مانی؛ پیامبر نقاش

مانی نام پیامبری ایرانی است که از پدر و مادری ایرانی در سرزمین‌های کشور ایران متولد شد. مانی یکی از اشخاص برجسته‌ تاریخ ایران (مخصوصا دوره ساسانیان) است. مانی شاعر، فیلسوف، نویسنده، پزشک و نقاش ایرانی است که آیین مانوی را به‌وجود آورد و پیامبر این آیین شد. با اینکه امروزه از آیین مانوی اثر چندانی نمانده باشد، اما در زمان حیات مانی، این دین یکی از پرطرفدارترین آیین‌های آسیای میانه و اروپا به‌حساب می‌آمد. همراه کجارو باشید تا در این مقاله زندگی مانی پیامبر، سخنان او و نحوه ایجاد آیین مانوی را مرور کنیم.

آنچه از مانی پیامبر باید بدانید:

• مانی پیامبر کیست؟
• معنی مانی
• سخنان مانی پیامبر

_{تصویر از بلاگ politicpress}

مانی پیامبر کیست؟

مانی، پیامبر نقاش ایرانی، از والدین ایرانی خود در منطقه‌ای واقع در شمال بابل متولد شد. گفته می‌شود که وی در سال ۲۱۵ یا ۲۱۶ میلادی در روستای «مردنیو» به‌دنیا آمده است. پاتِک، پدر مانی، پیش از تولد فرزندش تصمیم گرفت تا یک فرقه‌ به‌خصوص مسیحی را دنبال بکند؛ فرقه‌ای که ترک مادیات را به پیروان خود تعلیم می‌داد. مانی در ۶ سالگی تصمیم گرفت تا همراه با پدرش این فرقه را دنبال کند. گفته می‌شود که مانی در سال ۲۲۸ میلادی، فرشته‌ای الهی که کاملا به‌ او شباهت داشت (مثل یک دوقلو) را ملاقات کرد. در خاطرات مانی آمده است که او به‌فرمان این فرشته تصمیم می‌گیرد در جهت ایجاد یک آیین جدید حرکت کند. 

به‌عقیده مانی، او آخرین پیامبر الهی بود که نبوت آدم، زرتشت، بودا و عیسی را تکمیل می‌کند؛ او ادعا داشت که خاتم پیامبران و برترین‌ِ آنان است. مانی در سن ۱۳ سالگی با آن فرشته وحی دیدار کرد و پس از آن، به‌دنبال کسب دانش رفت. او از شش تا ۱۳ سالگی تحت تعلیم فرقه‌ای که پدرش آن را دنبال می‌کرد، به‌مواردی مثل وجود خیر و شر در دنیا و دوری از مادیات و تعلقات دنیوی ایمان آورده بود. مانی در زمان ارتباط با فرشته وحی مامور شد تا از سه چیز پرهیز کند؛ خوردن گوشت، نوشیدن شراب و ارتباط (و داد و ستد) با زنان.

پس از این اتفاق، مانی به‌کشورهای مختلف سفر می‌کند. او ابتدا به‌اروپا و یونان می‌رود و سپس در ۲۴ سالگی، پس از رسیدن به‌آن حد از کمال که در نظر داشت، ادعای پیامبری کرد. مانی از سن ۲۴ سالگی به‌بعد تصمیم گرفت تا به‌صورت آشکارا، اشخاص را به‌ دین خود دعوت کند. وی ابتدا خانواده‌اش را به‌این آیین دعوت کرد؛ سپس به‌ هندوستان رفت و پس از آن، به‌ بخش‌هایی از فلات ایران سفر کرد. بعد از تبلیغ در ایران و سفر به‌ بابل، به‌سراغ «شاپور اول ساسانی» رفت و با او دیدار کرد.

مانی، پیامبر باغ‌های اشراق، پس از ملاقات با شاپور اول و نگارش کتاب «شاپورنامه» توانست نظر مثبت پادشاه را به‌دست آورده و به‌ ادامه تبلیغ آیین «مانویت» بپردازد. در آن دوران، آیین مانویت در ایران به‌شکل قابل‌توجهی گسترش یافت. استقبال گسترده ایرانیان از آیین مانویت باعث شد تا مانی تعدادی از شاگردان خود را به‌اقصانقاط جهان مثل اروپا یا چین بفرستد و این آیین را در یک مقیاس بزرگ‌تر تبلیغ کند. محبوبیت آیینی که مانی آن را ایجاد کرد نه‌تنها در ایران بلکه در هند، اروپا و آسیای میانه هم بسیار زیاد شده بود. ارتباط مانی با شاپور بسیار خوب بود و حتی در یکی از جنگ‌های ایران با روم، شاپور را در میدان‌های نبرد همراهی کرد.

مانی با فرزندان شاپور هم ارتباط بسیار خوبی داشت. هرمز، فرزند شاپور پس از مرگ پدرش جانشین او شد؛ اما حکومتش چندان طولانی نبود و «بهرام یکم» جانشینی او را به‌عهده گرفت. بهرام یکم برعکس پادشاهان قبلی، با مانی کنار نیامد. با توجه به‌گفته‌های تاریخی، بهرام یکم تحت‌تاثیر کاهنان زرتشتی، مانی را زندانی کرد. مانی در سال ۲۷۷ میلادی بعد از ۲۶ روز تحمل و مقابله با شرایط سخت زندان، جان خود را از دست داد. پس از مرگ مانی همچنان آثار او تبلیغ شدند. آیین مانوی هفت کتاب مقدس دارد که به‌زبان سریانی (زبان مقدس بین‌‌النهرینی) نوشته شده است؛ مانند کتاب پراگماتا.

گفتنی است که مانی یک کتاب به‌خصوص با نام «ارژنگ» را هم کتابت کرد که در آن، آموزه‌های مانوی با تصاویر مختلف و نقاشی، ارائه شده است. دقیقا به همین دلیل بود که او را با نام «مانی، پیامبر نقاش» می‌شناسیم.

_{تصویر از بلاگ kavehfarrokh}

معنی مانی

مانی از جمله اسامی خوش‌آوا است که حتی تا همین امروز، خانواده‌ها این اسم را برای فرزندان پسر خود انتخاب می‌کنند. کلمه «مانی» در زبان فارسی باستان ریشه دارد و معنی آن «اندیشمند» است.

_{تصویر از بلاگ goodreads}

سخنان مانی پیامبر

گفته می‌شود که مجموعه‌ گفتارها مانی و سخنرانی‌های او در کتابی با نام‌ «کفالیا» گرد‌آوری شده‌ است. از دیگر آثار مانی، پیامبر باغ‌های اشراق، می‌توان به‌کتب گنج زندگی، غولان، رازان (اسرار)، نیایش‌ها و رسالات اشاره کرد؛ اما مهم‌ترین اثر مانی کتاب «ارژنگ» است. مانی در کتاب ارژنگ به‌اندازه‌ای زیبا و دیدنی توانسته بیان‌ها و شالوده آیین خود را تصویر کند که از هنر نقاشی او با عنوان «معجزه مانی» یاد می‌شود. فردوسی نیز در گوشه‌ای از شاهنامه با تمرکز بر توانایی نگارگری مانی، او را چنین معرفی کرده  است: 

بیامد یکی مرد گویا زچین

که چون او مصّور نبیند زمیـن

.

به صورتگری گفت پیغمبرم

زدین آوران جهـــان بـرتـرم

مانی یکی از معروف‌ترین سخنانش را در صحنه محاکمه شدن خود بیان کرد. به‌نقل از «ابومنصور عبدالملک ثعالبی» تاریخ‌دان، مانی در هنگام محاکمه، در برابر یکی از موبدان زرتشتی با نام «کرتیر» قرار گرفت. در این صحنه که بهرام اول هم ناظر آن بود، مانی در پاسخ به‌سوال کرتیر که از او پرسیده بود «آبادانی بهتر است یا ویرانی؟»، چنین گفت:

ویرانی تن‌ها مایه آبادانی جان‌ها است

این گفته مانی در آموزه‌های آیین مانوی مبنی بر نکوهش و دوری از مادیات ریشه دارد و به‌تمامی این مفاهیم اشاره می‌کند. مانی به‌خوبی توانست آیین خود را پیاده‌سازی و تبلیغ کند اما طول عمرش به‌اندازه‌ای نبود تا بتواند دین مانویت را آن‌طور که باید، تثبیت بکند. دیدگاه‌ها و آثار مانی که تحت‌تاثیر آیین‌هایی مثل مسیحیت و دین زرتشت بود، از جمله مواردی هستند که از او و آیینش برجای مانده‌اند و مورد بررسی محققان قرار می‌گیرند. نظر شما چیست؟ آیا پیش از این با مانی و آیین وی آشنایی داشته‌اید؟ اگر پیرامون مانی و دیدگاهش مطالعه کرده‌اید، به‌نظر شما برجسته‌ترین مولفه‌ی آیین مانوی چیست؟ نظر خود را با کجارو در میان بگذارید.

_{عکس کاور از ویکی‌مدیا}