمان از شیرینی‌های خوش‌طعم گرفته تا صنایع دستی اصیل، نشان‌دهنده هنر و مهارت مردم این دیار هستند و با هرکدام می‌توان داستانی از فرهنگ و سنت‌های این منطقه را لمس کرد.

کلمپه، شیرینی سنتی کرمان با طعم خرما و ادویه‌های خاص، طعمی فراموش‌نشدنی دارد. قوتو، پودری انرژی‌بخش که از ترکیب گیاهان دارویی و مغزها به دست می‌آید، یکی دیگر از سوغاتی‌های محبوب این دیار است. همچنین پته‌دوزی، هنر دست زنان کرمانی است که روی پارچه‌هایی زیبا نقش می‌بندد، یادگاری از اصالت و ظرافت این فرهنگ به شمار می‌آید.

با سوغات کرمان بیشتر آشنا شوید:

• قاووت
• زیره
• پسته
• شیرینی کماچ سهن
• خرما مضافتی 
• کلمپه
• سوهان زرند
• گیاهان دارویی و عرقیجات
• فالوده کرمان
• خرما بریز
• حاجی پسته
• قطاب پسته‌ای 
• پته دوزی
• قالی‌بافی
• ظروف مسی
• گلیم شیریکی پیچ
• شال کرمانی 
• گبر دوزی
• آجیده دوزی
• خورجین بافی

قاووت

«قاووت» یا «قوتو»، پودری مقوی است که از ترکیب مغزهای مختلف و گیاهان دارویی مانند کنجد، خشخاش، هل و بذر کتان تهیه می‌شود. این خوراکی با توجه به مواد تشکیل‌دهنده آن، دارای طعم‌های مختلفی است و به‌دلیل انرژی بالا در میان مردم کرمان محبوبیت زیادی دارد.

_{منبع عکس: سایت trip.ir. عکاس: نامشخص}

قاووت کرمانی سرشار از مواد مغذی است و به‌عنوان یک انرژی‌بخش طبیعی مصرف می‌شود. این محصول معمولا به‌عنوان میان‌وعده و تقویت‌کننده بدن مصرف می‌شود و به‌طور کلی از خواصی نظیر تقویت‌کننده سیستم ایمنی بدن، افزایش قوای جسمی، خون‌ساز، تقویت‌کننده حافظه و افزایش رشد کودکان برخوردار است.

زیره

«زیره» کرمان به‌واسطه عطر و طعم ویژه خود شهرت جهانی دارد؛ حتی در مورد آن ضرب‌المثل «زیره به کرمان بردن» یعنی کاری بیهوده کردن نیز گفته‌اند. زیره در دو نوع سیاه و سبز وجود دارد؛ اما زیره سیاه کرمان به‌دلیل شرایط آب‌وهوایی خاص منطقه و خاک حاصلخیز، از کیفیت بالایی برخوردار است و در غذاهای مختلف به‌عنوان ادویه استفاده می‌شود.

_{منبع عکس: سایت jazebeha.com. عکاس: نامشخص}

زیره کرمان علاوه بر کاربرد در آشپزی، خواص دارویی بسیاری نیز دارد. این ادویه برای بهبود گوارش، تقویت سیستم ایمنی و کاهش استرس مفید است. به همین دلیل یکی از پرطرفدارترین سوغاتی‌ها و محصولات کشاورزی کرمان به شمار می‌آید. بهترین زمان برای برداشت زیره سیاه در کرمان از اواسط اردیبهشت تا اوایل تیرماه است.

پسته

«پسته رفسنجان» به‌دلیل کیفیت بالای خود در سراسر ایران و جهان شناخته شده است و از سوغاتی‌های صادراتی استان کرمان به شمار می‌آید. شرایط آب‌وهوایی ویژه این منطقه باعث شده تا بخش عمده‌ای از پسته‌های با طعم و کیفیت منحصربه‌فرد ایران در کرمان تولید شوند.

_{منبع عکس: سایت aradbranding.com. عکاس: نامشخص}

پسته کرمان در انواع مختلفی همچون «اکبری»، «احمدآقایی» و «کله‌قوچی» عرضه می‌شوند. مواد مغذی موجود در پسته برای سلامتی بسیار مفید است و به‌دلیل خون‌ساز بودن مغز پسته، مصرف آن به افرادی که مبتلا به کم خونی هستند، توصیه می‌شود.

شیرینی کماچ سهن

«کماچ سهن» یکی از شیرینی‌های سنتی کرمان است که از جوانه گندم، دارچین، شکر و مغزیجات یا خرما تهیه می‌شود. برای تهیه آن جوانه گندم را می‌خیسانند و پس از خشک شدن، به‌صورت آرد و سپس خمیر درمی‌آورند و با دارچین و شکر مخلوط می‌کنند. برای مواد میانی کماچ از مواد مغذی مانند پسته، خرما یا گردو بهره می‌برند.

_{منبع عکس: سایت kalleh.com. عکاس: نامشخص}

کماچ سهن به‌دلیل ترکیب مواد طبیعی و طعم خاص خود، محبوبیت زیادی دارد و گردشگران اغلب آن را به‌عنوان سوغاتی خوشمزه و مقوی خریداری می‌کنند. این شیرینی علاوه بر طعم لذیذ، انرژی‌بخش است و می‌تواند یک میان‌وعده مفید باشد.

خرمای مضافتی

«خرمای مضافتی» کرمان، یکی از مرغوب‌ترین انواع خرما در ایران است. این خرما با طعم شیرین، بافت نرم و رنگ تیره‌اش شهرت جهانی دارد. خرمای مضافتی در شهر بم و مناطق شرقی و جنوبی استان کرمان به‌طور گسترده تولید می‌شود و معمولا به‌عنوان میان‌وعده یا همراه با غذا مصرف می‌شود.

_{منبع عکس: سایت tejaratnews.com. عکاس: نامشخص}

خرمای مضافتی علاوه بر طعم دلپذیر، دارای ارزش غذایی بالا و خواص متعددی همچون تقویت حافظه، بهبود گوارش و تامین انرژی است. استان کرمان به‌عنوان قطب برتر تولید خرما در کشور محسوب می‌شود و محصولاتش را به شهرهای مختلف ایران و کشورهای خارجی صادر می‌کند.

کلمپه

«کلمپه» نوعی کلوچه است که برای تهیه آن از خمیر معطر‌شده با هل، دارچین یا گلاب استفاده می‌کنند. میان این شیرینی سنتی را با موادی مانند گردو یا خرما پر کرده و روی آن را با پودر پسته یا کنجد تزیین می‌کنند. برخی افراد نیز با اضافه کردن روغن حیوانی به ترکیبات کلمپه، به آن طعم و عطری اصیل می‌بخشند.

_{منبع عکس: سایت blog.okcs.com. عکاس: نامشخص}

شیرینی سنتی کلمپه در اشکال و اندازه‌های مختلف پخت می‌شود و برای طرح‌دار کردن روی آن‌ نیز از مهر مخصوص کلوچه استفاده می‌کنند. این شیرینی به‌دلیل خشک بودن، از ماندگاری بسیار بالایی برخوردار است و فقط کافی است که آن را در جای خنک و ظروف دربسته نگهداری کنید.

سوهان زرند

«سوهان زرند» از دیگر سوغاتی‌های خوشمزه و مقوی استان کرمان به شمار می‌آید. گرچه با شنیدن نام سوهان یاد استان قم می‌افتیم، با خوردن سوهان‌های نازک و ترد استان کرمان که به‌صورت لایه‌لایه روی هم قرار گرفته‌اند، مشتری همیشگی آن می‌شوید.

_{منبع عکس: سایت shahbazhouse.com. عکاس: نامشخص}

سوهان کرمان از جوانه گندم، شکر، زعفران و کره تهیه شده است و به‌عنوان میان‌وعده‌ای مغذی و انرژی‌بخش مصرف می‌شود. این شیرینی با چای یک ترکیب خوشایند ایجاد می‌کند و به‌دلیل استفاده از مواد طبیعی و افزودنی‌های خوش‌طعم، یکی از محبوب‌ترین سوغاتی‌ها بین گردشگران و مردم بومی کرمان به شمار می‌آید. جالب است بدانید که سوهان زرند، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

گیاهان دارویی و عرقیجات

استان کرمان به‌عنوان مهد گیاهان دارویی در ایران شناخته می‌شود. این گیاهان بیشتر در کوه‌های اطراف کرمان می‌رویند و اهالی روستاهای نزدیک به دامنه کوه در اردیبهشت ماه اقدام به چیدن آن‌ها می‌کنند. از گیاهان معطری که خاصیت دارویی دارند، می‌توان به مواردی نظیر «آلاله»، «زیره»، «ترنجبین»، «آویشن»، «شاتره»، «بومادران» و غیره اشاره کرد.

_{منبع عکس: سایت digiattar.com. عکاس: نامشخص}

از برخی گیاهان دارویی مانند زیره، نعنا و غیره نیز عرقیجاتی با خاصیت درمانی و به‌عنوان نوشیدنی‌های خنک و آرام‌بخش در فصول گرم تهیه می‌کنند. گردشگران اغلب این گیاهان دارویی و عرقیجات را به‌عنوان سوغات خریداری می‌کنند تا از خواص طبیعی و عطر دلپذیر آن‌ها بهره‌مند شوند.

فالوده کرمان

«فالوده» از دیگر خوراکی‌های سنتی کرمان است. شاید نام این دسر سرد و خوشمزه را بارها در شیراز شنیده باشید؛ اما جالب است بدانید که در استان کرمان هم با اندکی تفاوت، فالوده‌های خوشمزه‌ای تولید می‌شود.

_{منبع عکس:  سایت cookpad.com. عکاس: نامشخص}

رشته‌های فالوده کرمان از نشاسته گل تهیه می‌شوند؛ در حالی که شیرازی‌ها آن را با آرد برنج درست می‌کنند؛ بنابراین فالوده کرمان نسبت به فالوده شیرازی نرم‌تر است. به ترکیبات فالوده کرمانی نیز شهد و تخم‌شربتی نیز اضافه می‌کنند و با عرقیجاتی چون بیدمشک و نعنا آن را معطر می‌کنند. خوردن این فالوده خوشمزه در تابستان‌های داغ شهری کویری چون کرمان توصیه می‌شود.

خرما بریز

«خرما بریز» از سوغاتی‌ها و خوراکی‌های سنتی استان کرمان است که با استفاده از خرما و ترکیب آن با موادی همچون آرد سبوس‌دار، روغن، گلاب و شکر تهیه می‌شود. این فرآورده به‌دلیل انرژی‌زا بودن و خواص فراوان خرما، میان‌وعده‌ای مقوی و سالم محسوب می‌شود و محبوبیت زیادی در بین مردم کرمان و گردشگران دارد.

_{منبع عکس: سایت sarashpazpapion.com. عکاس: نامشخص}

اهالی کرمان، خرما بریز را در مراسم‌ ختم، هنگام زیارت قبور یا در وعده سحر در ماه رمضان میل می‌کنند؛ اما شما می‌توانید این شیرینی خوشمزه را در بسته‌بندی‌های متنوع به‌عنوان سوغات کرمان خریداری و همراه با چای یا نوشیدنی گرم نوش‌جان کنید.

حاجی پسته

«حاجی پسته» از شیرینی‌های اصیل و محبوب کرمان است که در ترکیبات آن از مواد طبیعی و مقوی مانند پسته آسیاب‌شده، آرد گندم، شکر، روغن حیوانی و هل استفاده می‌شود. شیرینی حاجی پسته در قطعات کوچک و ظریف، به‌شکل دایره یا مربع آماده می‌شود و  به همین دلیل از آن به‌عنوان شیرینی رژیمی نیز یاد می‌کنند.

_{منبع عکس: سایت darkermankojast.ir.  عکاس: نامشخص}

حاجی پسته به‌دلیل استفاده از پسته که سرشار از پروتئین، فیبر و ویتامین‌ها است، نه‌تنها طعمی خاص و بی‌نظیر دارد، بلکه از نظر ارزش غذایی نیز قابل‌توجه است. حاجی پسته با طعم ملایم و عطر دلنشین هل و پسته، در مناسبت‌ها و مهمانی‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد و یکی از یادگاری‌های لذیذ سفر به کرمان محسوب می‌شود.

قطاب پسته‌‌ای  

«قطاب پسته‌ای» کرمان از شیرینی‌های اصیل و خوشمزه این استان است. در کرمان برای تهیه این شیرینی خوشمزه، برخلاف قطاب‌های یزد که با مغز گردو تهیه می‌شوند، از مغز پسته استفاده می‌کنند. قطاب کرمان با خمیر لطیفی از آرد، روغن و زرده تخم‌مرغ تهیه می‌شود و درون آن را با مغز پسته، پودر قند و هل پر می‌کنند. مغز پسته، عطر و طعم دل‌انگیزی به قطاب می‌دهد و تفاوتی منحصربه‌فرد در مزه‌اش ایجاد می‌کند.

_{منبع عکس: سایت daspokht.com. عکاس: نامشخص}

قطاب پسته‌ای کرمان در محافل و پذیرایی‌های کرمانی‌ها حضوری پررنگ دارد و به‌عنوان یک سوغاتی محبوب، نمادی از طعم و اصالت کرمان به شمار می‌رود. مسافران با خرید آن، تجربه‌ای خاص از مزه و هنر دست مردم این سرزمین را با خود به‌همراه می‌برند.

پته دوزی

«پته ‌دوزی» نوعی هنر دست است که با نخ‌های پشمی معروف به ریس، روی پارچه‌های ضخیم معروف به عریض انجام می‌شود. این پارچه‌ها، معمولا به رنگ‌های سرخ، آبی، سفید و سبز هستند و نقوش مختلفی مانند بته‌جقه و گل‌های شاه عباسی روی آن‌ها با هنر دست و به‌صورت ظریف دوخته می‌شود. پته‌ دوزی‌ها معمولا برای رومیزی، روتختی، روبالشی، سجاده و پرده به کار می‌روند.

_{منبع عکس: سایت kimiastone.com. عکاس: نامشخص}

پته دوزی بیشتر توسط زنان هنرمند کرمانی انجام می‌شود و هر قطعه از پته حاصل ماه‌ها کار مداوم و دقت است. این هنر، یکی از اصیل‌ترین صنایع دستی ایران است که علاوه بر مصرف داخلی، در بازارهای جهانی نیز مشتریان خاص خود را دارد.  

قالی‌بافی

قالی به‌عنوان یکی از اصیل‌ترین و در عین حال گران‌ترین سوغات کرمان، شناخته می‌شود. قالی‌های این استان در رنگبندی جذاب، نقوش ظریف و زیبا تولید می‌شوند و کیفیت ‌آن‌ها به‌قدری بالاست که به اصطلاح هرچه پا بخورند بر زیبایی آن‌ها افزوده شود. قدمت این هنر به دوران قبل از صفویان می‌رسد و از آن زمان تاکنون، کرمان یکی از مهم‌ترین قطب‌های تولید قالی در کشور محسوب می‌شود.

_{منبع عکس: سایت divar.news. عکاس: نامشخص}

در بافت قالی کرمان ترکیبی از پشم و ابریشم استفاده می‌شود که به رنگ طبیعی آغشته شده‌اند و استفاده از طرح‌های متنوعی مانند شاه عباسی، شکارگاه، محراب، باغ، لچک و ترنج زیبایی‌شان را دوچندان کرده است.

ظروف مسی

صنعت مسگری در کرمان قدمتی طولانی دارد؛ البته وجود معادن مس در این استان نیز مزید بر علت شده تا این هنر در کرمان رونق چشمگیری داشته باشد و در قالب تولید ظروف زیبایی مانند قابلمه، کفگیر، بشقاب‌های زینتی و تابلوهای بسیار زیبا عرضه ‌شود.

_{منبع عکس: سایت avishaa.com. عکاس: نامشخص}

ظروف مسی با دست ساخته می‌شوند و علاوه بر زیبایی، از فواید بی‌شماری برای سلامتی برخوردارند. این ظروف به‌دلیل ویژگی‌های خاصی همچون حفظ حرارت و انتقال مناسب آن، در پخت غذاهای سنتی استفاده می‌شوند و آن را به‌عنوان سوغاتی‌های محبوب و ارزشمند از کرمان به شهرهای مختلف کشور و حتی خارج از ایران صادر می‌کنند.

گلیم شیریکی پیچ

«گلیم شیریکی پیچ» یکی از زیباترین گلیم‌های ایران است که در استان کرمان و مناطق اطراف آن مانند «سیرجان» و روستای «دارستان» تولید می‌شود. این گلیم‌ها ترکیبی از گلیم و قالی هستند و از نخ‌های پشمی و رنگ‌های طبیعی تهیه می‌شوند. طرح‌های استفاده شده در گلیم شیریکی پیچ اغلب شامل نقوش سنتی و بومی هستند.

_{منبع عکس: سایت thecarpetplus.ir. عکاس: نامشخص}

این گلیم‌ها در دکوراسیون داخلی منازل استفاده می‌شوند و به‌دلیل کیفیت بالا و دوام زیاد، طرفداران زیادی به خود اختصاص داده‌اند. بافت این گلیم‌ها باید با مهارت بالا انجام شود و هنرمندان کرمانی با استفاده از دانش و تجربه خود، این هنر زیبا را نسل به نسل منتقل کرده‌اند.

شال کرمانی

«شال کرمانی» که به آن «شال ترمه» هم گفته می‌شود از پارچه‌های سنتی و ارزشمند کرمان است که با طرح‌های زیبا و نقوش سنتی بافته می‌شود. این شال‌ها با استفاده از نخ‌های پشمی و ابریشمی با رنگ‌های طبیعی تهیه و به‌عنوان پوششی مجلل و گرم در فصل‌های سرد و گرم سال استفاده می‌شوند.

_{منبع عکس: سایت iranantiq.com. عکاس: نامشخص}

قدمت هنر ارزشمند «شال ‌بافی» به دوره قبل از قاجار برمی‌گردد و از مهم‌ترین کالاهای صادراتی آن دوران به‌ شمار می‌آمد. شال کرمانی علاوه بر کیفیت بالا و طراحی زیبا، به‌عنوان یکی از نمادهای اصالت و هنر کرمان شناخته می‌شود. گردشگران معمولا این شال‌ها را به‌عنوان سوغات خریداری می‌کنند تا یادگاری از فرهنگ و هنر کرمان را به‌همراه داشته باشند.

گبر دوزی

«گبر دوزی» از هنرهای دستی زیبا و اصیل استان کرمان است و ریشه در طرح‌ها و نقوش بومی و سنتی این منطقه دارد. این هنر شامل دوختن طرح‌های مختلف با نخ‌های رنگی و استفاده از سوزن روی پارچه است و اغلب برای تزیین لباس‌ها، رومیزی‌ها و سایر وسایل کاربرد دارد. طرح‌های گبر دوزی عموما از طبیعت و باورهای سنتی مردم کرمان مانند درخت سرو، سرو خمیده، گل میخک، طاووس، مرغ، هدهد، خروس و اشکال هندسی و متقارن الهام گرفته‌اند و در آن از رنگ‌های شاد و زنده‌ استفاده می‌شود.

_{منبع عکس: سایت newslaw.net. عکاس: نامشخص}

گبر دوزی در واقع هنر دست زرتشتیان باستان بود و به‌همین علت از آن به‌عنوان «زرتشتی‌دوزی» نیز یاد می‌شود. امروزه با توجه به گسترش گردشگری و علاقه به هنرهای سنتی، گبر دوزی به‌عنوان یکی از صنایع دستی مهم کرمان شناخته شده و برای گردشگران داخلی و خارجی بسیار جالب و ارزشمند است.

آجیده دوزی

«آجیده دوزی»، «لایه‌دوزی» یا «پنبه‌دوزی»، دوخت برجسته روی پارچه است که از قرار دادن پنبه میان چندین لایه پارچه روی هم و دوختن آن‌ها با طرح‌های متنوع ایجاد می‌شود. طرح‌ها معمولا شامل نقوش گل‌ و بوته، خطوط هندسی و گاهی حتی طرح‌های حیوانی هستند که به‌صورت برجسته روی پارچه ظاهر می‌شوند. این هنر بیشتر برای تهیه لحاف، بالش، جانماز و روکش‌های تزیینی کاربرد دارد و به‌دلیل ظرافت و زیبایی، بسیار مورد توجه است.

_{منبع عکس: سایت kerman-blog.ir. عکاس: نامشخص}

آجیده ‌دوزی در کرمان قدمتی چند صد ساله دارد و به‌دلیل شرایط خاص آب و هوایی و نیاز مردم به پوشاک گرم، این هنر در آن منطقه توسعه یافته است. هنر لایه دوزی نمادی از خلاقیت و دقت صنعتگران کرمانی به شمار می‌آید و امروزه یکی از صنایع دستی ارزشمند و جذاب کرمان محسوب می‌شود.

خورجین بافی

«خورجین» نوعی کیف بزرگ با دو جیب در دو طرف است که معمولا برای حمل و نقل وسایل روی چهارپایانی مانند اسب و الاغ استفاده می‌شود. این هنر بافندگی با استفاده از نخ‌های پشمی و رنگ‌های طبیعی انجام می‌شود و طرح‌های آن معمولا اشکال هندسی در رنگ‌های گرم و زنده مانند قرمز، قهوه‌ای و کرم هستند و به آن‌ها جلوه‌ای خاص می‌بخشند.

_{منبع عکس: سایت en.ifilmtv.ir. عکاس: نامشخص}

خورجین‌ها غالبا مستطیل‌شکل هستند و بخش‌هایی از آن با دست به هم دوخته می‌شود. این هنر، نمادی از مهارت و ذوق هنری مردم کرمان است و امروزه به‌عنوان یک سوغات ارزشمند و نمادی از فرهنگ عشایری ایران برای گردشگران داخلی و خارجی جذابیت دارد.

سوغات کرمان را از کجا بخریم؟

برای تهیه بهترین سوغاتی‌های کرمان، می‌توانید به مراکز خرید و بازارهای محلی این شهر مراجعه کنید که به خاطر تنوع و کیفیت محصولات، از شهرت بالایی برخوردارند.

«بازار بزرگ کرمان» یکی از تاریخی‌ترین و معروف‌ترین بازارهای ایران است که انواع صنایع دستی، ادویه‌جات، فرش، پته‌دوزی و محصولات بومی را ارائه می‌دهد. این بازار در قلب شهر قرار دارد و علاوه بر تجربه خرید قالی، زیره، عرقیجات و دیگر سوغاتی‌های کرمان می‌توانید از فضای سنتی و معماری زیبا و باستانی آن نیز لذت ببرید.

بازار بزرگ کرمان از بخش‌ها و راسته‌های مختلفی تشکیل شده است. به‌عنوان مثال شما می‌توانید برای خرید ظروف مسی زیبا به «بازار مسگرها» و «مجموعه گنجعلی خان» مراجعه کنید. در بازار مسگرها علاوه بر تماشا و خرید ظروف مسی جذاب، می‌توانید با نحوه ساخت آن‌ها نیز از نزدیک آشنا شوید.

گلیم، پته، ادویه‌جات، گیاهان دارویی، قوتو و دیگر صنایع دستی و سوغاتی‌های کرمان را نیز می‌توانید از «بازار اختیاری» تهیه کنید. بازار اختیاری از دیگر بخش‌های بازار بزرگ است که از انتهای جنوبی بازار گنجعلی‌خان تا بازار وکیل امتداد دارد.

شیرینی‌هایی کرمان مانند کلمپه، خرما بریز، سوهان زرند و غیره را می‌توانید از شیرینی‌فروشی‌های معروف شهر کرمان مانند «قنادی حمید» و «قنادی بیجاری» تهیه کنید.

_{منبع عکس: سایت shahrekhabar.com. عکاس: نامشخص}

شما هم اگر تابه‌حال به کرمان سفر کرده‌اید یا ساکن این شهر زیبای کشورمان هستید، خوشحال می‌شویم تجربه‌های و دانسته‌های خود در زمینه سوغات استان کرمان و مکان‌های عرضه‌کننده این سوغاتی‌های ارزشمند را در اختیار مخاطبان کجارو قرار دهید.

_{منبع عکس کاور: سایت destinationiran.com. عکاس: نامشخص}