زندگینامه سهراب سپهری | معرفی آثار، نقاشی ها و اشعار

سیده فاطمه فلاح چهار شنبه، ۲۶ آذر ۱۳۹۹ ساعت ۱۸:۰۵

زندگینامه سهراب سپهری | معرفی آثار، نقاشی ها و اشعار

سهراب سپهری شاعر، نویسنده و نقاش برجسته و مشهور ایرانی قرن معاصر بود. اشعار عاشقانه و احساسی بسیار زیبا و درخشانی از او به یادگار مانده است.

سهراب سپهری شاعر، نویسنده و نقاش معروف ایرانی است که در کاشان متولد شد. او یکی از مهم‌ترین و مشهورترین شاعران ایرانی قرن معاصر به شمار می‌رود و طرفداران بسیاری دارد. سهراب در یک خانواده فرهیخته و هنرمند متولد شد، به همین دلیل از کودکی با هنر عجین بود. اشعار سهراب سپهری جایگاه ویژه‌ای در میان مردم دارد و موضوع بیشتر اشعار او عاشقانه بودند. در ادامه با بیوگرافی سهراب سپهری، آثار و اشعار او همراه شما خواهیم بود.

سهراب سپهری کیست؟

_{منبع عکس: radioiranshahr ، نام عکاس: نامشخص}

سهراب سپهری یکی از مهم‌ترین شاعران و نویسندگان بزرگ معاصر بود. او علاوه بر شاعری و نویسندگی، در نقاشی هم مهارت ویژه‌ای داشت و هنرمندی برجسته محسوب می‌شد. این هنرمند کاشانی، اشعار بسیار زیبایی سروده و آثار بسیار شگرف و پرمعنایی از او به یادگار مانده است. سهراب هنرمندی جستجوگر، پرتلاش، فروتن، کمال طلب، تنها و ساکت بود، به این معنی که ساعت‌ها ساکت در جمعی می‌نشست و به فکر فرو می‌رفت. او بسیار انسان‌دوست بود و با خانواده، دوستان و آشنایان بسیار متواضع و بزرگوارانه رفتار می‌کرد. شعر و نقاشی دو عضو جدانشدنی از زندگی سهراب بودند و تا پایان زندگی او را همراهی می‌کردند.

آرامگاه سهراب سپهری کجاست؟

آدرس: شهرستان کاشان، روستای مشهد اردهال، صحن امامزاده سلطان علی بن محمد باقر (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: persian touring ، نام عکاس: نامشخص}

پیکر سهراب سپهری در صحن امامزاده سلطان علی واقع در روستای مشهد اردهال (۴۰ کیلومتری شرق شهر کاشان) به خاک سپرده شده است که یکی از جاهای دیدنی کاشان نیز محسوب می‌شود. در ابتدا یک کاشی فیروزه‌ای رنگ روی مزار این شاعر بزرگ نصب شده بود، سپس یک سنگ سفید رنگ را جایگزین آن کاشی کردند که روی آن قسمتی از شعر همین شاعر با نام «واحه‌ای در لحظه» از کتاب «حجم سبز» نوشته شده بود . شهر روی سنگ مزار سهراب سپهری که با خطاطی رضا مافی حکاکی شده، به این شرح است:

به سراغ من اگر می‌آیید
نرم و آهسته بیایید
مبادا که ترک بردارد
چینی نازک تنهایی من

این سنگ در مهر ماه سال ۱۳۸۴ به‌علت سقوط مصالح ساختمانی که از بی‌دقتی کارگران نشئت می‌گرفت، شکست و سنگ سفید دیگری مشابه سنگ اولیه، روی مزار قرار گرفت. در ۲۹ اسفند ۱۳۸۷ یک سنگ بزرگ‌تر سیاه رنگ با نوشته‌های قبلی ولی به رنگ سفید، روی سنگ سفید قبلی را پوشاند.

زندگی نامه سهراب سپهری

_{منبع عکس: imna ، نام عکاس: نامشخص}

سهراب سپهری در ۱۵ مهر ماه سال ۱۳۰۷ در شهر کاشان متولد شد، اما خود او می‌گوید:

من کاشی‌ام؛ اما در قم متولد شده‌ام. شناسنامه‌ام درست نیست. مادرم می‌داند که من روز چهاردهم‌ مهر درست سر ساعت ۱۲ به‌ دنیا آمده‌ام. مادرم صدای اذان را در لحظه تولد من می‌شنید.

سهراب و خانواده‌اش پس از یک زندگی کوتاه در قم، به گلپایگان و خوانسار سفر کردند و بعد از آن در سرزمین پدری خود یعنی کاشان ساکن شدند. پدربزرگ او به نام میرزا نصرالله خان، اولین رئیس تلگراف کاشان بود و پدرش اسدالله و مادرش ماه جبین هر دو اهل هنر و ادبیات بودند. پدر سهراب کارمند اداره پست و تلگراف کاشان بود؛ اما در طراحی، موسیقی و نقاشی هم مهارت خاصی داشت. سهراب در توصیف پدرش می‌گوید:

کودک بودم که پدرم بیمار شد و تا پایان عمرش یعنی سال ۱۳۴۱ بیمار ماند. من هنر نقاشی را از پدرم آموختم.

سهراب مادر خود را بسیار دوست داشت و در توصیف او گفته است:

مادری دارم بهتر از برگ درخت...

مادر سهراب در زمان حیات پسرش زنده بود و در سال ۱۳۷۳ با بیش از ۹۰ سال سن، درگذشت. از مادر سهراب چندین شعر در کتاب «زنان سخنور ایران» آمده است. جالب است بدانید که پدربزرگ مادری سهراب هم اهل هنر بود و کتاب ناسخ التواریخ از آثار او به شمار می‌رود. سهراب تنها یک برادر به نام منوچهر و سه خواهر به نام‌های همایون دخت، پری دخت و پروانه داشت.

سهراب سپهری دوره ابتدایی خود را در دبستان خیام کاشان و دوره متوسطه خود را در دبیرستان پهلوی کاشان گذراند. او پس از به پایان رساندن دوره دبیرستان، در اداره فرهنگ کاشان مشغول به کار شد؛ اما هم‌زمان تحصیلات خود را نیز ادامه داد و پس از دریافت دیپلم در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران مشغول به تحصیل و موفق به اخذ نشان درجه اول علمی شد. او در طی این دوران، مدتی به استخدام شرکت نفت درآمد؛ البته سرودن شعر و نقاشی را نیز ادامه داد.

_{منبع عکس: mizanonline ، نام عکاس: نامشخص}

نخستین مجموعه شعر نیمایی سهراب به نام «مرگ رنگ» در سال ۱۳۳۰ منتشر شد و دومین مجموعه شعر او با عنوان «زندگی خواب‌ها» در سال ۱۳۳۲ به انتشار رسید. او به فرهنگ و آیین شرقی بسیار علاقه داشت، به همین خاطر به کشورهای مختلفی مانند هندوستان، پاکستان، افغانستان، ژاپن و چین سفر کرد تا تجربه‌های جدیدی را به دست آورد و با فرهنگ و زبان‌های دیگر آشنا شود. او مدتی را در ژاپن زندگی کرد و هنر حکاکی روی چوب را هم در آنجا آموخت؛ همچنین از آنجا که به اشعار قدیمی سایر زبان‌ها علاقه زیادی داشت، ترجمه برخی از شعرهای کهن چینی و ژاپنی را نیز در فهرست افتخارات خود دارد.

سهراب در مرداد سال ۱۳۳۶ به اروپا سفر کرد. در مدرسه هنرهای زیبای پاریس مشغول به تحصیل و در پیمودن این مسیر، دشواری‌های بسیاری را متحمل شد.

_{منبع عکس: pinterest ، نام عکاس: نامشخص}

سهراب در طول زندگی خود نمایشگاه‌های نقاشی زیادی گذاشت و از سال ۱۳۳۳ تا ۱۳۴۰ سابقه فعالیت به‌عنوان مدیر سمعی و بصری وزارت کشاورزی، مدرس هنرستان‌های هنرهای زیبا و هنرکده هنرهای تزیینی تهران، و کارشناس موزه در اداره‌کل هنرهای زیبا را در کارنامه خود دارد. در حالت کلی، دهه اول و دوم زندگی سهراب به فراگیری علم و هنر و دهه سوم زندگی وی هم به کسب تجربه و سفر گذشت؛ همچنین او دهه چهارم زندگی خود را به سفرهای طولانی اختصاص داد. سهراب در تمام طول زندگی خود در پی فراگیری علوم بیشتر و هنر بود و طرفداران بسیاری داشت. جالب است بدانید که او هیچ‌وقت ازدواج نکرد.

مرگ سهراب سپهری

سهراب سپهری در سال ۱۳۵۸ به بیماری سرطان خون مبتلا و در همان سال برای درمان راهی انگلستان شد؛ اما متاسفانه بیماری او بسیار پیشرفت کرده بود و از آنجایی که ماندن او در انگلستان راهی از پیش نمی‌برد، به تهران بازگشت. سهراب سرانجام در غروب اردیبهشت سال ۱۳۵۹ در بیمارستان پارس تهران به‌علت ابتلا به بیماری سرطان خون درگذشت.

آثار سهراب سپهری

_{منبع عکس: bahook ، نام عکاس: نامشخص}

آثار بسیار متنوع و ارزشمندی از سهراب سپهری به یادگار مانده که کارنامه کاری او را بسیار درخشان کرده است. آثار وی به دو گروه منظوم و منثور تقسیم می‌شوند:

آثار منظوم: هشت کتاب، مرگ رنگ، زندگی خواب‌ها، آوار آفتاب، شرق اندوه، صدای پای آب، مسافر، حجم سبز، ما هیچ ما نگاه و آوارکتاب
آثار منثور: اتاق آبی

سهراب در سال ۱۳۳۷ دو کتاب «آوار آفتاب» و «شرق اندوه» از مجموعه آثار منظوم خود را آماده چاپ کرد، اما موفق به چاپ آن‌ها در آن سال نشد. سرانجام در سال ۱۳۴۰ این دو کتاب را به‌همراه دو نمونه دیگر از آثار خود به نام‌های زندگی خواب‌ها و آوار کتاب منتشر کرد، اما شهرت اصلی سهراب سپهری از انتشار شعر بلند او به نام صدای پای آب آغاز می‌شود که در سال ۱۳۴۴ منتشر شد.

از درخشان‌ترین شعرهای فارسی قرن معاصر می‌توان به شعر بلند مسافر سهراب سپهری اشاره کرد که در سال ۱۳۴۵ به انتشار رسید. سهراب سپهری در سال ۱۳۵۵ تمام هشت دفتر و منظومه خود را در «هشت کتاب» گرد آورد که یکی از اثرگذارترین مجموعه‌ها در تاریخ شعر نو ایران به شمار می‌رود.

سهراب سپهری رکوردار بیشترین قیمت نقاشی مدرن ایرانی است

نقاشی یکی دیگر از فعالیت‌های سهراب در طول زندگی بود و در آن تبحر خاصی داشت. جالب است بدانید که او رکورددار بیشترین قیمت نقاشی مدرن ایرانی است. در سال ۱۳۹۳ دو تابلوی وی با عنوان‌های «تنه درختان» و «انتزاعی» به قیمت ۱٫۸ میلیارد تومان به فروش رسید.

در سال ۱۳۹۵ هم دو تابلوی دیگر از مجموعه تنه‌های درخت وی در حراج تهران به بالاترین قیمت پیشنهادی (اثر اول سه میلیارد و اثر دوم ۱٫۵۵ میلیارد تومان) به فروش رسید. رکورد فروش نقاشی در ایران هم به یکی از منظره‌های این نقاش بزرگ تعلق دارد که در سال ۱۳۹۷ به قیمت ۵٫۱ میلیارد تومان توسط فردی ناشناس در حراج تهران خریداری شد.

اشعار سهراب سپهری

_{منبع عکس: pinterest ، نام عکاس: نامشخص}

اشعار بسیار زیبا و درخشانی از سهراب سپهری به یادگار مانده است که در ادامه به برخی از مشهورترین و مهم‌ترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

زندگی نیست به‌جز نم نم باران بهار
زندگی نیست به‌جز دیدن یار
زندگی نیست به‌جز عشق
به‌جز حرف محبت به کسی
ورنه هر خار و خسی
زندگی کرده بسی
زندگی تجربه‌ تلخ فراوان دارد
دو سه تا کوچه و پس کوچه
و اندازه‌ یک عمر بیابان دارد
ما چه کردیم و چه خواهیم کرد
در این فرصت کم!؟

***

زندگی خالی نیست
مهربانی هست
سیب هست
ایمان هست
آری تا شقایق هست زندگی باید کرد

***

زندگی، راز بزرگی است که در ما جاریست
زندگی فاصله آمدن و رفتن ماست
رود دنیا جاریست
زندگی، آبتنی کردن در این رود است
وقت رفتن به همان عریانی؛ که به هنگام ورود آمده‌ایم
دست ما در کف این رود به‌دنبال چه می‌گردد؟
هیچ!
زندگی، وزن نگاهی است که در خاطره‌ها می‌ماند
شاید این حسرت بیهوده که بر دل داری
شعله گرمی امید تو را، خواهد کشت
زندگی درک همین اکنون است
زندگی شوق رسیدن به همان
فردایی است، که نخواهد آمد
زندگی شاید آن لبخندی ست، که دریغش کردیم

_{منبع عکس: vista ، نام عکاس: نامشخص}

قایقی خواهم ساخت،
خواهم انداخت به آب
دور خواهم شد از این خاک غریب
که در آن هیچ‌کسی نیست که در بیشه عشق
قهرمانان را بیدار کند
پشت دریاها شهری است
که در آن وسعت خورشید به‌اندازه چشمان سحرخیزان است
شاعران وارث آب و خرد و روشنی‌اند
پشت دریاها شهری است!
قایقی باید ساخت

***

خانه دوست كجاست؟
در فلق بود كه پرسيد سوار
آسمان مكثی كرد
رهگذر شاخه نوری كه به لب داشت
به تاريكی شن‌ها بخشيد و به انگشت
نشان داد سپيداری و گفت
نرسيده به درخت
كوچه باغی است كه از خواب خدا
سبزتر است
و در آن عشق به‌اندازه پرهای صداقت آبی است
ميروی تا ته آن كوچه
كه از پشت بلوغ سر به در می‌آرد
پس به‌سمت گل تنهايی می‌پيچی
دو قدم مانده به گل
پای فواره جاويد اساطير زمين می‌مانی
و تو را ترسی شفاف فرا مي گيرد
در صمیمیت سیال فضا، خش‌خشی می‌شنوی:
كودكی می‌بينی
رفته از كاج بلندی بالا
جوجه بردارد از لانه نور
و از او می‌پرسی
خانه دوست كجاست؟