حصارکشی دور خاطره شهر

حصارکشی دور تئاتر شهر جدیدترین اقدام برای تحدید فضاهای عمومی شهر تهران است. اقداماتی که سابقه‌دار هستند و هربار موجب اعتراض شهروندان می‌شود. سال‌ها است فضاهای عمومی شهر تهران به نفع خودروها و فعالیت‌های خصوصی محدود می‌شوند. تئاترشهر یکی از شاخص‌ترین بناهای شهری تهران با محوطه‌ای عمومی است که امکان ارتباط بی‌واسطه مردم با یکی از با ارزش‌ترین بناهای معماری معاصر در آن وجود دارد. بنایی که حالا قرار است گرفتار حصارکشی شود. 

بابک شکوفی، معمار درباره طرح حصارکشی دور تئاترشهر به کجارو می‌گوید:

محصور کردن محوطه اطراف تئاترشهر از مضرترین و اشتباه‌ترین طرح‌های شهر تهران در سال‌های اخیر است. این طرح هم از لحاظ معماری و هم از لحاظ شهرسازی یک فاجعه محسوب می‌شود. از لحاظ شهرسازی باید بدانیم که تئاترشهر در کنار دو تا از مهم‌ترین محورهای شهر تهران قرار دارد و بخشی از هویت این شهر و یک فضای همگانی مهم شهری است. تئاترشهر و محوطه پیرامونی آن یکی از مهمترین میدانگاه‌های شهری شهر تهران است و محصور کردن آن را باید اقدامی ضد مردمی دانست. فضای همگانی شهری جزوی از حقوق عمومی شهروندان نسبت به شهر محسوب می‌شود و سلب امکان استفاده شهروندان از یک فضای عمومی، سلب یک حق مدنی است.

او با اشاره به جنبه معماری تئاتر شهر می‌گوید:

معماری تئاترشهر دارای پیشینه است و آن را بخشی از آثار معماری مدرن تهران می‌دانیم. تئاترشهر یکی ساختمان با ارزش‌ میراث فرهنگی است و همه جای دنیا از میراث معماری مدرن حفاظت می‌شود. یکی از ویژگی‌های این بنا نحوه ارتباط آن با فضاهای اطراف است. فضاسازی اطراف تئاترشهر از جمله سکوسازی‌ها و نصب مجسمه‌ها آن محوطه را تبدیل به یک فضای میانی شهری کرده است. فضاهای میانی از عهد باستان هم در معماری و هم در سلسله مراتب فضاهای شهری اهمیت زیادی داشته است.

شکوفی حصارکشی را ضربه به هویت تئاترشهر می‌داند و خطاب به مدیران شهری می‌گوید:

کشیدن آن حصار که طراحی بی‌ربطی به معماری تئاتر شهر دارد، ضربه‌ای بزرگ به یکی از مهمترین آثار معماری مدرن شهر تهران است. بهترین واکنش مدیران فعلی باید این باشد که مانع اجرایی شدن این طرح شود. به مدیران آینده شهر هم توصیه می‌کنم در صورت ساخته شدن این حصار، در اولین فرصت آن را برچینند و فضای عمومی شهر را به شهروندان برگردانند. 

برخی مشکلات اجتماعی سال‌های اخیر در محوطه تئاترشهر مهمترین بهانه برای مطالبه حصارکشی است. مشکلاتی که گاهی بزرگ‌نمایی شده تا جامعه تئاتری نیز همراه آن شوند. بابک شکوفی درباره این اتفاق می‌گوید:

تکیه کردن به برخی مسائل در اطراف تئاترشهر که به‌واسطه آن مطالبه حصارکشی مطرح شده، یک بهانه است. تصمیم محدودسازی فضاهای عمومی شهر در آن بخش از شهر سابقه دارد و برخی مسائل بهانه‌ای شده که تئاتر‌ی‌ها را خواهان حصارکشی معرفی کنند. مسائل اجتماعی راه‌حل‌های مشخصی دارد که سال‌ها است تجربه شده و راه آن حصارکشی و بستن فضاهای عمومی نیست. 

او معتقد است که مسائل اجتماعی باید با سیاست‌های نر‌م افزاری حل شوند و ادامه می‌دهد:

محوطه اطراف تئاتر شهر ظرفیت تبدیل به میدانگاه فرهنگی را دارد. با تجهیز مبلمان شهری و ایجاد رویدادهای فرهنگی ‌می‌توان این محوطه را تبدیل به یک میدانگاه فرهنگی در شهر تهران کرد. نمونه‌های مشابهی نیز در جهان وجود دارد که محوطه‌های اطراف یک مرکز فرهنگی یا بنای شاخص به جهت پویایی خود تبدیل به بخشی از هویت آن می‌شوند. با یک هزینه کم نیز می‌توان محوطه اطراف تئاترشهر را به محیطی پویا تبدیل کرد.

_{منظره‌ای از محوطه تثاتر شهر در دوره پهلوی دوم}

ماجرای یک حصار قدیمی و یک اتفاق تازه

تصاویری قدیمی از تئاترشهر نشان می‌دهد که این محوطه در سال‌های دور دارای حصار بوده است. این حصارها زمانی وجود داشته که اکثر فضاهای عمومی شهر تهران مانند پارک‌ها نیز حصارکشی شده بودند. در دهه ۷۰ شهرداری تهران اقدام به جمع‌آوری حصارهای دور محیط‌های عمومی به‌ویژه پارک‌ها کرد و حصارهای تئاترشهر نیز جمع‌آوری شد. اقدامی که هنوز بسیاری از کارشناسان به آن اشاره می‌کنند و یکی از اقدامات مهم در حوزه احقاق حقوق شهروندان در شهر تهران می‌دانند. بررسی تصاویر تاریخی نشان می‌دهد که محوطه تئاترشهر فارغ از حصار، محوطه‌ای ماشین‌رو بوده و ماشین‌ها از جنوب این ساختمان امکان حضور در رو‌به‌روی بنا را پیدا می‌کردند. دهه‌ها بعد از جمع‌آوری حصارهای تئاترشهر، فضای میانی این بنا با خیابان ولیعصر تبدیل به یکی از جاذبه‌های شهری و محیطی پویا شده بود.

بابک شکوفی درباره این حصار می‌گوید:

به‌طور دقیق مشخص نیست که طرح اولیه اطراف تئاترشهر به شکلی بوده است. اگر حصاری از ابتدا دور بنا مدنظر بوده باشد، باید آن را یکی از اشکالات طرح اولیه دانست. پروژه‌ای که کاربری عمومی دارد و در یکی از مهمترین نقاط شهری قرار گرفته نباید حصارکشی کرد. محوطه عمومی تئاترشهر طی سال‌ها بدون حصار به‌لحاظ اجتماعی کارکرد خوبی داشته و در عمل بدون دیوار و حصار تبدیل به یک محوطه سرزنده شهری شده است.

شکوفی با اشاره به الهامات معماری تئاترشهر به بناهای تاریخی می‌گوید:

گفته می‌شود سردار افخمی در طراحی تئاترشهر نگاهی به برج طغرل و کلات نادری داشته است. این‌ها بناهای برونگرا هستند و چنین بناهایی احتیاج به محوطه‌ای باز برای دیده شدن دارد. از لحاظ معماری هم طرح تصویری ارائه شده از حصارها نشان می‌دهد که این طراحی هیچ ربطی به تئاترشهر ندارد.

رونق تئاترها در سالن‌های مختلف تئاترشهر، بسیاری از دوستداران تئاتر را از سراسر کشور به این بنا می‌کشاند و محوطه بیرونی این بنا یکی از پاتوق‌های پررونق فرهنگی در طی سالیان طولانی بود. محدود شدن رفت و آمد عابران پیاده در چهارراه ولیعصر و تعطیلی چند مجتمع دانشگاهی در نزدیکی این بنا، آغاز تغییر هویت اطراف تئاترشهر بود؛ اما مهم‌تر از آن کارنامه تئاترشهر در سال‌های اخیر است؛ سالنی که زمانی تمام اجراهایش با صف‌های بلند مخاطبان همراه بود، سالهاست که سوت و کور شده و تئاتری‌ها که حالا مطالبه حصارکشی را مطرح می‌کنند کمتر اجراهای مهم خود را به این سالن می‌برند. تئاترشهر روزگاری پررونق‌ترین سالن تئاتری ایران بود و تاریخ تئاتر در آن رقم می‌خورد، به همین دلیل محوطه اطراف آن نیز همواره مملو از تماشاگران و خیل مشتاقان تئاتر بود. فضایی که ردپایش در خاطرات جمعی افراد شناخته شده تئاتر هم پر رنگ است و بسیاری از آن‌ها بر نقش تئاترشهر در اتفاقات تئاتری خود تاکید کرده‌اند. مجموع دخالت‌ها در فضای شهری در کنار کم رونق شدن اجراها در تئاترشهر از جمله عواملی است که تغییراتی را در اطراف این بنا پدید آورده است. تغییرات و آسیب‌هایی که در جای‌جای شهر وجود دارند.

بیش از چهارهزار امضا در کارزار توقف حصارکشی دور تئاترشهر

کلنگ‌زنی پروژه حصارکشی به دور تئاتر شهر با اسم طرح حریم هنری اعتراضات زیادی را به‌همراه داشت. تعدادی از فعالان حوزه شهری نیز با راه‌اندازی کارزار توقف حصارکشی به دور تئاتر شهر به این اتفاق واکنش نشان دادند.

در متن این کارزار خطاب به وزیر ارشاد و شهردار تهران آمده است: 

از دوم دی‌ماه طرح «حصارکشی محوطۀ تئاتر شهر تهران» که از آن به‌عنوان حریم یاد می‌شود، کلنگ خورده و مراحل عمرانی آن شروع شده است. طرحی که چند سال بر سر اجرایی‌شدن آن مناقشه و مباحثه بود؛ اما در هیچ‌کدام این مناقشات، نظر شهروندان و ذی‌نفعان اصلی این محیط در نظر گرفته نشد. ایجاد محیط فرهنگی و تأمین امنیت، با حصارکشی ممکن نیست. محوطه عمومی تئاتر شهر یکی از مهم‌ترین عرصه‌های شهری در قلب شهر تهران و متعلق به مردم است. تحدید این فضای عمومی با هرگونه حصار و مانع، ظلم بزرگی به حق مردم، پویایی شهر و بنای ارزشمند تئاتر شهر است. ما امضاکنندگان این نامه، به‌عنوان شهروندان شهر تهران و فعالان فرهنگی و شهری، درخواست توقف فوری طرح حصارکشی را داریم. همچنین امیدواریم که در مرحله‌های بعدی، بدون نیاز به دخالت کالبدی و یک‌جانبه در عرصه این اثر ارزشمند، بتوان با راه‌حل‌های مشارکتی و مردم‌محور مشکلات موجود را برطرف کرد.

این کارزار در کمتر از یک هفته بیش از ۴,۰۰۰ امضا داشته است. هر چند که مدت‌هاست مقامات شهری به اتفاقات این‌چنینی واکنش نشان نمی‌دهند و دخالت‌‌های خود را در اتفاقات روزمره شهر به‌صورت آمرانه پیش می‌برند. بر اساس نظر مخالفان، این طرح‌ها در حالی اجرایی می‌شود که در تصمیم‌گیری برای آن‌ها به نظرات شهروندان شهر اهمیتی داده نمی‌شود. طرح‌هایی که به این صورت اجرایی می‌شوند و بسیاری از آن‌ها پس از مدتی تبدیل به چالش برای شهر نیز می‌شوند. 

_{عکس کاور: مجید خواهی؛ منبع: ایسنا}